Куьн патал, чан аялар

Школайрин, ясли-бахчайравай аялар патал 

Сажидин

КУЬН ПАТАЛ, АЯЛАР

РЕДАКТОРДИН ГАФ

СИФТЕ ГАФ
 Гьуьрметлу кIелзавайбур, йисан эвелдилай эхирдал къведалди кьиле тухузвай суварриз ва шад мярекатриз талукьарнавай жуван жуьреба-жуьре эсерар куьн фикирдиз гъизва. Квевай абурукай менфят къачуз жеда.
АВТОР.

ЦІИЙИ ЙИС        
 Къе ЦIийи йисан алукьнава югъ,             
Куьгьнедан гьеле дад амач сиве.
Аяз Бубади ийизва къуллугъ,
Буржияр вугуз гьар садан хиве.

Вирида шаддиз рекье туна йис,
Намуслудаказ зегьметар чIугур.
Артух хьун патал чаз Ватандин гьисс,
Ийизва чна чи ёлка чIагур.

ЦIийи сан чина ава шадлу хъвер,
Жигьил тир рикIе хиялар цIийи;
ЦIирерив таза рахазва кьуьгъвер,
Ислягь гележег паталди цайи.

Куьгьне йисанни уьзуьагъ я чин,
Хъсан мурадар акъудай кьилиз.
ЦIийи йисахъни къаст ава вичин,
Секинвал ва бахт гун патал чилиз.

Кузвай Яру Гъед Кремлад кукIва,
Чи чилин винел ёлка я чIехи.
Бахтлу гележег ийизвай мукьва,
Вахтунихъ галаз женг чIугваз рехи!

ЧАН ЦIИЙИ ТИР ЙИС
Я бахтавар кьуьдни гатфар,
ЦІийи йисан ярар ятІа?
Сивел къведай ширин гафар,
Ашкъи галай гарар ятІа?

ЦІийи йисуз цІийи бахтар,
ТІалабзава Аллагьдивай.
Вуч гуьзелбур я и вахтар!
Пияла яд булахдавай.

ЦІийи йисуз девлетлу гад,
Берекатдин зул къведа чаз.
Гьар са гуьзел мехъер-мел шад,
Гьар са нямет бул къведа чаз.

Ша, ЦІийи йис, ша, чи кІвализ,
ЦІийи бахтар-багъишар гваз.
Пара кІан я вун чи рикІиз,
Ви гуьзел тир нехишар гваз!

КВЕЗ ЦIИЙИ ЙИС МУБАРАК
Вуч лугьун за чи несилриз жегьил тир?
Квез ЦІийи йис мубарак шад гуьгьуьл тир.
Чирвал къачу куьтягь тежер къизил тир,
Гьар са кІвалах жедайвал чи винизбур.

Гележегдиз акьуллуяр герек я,
Чирвал – гьар са кІвалахдин ем-хуьрек я.
Заз чида куьн зегьмет чІугваз зирек я,
Хкяйзавай рекьер хьурай куьн дуьзбур.

Къе чнани башламишиз ЦІийи йис,
Жавабдарвал алахъзава ийиз гьисс.
Школадиз-чирвал гудай кІвализ хьиз,
Ша, гьар юкъуз хъуьрез-хъуьрез, азизбур!

ЦIИЙИ ЙИС
ТIалабунрин авач кьадар,
Алатай йис хьана чаз дар,
Шад муштулух гвай хабардар,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!

Къуй ваз хьурай дустар пара,
Хъсанвилихъ хьухь ви ара.
Кьве бегьер гъиз гьар са тара,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!

Низ герек я пичIи гафар?
Къуьлуьв, ацIур кIатIар. Сафар.
Берекатлу галаз гатфар,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!

Дарвилин хъен агудмир вав,
Къал-чуьруькдив яз тамир ав.
Зегьметчияр кIватIиз жував,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!

Худа тваз тур ашкьдив саз,
Чешне хьура жув гьар йисаз.
Гьар са ризкьи булдаказ цаз,
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!

АВАЧТІА
Ам вуч дагъ я кьван, дережа кьакьан,
Дамахни чахмах туштІа гьар йикъан?
Ам вуч дагъ я кьван, пад-пад ийиз къван,
ЭкъечІдай гужлу булах авачтІа?

Ам вуч миллет я авачирди чІал?
Авачирди чил, дамахдай вичел?
Вилик фидайла, акъвазна кІвачел,
Цавуз хкаждай пайдах авачтІа?

Гьихьтин игит я женгера залан,
Чуьнуьх жедайди далдадик валан?
Гьикьван гужлуди ятІани илан,
Ам цІувди кудай чахмах авачтІа?

Гьихьтин рикІ я ам, элдикай хабар
Кьан тийидайди, рикІеллаз къабар?
Гьуьрметни зегьмет ийиз барабар,
Галат тийидай кІвалах авачтІа?

Гьихьтин къаст я ам, авачир таъсиб?
ЧІехи къастариз тахьурай кесиб!
Гурлу гьунарриз хьайила несиб,
Вичихъ галаз халкь уртах авачтІа?

Эй чІалар тесниф авур Сажидин,
Мягькемдаказ яхъ жуван халкь ва дин.
Ам вуч рикІ я кьван, эгер илгьамдин,
Шивер кутІундай улакь авачтІа?

УЬМУЬР ПАТАЛ ЖЕНГИНА
Уьмуьр патал женгина,
Авай рикIер къени я.
Дидедин чIал кьепIина,
Ам лай-лайдин мани я.

Диде, буба, амле, мирес,
Гьикьван ширин гафар я?
Ажеб гафар тушни серес?
На лугьуда гатфар я.

Къизилгуьллер чиг алай,
Ам билбилрин макан я.
Дидедин чIал рикI алай,
Ви дережа кьакьан я.

Рагъ экъечIда куькIуьна,
Дуьньядин чин къени я.
Дидед чIалал луькIуьна,
На лугьун ам мани я.

Лув гуз фида цавай къуш,
Мензил атІуз луварив.
Дидедин чIал пара хуш,
Ухшар я са сувариз.

ЧАЗ ВУЧ КIАН Я
Чаз вуч кIан я? Анжах са кар –
Ислягьвал чи аялриз.
Фирягьвал чи хиляриз.
Чи чил, чи гьуьл,
Аллагьди чаз багъишай.

Чаз вуч кIан я? Анжах са затI –
Чи садвал, чи азадвал!
Жуван хайи къвакъвад вал!
Чи кIвал, чи мал,
Аллагьди чаз багъишай.

Я лезгияр, чаз ихтияр
Амачни кьван, жуван гьалал,
КичIе тушиз, дидед чIалал,
Рахаз, дерди-бала
Жува-жуваз ийидай!?

Итимар яз, етимар хьиз,
Кекъвез жеч хьи накьварал!
Дагълар – чибур, багълар – чибур!
Рекьер кIевиз
Сергьятчийри ракьарал!

Чаз вуч кIан я? Я дяве туш,
Я деве туш, парар алай къизилдин!
Чаз – чи тарих, чаз – чи къилих,
Дуствал, квачир синих,
Сес хьиз билбилдин!

Гьарй, зи халкь! Къарай зи халкь!
РикIе чими, цавун гими Рагъ аваз!
Квез я тIуьр фу, алаз тфу?
Чахъ чи гуьллуь Лезгистандин багъ аваз!

ЭБЕДИ ХЬУРАЙ
Дуьнья – ислягь, дуствал – мягькем, берекат,
Пуд затIуни артухарда шадвилер.
Сада садаз гьуьрмет ийиз гьерекат
АвуртIа, чи мягькем жеда садвилер!
Лезгистандин шад манияр, туьнт кьуьлер,
Эбеди, эбеди, эбеди хьурай!

Авадан хьуй хуьрер-кIвалер, шегьерар.
Дустар галаз бахтлу хьурай, зи эллер!
Сад Аллагьди бул гурай чаз бегьерар,
Гьар са карда гьахълу хьурай зи эллер,
Лезгистандда – гур мехъерар, гур кьуьлер,
Эбеди, эбеди, эбеди хьурай!

Тарих хуьнуьх, ватан хуьнуьх, чил хуьнуьх –
Чаз бубайри тур веси я, зи эллер!
Намус маса гана жуван кьил хуьнуьх –
Душманрив чаз гуз тун я кIур, зи эллер.
Лезгистандин къизил гуьллер, генг чуьллер,
Эбеди, эбеди, эбеди хьурай!

Чи лезги чIал, лезги намус, лезги чил,
Абур пудни чаз багьа я, зи эллер!
Чарадан кIус леке квачир, гуьзгуь чил,
Чаз кIаниди ви гьава я, зи эллер!
Лезгистандин гьамиша тик тир кьилер,
Эбеди, эбеди, эбеди хьурай!

АМ ШАИР ТУШ
Ам шаир туш такьадайди
Хабар халкьдин гьалдикай!
Гъавурда геж акьадайди
РикІе авай тІалдикай.

Зи лезги халкь, къадим тарих,
На заз лезги чІал гана,
На гана заз туьнт тир къилих,
Секинсуз рикІ, къал гана.

Ам шаир туш таквадайди
Халкьдин гуьзел гележег.
Чандихъ гьайиф чІугвадайди
Физвай чІавуз къати женг.

Зи лезги халкь – зи руьгьни тан
Вун тушни кьван гайиди?
Шииратдин Мекке-Ватан
Кьисмет хьана хайиди.

Ам шаир туш гафаралди
Туп ягъдайди руьхъведин.
Гатфарилай гатфаралди
Гуж тагайди гьекьедин.

Зи Лезги халкь, ви чина зун
Уьзягъ хьун зи дамах я.
Зун – ви кванцяй, квачиз зурзун
ЦІай акъуддай чахмах я.

Ам шаир туш, цІай авай рикІ
ХалкьнавачтІа хуруда.
Низ герек я атирсуз цуьк?
Ширин дад гуч чІугурда.

Зи Лезги халкь, ви шадвилик
Пашманвилик пай ква зи.
Чи Садвилихъ, Азадвилихъ
Физвай рикІик цІай ква зи.

Зун, Сажидин, туш хьи шаир,
Халкь патал чан тагайтІа!
Жуван чандал цІай куз, хийир,
Аферинар тагъайтІа!

ВУЧ ТУНА
Эгер завай кьуртIа хабар,
Вун дуьньядал куьз атана?
Лугьуда: «Аллагьу Акбар»!-
Адан гьуьрмет хуьз атана.

На дуьньядал вуч авуна?-
Лугьуз суал гайитIа заз.
Жув халкь патал пуч авуна,
Гьайифни туш кьейитIа заз.

Дуьньядилай, вуч туна вун
ФизватIа лагь?- ЛагьайтIа заз.
Халкьдиз буржлуз амукьна зун,
Гуж авачир тахьайтIа заз.

РикIел хкун патал ви тIвар,
Хийирдин са дуьа кIелиз;
Таз хьанани вавай затIар?
Месэлаяр хьанан гьялиз?

Халкьдин вилик куьруь я мез,
Авур крар тIимил хьана.
Шииратдин рекье къекъвез,
Акунач жув камил хьана.

Гъил къачу зи тахсиррилай,
ТIимил ятIа авур затIар.
Алат тийиз асиррилай,
Сажидин, ви тикрарда тIвар!

ЗУН МУГЬМАН ТУШ
Зун мугьман туш атанвай куьн утагъдиз,
ТIуьна, хъвана, гъилер яна хъфидай.
Ухшар ятIан зи акунар начагъдиз,
Зун шаир я вегьтедай гьич тефидай.

Зун дуьньядал атайди туш мугьман яз.
КьейитIани амукьда зун рикIера.
Зи шиирар гьар са тIалдиз дарман яз,
Бакара къвен шумудни са рекьера.

Зун амукьда хиял яз куьн рикIера,
Зун амукьда мисал хьана чIалавай.
Зун себебдин са хъач я куьн никIера,
Кваз такьуна физ тахьурай къвалавай.

Са низ ятIан багьа я зун цуьк хьана,
Сад лагьана бахт багъишиз гьазур тир.
Зи жегьилрал а кьадардин рикI хьана,
Зун жуван чан багъиш ийиз гьазур тир.

Зун мугьман туш атанвай са кьил чIугваз,
Къван хьанани амукьда куьн арада.
Билбилди хьиз алахъдайла зил чIугваз,
Зун пехилрив тваз вугумир кьарада.

Бязибурун сурухъ багьа къван жеда,
Кьейи инсан дагъ хьиз цавуз акъуддай.
Зи сурун къван-зи манийрин ван жеда,
Четин чIавуз гъам рикIелай алуддай.

Зун квез чидай кесиб кас я, къураба,
Дустарилай пара хьайи душманар.
Шииратдин рекьяй гьалай араба,
Гьич са касни ийин тийиз пашманар.

Чаз виридаз сад и чил диде тир,
Адан къадир чир тахьун чаз гунагь я.
Инсанвилиз гьуьрмет ая вине тир,
Чун сад-садан эрчIи гъил я, панагь я.

Зун дидеди хайиди туш кьин патал,
И рагъ, и варз аламай кьван цаварал.
Азиз дустар, мус хьайитIан куьн патал,
Хкведа зун мел-мехъеррал, суварал.

Ам Сажидин туш хьи, герек хьайила,
Куьн арада хьун тавуртIа вири хьиз.
Куьн межлисра дадлу хуьрек хьайила,
За жуван рикI цIурурда квез гъери хьи

РАЗИ Я ЗИ ВАТАНДАЛ
Хайи Ватан дагълар тирла,
Гьинай гъин ваз дуьзенар?
Чаржов жуьре хали тІуьрла,
РикІел къведа Уьзенар.

Зун-дагъви я, аранви я,
Рази я зи Ватандал.
И гафунал зун кІеви я,
Жуван эхир Хамдал.

Шагь-дагъ ава, Шалбуз ава,
Захъ зи СтІал вацІ ава!
Стхаяр чи ялгъуз ава,
Самурдин вацІ-кьацІ ава

Эй, Лезгияр, виридаз хьиз,
Чазни Садвал ганайтІа;
Жедачирни хайидаз хьиз,
Вири бахтар ганайтІа?!

Шагьни Шалбуз – рехи хьана,
Лезги халкьдин гъамуник.
Са бязибур пехъи хьана,
Хъул акатна хамуник!

Чаз кІаниди – чи Садвал я,
Деем къурмишиз, мел ийиз.
Чи аялриз са шадвал я,
Дидед чІалал кІел ийиз.

Чилер амаз фейи ксар,
Пара ава, мад жеда.
Гьайиф чна кІелай тарсар,
Лагьайла, рикІ пад жеда.

Пир Сулейман, чи Пир Гьасан-
Зияратдин маканар;
Хкаж хьунухь патал инсан,
АвунватІа кьакьанар?

ПІирер-чибур, сирер-чибур,
Булахар чахъ земземдин.
Эллер-чибур, чилер-чибур,
Азиятар-жегьнемдин!

Сажидиназ хайи Ватан,
КІан я Азад, Лезгияр!
Акъажунар – далдадихъ тан,
Хун тавуна кефияр!

БУБАНИ ХВА
Хва - Мусаиб Волга вацІун къерехда,
Буба – Каспи гьуьлуьн патав хиялрик.
На лугьуда, Ватан кьаз кІанз къужахда,
Гьерекат ква Сулейманан аялрик!

ЧІехи Мегьамедюсуф хва – Крымда,
Мирзеюсуф Дальный Восток сенгерда.
Ватан патал чанарни гуз къийммда,
Хкахь тийир цІай кьунвайла жигерда!

Пуд хцикай – кьвед къурбандна Ватандиз,
Элкъуьрна чеб Сулейманан лувариз.
Багьавиляй абур гьар са инсандиз,
Хайи йикъар элкъуьрзава суварриз!

Бубани хва – кьведни чІехи шаирар,
Мусаибан чуьнгуьрдин сим кьатІ хьана.
Шаддиз рикІел хкун патал магьирар,
Куьн гьар йисуз аквазва чаз кІватІ хьана!

Шииратдин ким гьатнава Демина,
Лезги чилел алайди къе мехъер я.
Лугьузва чаз Сулеймана, Эмина:
Ватан патал чан гайибур – лекьер я!

ПАЙДАХДИН ВИЛИК
Гуьллейрин хирер аламай кайи,
Полкунин пайдах – аскеррин вилик,
Уьзуьагъ я ам вафалу хьайи,
Къати женгерин ялавлу шерик.

Гьар са аскерди адан вилик мет,
Яна, темен гуз, гьазур я кьин кьаз.
Ватандин кьисмет, чи халкьдин кьисмет,
Абурун гъиле ава къе якъин.

Диде тир хайи бахтавар чилел,
Гъидач лагьана дяведин серин;
Дидедиз хьтин, хъвер алай сивел,
Пайдахдиз темен багъишна ширин.

Полкунин пайдах – полкунин дамах,
Яшлу тежедай жергедин аскер;
Галатун течир, гьамиша уях,
Бахтавар азад уьлкведин аскер.

Азиз тир дустар, полкунин пайдах,
Къени зи вилик кумазма Яру!
Гъалибвилерин я а мчи уртах,
Ашкъидив даим ацIурдай хуру!

АЗИЗ ТИР ДУСТАР
Экуь гележег патал Ватандин,
Ша, зегьмет чІугван, азиз тир дустар!
Халкьдиз къуллугъун – бахт я инсандин,
Дуьз рекьер акван, азиз тир дустар!

Ша, рикІел хкин Шарвилидин тур!
Гьажи-Давудан къадим девир гур!
Шейх Мегьмаммедан пак пайдахдин нур,
Гьуьндуьрдиз кьакьан, азиз тир дустар!

Намусдин вилик гуьзуьяр жен чун!
Эминаз ухшар лезгияр жен чун!
Сулейман хьтин женгчияр жен чун,-
Лагьана, кьин кьан, азиз тир дустар!

Къвезмай несилди гун патал къимет,
РикІин сидкьидай чІугван чи зегьмет!
Хайи Дагъларин, Арандин кьисмет,
Патал гун чи чан, азиз тир дустар!

Уьткем рухваяр дуьзвилин рекье,
Аллагьдин вилик уьзуьагъ я къе.
Гуьзел тир гьиссер ргазва рикІе,
Цавуз хкаж ван, азиз тир дустар!

ША, ДУСТАР
Берекатлу чилер ава Куьреда,
Ша, абурал мад чан хкин, ша дустар!
Камаллуйрал машгьур тир и дереда,
Вичиз лайих тІвар-ван хкин, ша дустар!

Тамаш садра такабурлу дагълариз,
Женнетдиз чеб ухшар авай багълариз!
Зегьмет чІугваз, кьил хуьз вердиш халкьариз,
Фу-яд, ягълу-яван хкин, ша дустар!

Цуьк акъудиз тан чи гуьзел чуьллерив,
Шадвилелди фу нез вугун эллерив.
АцІудайвал хуьрер мехъер-мелерив,
Инсанвилин заман хкин, ша дустар!

Зун – Сажидин гьар са хъсан кІвалахда,
Жуван халкьдиз къуллугъ ийиз алахъда.
Дуьз инсанар акьадайвал чІалахъа,
Гьар са тІалдиз дарман хкин, ша дустар!

ЖЕНГ ЧIУГВАЗВА ЧИЛЕРАЛ
Сагъар авун паталди дяведин хирер,
Мублагь хъхьун паталди алугай чилер,
БарбатI тахьун паталди шегьерар, хуьрер,
Женг чIугвазва чилерал!

Тамар кутун паталди душманри атIай,
Яд алцифун паталди вирера ктIай,
Накъвар кьурун паталди пашмандиз атай,
Женг чIугвазва чилерал!

Несил кутун паталди бахтавар, цIийи,
Чилин винел пуч хьайи, женгера кьейи,
КIватIал хъувун паталди ризкьияр цайи,
Женг чIугвазва чилерал!

Азаддиз рагъ кун патал гьар садан кьилел,
Вацран нурар аватун паталди чилел,
Шадвилин дем кутун патал гьар садан гъенел,
Женг чIугвазва чилерал!

Чил несилриз тун патал алачиз дяве,
Жавабдарвал гьатзава инсанрин хиве,
Ислягьвилин душманар тун патал кIеве,
Женг чIугвазва чилерал!

ГЬИНИЗ ФЕНА
Гьиниз фена, дагъвияр, чи кинтаввал?
Агъузвилел садав тІвар тІвар кьаз татадай.
Буш хьанани чи дагъларин битаввал?
ЦІай акъуддай касдай вичик китадай.

Чун тахьайтІа, Эминанни Саидан
Тушни мегер такабурлу веледар?
Чи намусдик хукІур авур гьар садан,
Сад Аллагьди ийидачни дуьнья дар?!

Гьикьван эхда акатайдан гафни чІал?
Ргазва хьи рикІе иви хашхашдив.
Буба Ватан, намус, гъейрат, дидед чІал,
Гумачни къе гьар са дагъви къардашдив?

Квез элкъвена кимер, меслят межлисар?
Чазмачни чаз чи дагъларин чІехивал?
ЦІуд дугъридан кьилел виш кас иблисар,
Хьанвай девир-им тушни чи мичІивал?!

Ша, астахфир ийин чІуру краркай!
Ша, менфятар къачун инсанвиликай!
Бейкеф жемир Сажидинан чІаларкай,
Алчах кІвалах авач лукІ хьун вичелай!

БАХТАРИН УСТІАР
Кьисметдихъ ава къариба рекьер,
Дегиш жеда ам шакъа хьиз вацІун.
Кими ийимир гьич сивелай хъвер,
Ам ишара я хура авай цІун.

Четинвилелди туькІуьда крар,
ЧІуру кІвалахар чеб жеда къарши.
Рехи хьайитІан чІулав тир чІарар,
Жувалди сефил ийимир къунши.

Ерли эх хъийиз тежедай чІавуз,
Цав кьакьан хьана, чил хьана кІеви;
Я хкаж хьухь вун гъед хьана цавуз,
Я дагъдиз элкъуьгъ, ргазвай иви.

Эгер кьисметди къалурайтІа чин,
Эгер кьисметди багъишайтІа бахт;
Ви чандал вуна кьуна кІанда кьин,
Халкьдиз багъишиз ваз амай кьван вахт.

Чир хьухь хьи ам ваз багъишнатІа ни,
Чир хьухь вуж ятІа бегьер гайи тар.
Ам ватан я ви, диде тир кІани,
Ам Аллагь я ви бахтарин устІар

ДУСТУНИЗ
Уьмуьр гуьрчег ийиз алахъ датІана,
Гьар са йикъан, гьар са йисан паталди.
Адан эвел ва гележег кьатІана,
Къати тир женг чІугу инсан паталди!

Вун гьар йикъан тамаш экуь ракъиниз.
Вун дуьньядин гуьрчегвилиз тамаш, дуст!
Чун мажбур я азадбур яз къекъуьниз,
Чахъ адалай багьа тир затІ авач, дуст!

Яшар хьунвай экв хквезва вилериз,
На лугьун, зун жегьил жезва къвердавай.
Тамашиз чан алай къизил гуьллериз,
Чамар хьанва мехъер юкъуз сейрдавай.

Лув гуз гице хура авай гьиссерив,
Ракъинив хьиз экв туз тура рекьериз.
Дуьнья ацІур шад манийрин сесерив,
Шадвал багъиш ая халкьдин рикІериз!

Уьмуьр тек са сефер я чаз гайиди.
Къадир чир хьугь адан гьар са легьзедин.
Хьана лугьуз сад-кьве дуьшуьш къайиди,
Вун гуьгъуьна жемир арза-ферзедин.

Халкьдихъ галай садни текдиз амукьдач,
Вун гьамиша халкь паталди векил хьухь!
Халкь галайдахъ гуьллени кваз галукьдач,
Вун къвердавай викІегь хьухь ва жегьил хьухь!

Цав кьакьан я ракъар, варцар, гъетерин,
РикІ гегьенш яхъ, чил-кьеб я чи, кІвал я чи!
Мана-метлеб дерин ая бейтерин,
Чахъ авайди, диде Ватан, чІал я чи!

ЗУН БУЛАХ Я
Зун-булах я, авач инихъ аламат,
Амма са кар алудмир куьн рикІелай,
За жуван яд, инсан патал саламат,
Хуьзва чилик-хазина хьиз рикІ алай!

Къуй, гьар сада зи чешмедай яд хъурай!
Ам-дарман я гьар са жуьре азардиз.
Руш, кутур квар, къуй сивив кьван ацІурай!
Хутахна це зи пияла на ярдиз!

Зи къайи яд це къизилгуьл цуьвериз!
Къуй, абуру лугьуй закай манияр.
Квез межлисриз кІан ятІа заз эвериз,
Дустар! Зун къвез гьазур я, це ихтияр!

Зи яд хъвайи касдин беден-серин я.
Зегьем тирвал вахчуда лап бинедай.
Зун-булах яз, гьуьлелайни дерин я,
Уьмуьрлух яз куьтягь тежер чешмедай!

САИД ДУХТУР
Шалбуз дагъдин пІирер яйлах,
Гьар са чешме - Земзем булах,
Бегенмиш я чаз ви кІвалах,
Гьуьрметлу тир, Саид духтур!

Мециз ширин, къилих кьезил,
Чирвал дерин, гъилер – къизил,
Гьар са рикІин чидай мензил,
Гьурметлу тир, Саид духтур!

Гьам Аранда, гьамни Дагъда,
Хуьре-кІвале, гьам кІвалахда,
ЦІийивилер тваз алахъда,
Гьуьрметлу тир, Саид духтур!

Сагъ чан – Девлет, азар – илан,
Алудда на чалай залан.
Гъавурда фад гьатдай чІалан,
Гьуьрметлу тир, Саид духур!

Дуствилерихъ авай ара,
Гьар са тІалдиз чидай чара,
Сажидиназ хуш я пара,
Гьуьрметлу тир, Саид духтур!

НАГАГЬ
Нагагь акьул маса къачуз хьанайтIа,
Жафа хьанай кесибрин пул авачир.
Ракъинин гьабуруз чи ганайтIа,
Етим-есир рекьидай къул авачир.

Фак кьел хьтин, акьул жувак кваз кIанда.
Халкьдихъ галаз са булахдай хъваз кIанда.
Чилелайни амал къачуз, кьаз кIанда,
Руфун-цел я, юкьван са чIул авачир.

Намусдихъни кIанда жуван михьивал.
Гаф лагьана кIандач сивяй къайивал.
Виждандал руг ацукьайтIа, къвайивал,
Дишегьли, кIвал квез я кьван кул авачир?

Хъсан-писди чин тийидай аял жеч,
Ахмакьдихъни вичиз акси хиял жеч.
КIан хьуналди, гьар садакай кьегьел жеч,
Йис жедач: кьуьд, гатфар, гад, зул авачир.

Акьул къачун, анжах зегьмет чIугуна,
Як лазим я тIуьн чарана, ругуна.
Шумуд темпел заз уьмуьрда акуна.
КIвалин чиле я рух, я пол авачиз.

Чида лугьуз пара гафар рахадай,
Заз межлисан кIандач кикIиз-чухвадай.
Жув кьун тавун патал куьгьне чухвадай,
Инсан кIанда темпелдан тIул авачир.

Сажидиназ кьарай къведач кис хьана.
Вичихъни яб акалдайди хьиз хьана.
КилигайтIа, зи крарни пис хьана,
Гьахъ рахайла, са чухсагъул авачир.

ФУРСУХЪАН
Агь, сад тир хьи зун!-лугьуда Алиди, -
Залай алакь тавур гьич са кар авач.
Зун акурла, гъуьлягъ гьалтай зилиди,
Вирин патав тIушун тавур кьар авач!

Зун акур тIветI, вили цавуз кат жедай,
Хвала авай хъиперни кваз лал хьана.
Куьмек кIани пепеяр заз кIватI жедай,
Гьич садавай физ жечир заз къвал гана.

Зун акурла, керекулриз, пехъериз,
Пагьливан хьиз жедай къурху тийижир.
ТахьанайтIа, закай кичIе лекьериз,
Аршдиз катна, диде чил негь ийичир.

Агь, залайни викIегь кас я зи тула,
Адан гъиляй югъ-йиф авач кацериз.
Дуьньядин дерт гьатнавачни зи кIула?
Акьулар гуз гурцIулризни кицIериз.

Чун хьтин мад викIегьбур мад вуж ава?
АватIа сад, хьанатIа сад-зун я ам!
Виридаз и кар чин тийиз гуж ава,
И дуьньядал алатIа сад, зун я ам!

Амма заз кьил кьаз кIан жедач чIижерихъ,
КичIевиляй, мизмиз ягъиз, чан гудай.
Аман амач, катдай кьван зи кIвачерихъ,
КатначиртIа, за абуруз къван гудай.

НУЬКI - ХАЛА
ИШИРАКЗАВАЙБУР:
НуькI-хала
Къари-баде
Къажа-буба
Ашукь Уьзден
Дилбер свас
Чубан Али
Чубан Вели
Аждагьан
Нуьквер Гьач
Нуьквер Вач
Иблис тIапIахъан
ШейтIан пкавул
(Лезги халкьдин «НуькI-хала» хкетдин бинедаллаз
яратмишнавай вад шикилдин тамаша)

Сад лагьай шикил
Сегьнедин далу патай ашукьди лезги
чуьнгуьрдиз бахшнавай мани лугьуда
Уьзден
Шад манийрик кутаз лувар,
Къурмишда на гьар са сувар.
Ашукьардай чилер, цавар,
Аламатдин затI я чуьнгуьр.

Лезги халкьдин мел-мехъерин,
Шагьларин шагь я вун ширин.
Руьгь кутадай рикIик дерин,
Аламатдин затI я чуьнгуьр.

Свас хьиз цIийи чамран хурал,
Рахада вун ич хьиз тарал.
Лезги чилел марал,
Аламатдин затI я чуьнгуьр.

Ашукьдин мани бегенмиш хьайи
межлисда авайбурун ванер акъатда.
Сегьне ачух жеда. Гатфарин вахт.
Булах алай чка. ЧIив-чIирив ягъиз
НуькI- хала къведа.
НуькI-хала
Гуьзел ват я гатфарин,
Дуьнья ава цуькведа.
Абулейсан марфарин,
Селлер къвазва уьлкведа.

ХкечIзава рагъ экуь,
Вили мехмер гьуьлуькай.
Чиг некIедин къвезвай ни,
Азад лезги чиликай.

Хабар нивай гун за квез?
Валал алай цацунвай.
Къугъвадай кьван, тIем текъвез,
Гуьлуьтарни къазунвай.

Хабарар гун къе за квез
Кьве жегьилдин рикIерикай.
Абуруз куьмек екез,
ГьикI хьанатIа нуькIрекай:
( мани лугьуда)
Уьмуьр физва махара,
Мани лугьуз, кьуьл ийиз.
Душманар тваз ракьара,
Дустарин рикI гуьл ийиз.
Зегьмет чIугваз гъилерал,
Шад хъвер ала вилерал.
Лув гуда за чилерал,
Манидикай цIил ийиз.

Кьуьл ийиз- ийиз, сегьнедай НуькI-хала
хъфида. Къуьнуьхъ кварни
галаз булахдал ашукьдин яр Дилбер къведа.
Квар цяй ацIурдайла, чуьнеба Уьзден къведа.
Уьзден
Аман Дилбер, чан Дилбер,
Вун къизилдин цуьк яни?
Дилбер
(кичIе хьана)
Аман зи рикI! Аман рикI!
Я Уьзден, ам вун яни?
Уьзден
Масан Дилбер, чан Дилбер,
Вун гьамиша икI яни?
Дилбер
Я Уьзден, ваз хьанай гьикI?
РикI гьакьван умун яни?
Вун маса кас хьиз хьана,
Пад жезвай зи рикI хура.
Уьзден
Закай кичIе куьз хьана?
Зун ашукь я вал пара.
Аман Дилбер, чан Дуьлбер,
Вун къизилдин цуьк я зи.
Рекье тур зун, чан Дилбер,
Кефиярни куьк я зи.
Дилбер
(пехъерин гьарайдин сесер акъатда)
Авач рикIиз гьич кьарай,
Гьарагъзава пехъери.
Уьзден
Ам билбил я и тарай,
Хабар гузвай мехъерин.
Хажалатар мийир на,
Шадвал жеда чаз пара!
Дилбер
Йифди лампа куькIуьрна,
Секин туш зи рикI хура.
Вун финиф чир хьайила,
Вахт акъудда ишез за.
Вун рикIин сир хьайила,
ГьикI неда фу кичIез за?
Уьзден
Ваз чида зун кесиб я,
Харжар кIанда мехъериз.
Дилбер
Уьзден, вун зи несиб я,
Фимир яргъал рекьериз.
Зун кесиб вал рази я.
Уьзден
Вун рази я?..Зунни я,
Амма ава адетар.
Айибда чун вирида,
Бес тахьайла девлетар.
Дилбер
Фимир, зун вал рази я!
Уьзден
Ашукьвал-зи рузи я.
Сабурар гун рикIериз.
Арш герек я лекьериз,
Зун векил я халкьарин.
Хажалатмир, Дилбер на!
На лугьун, заз дагъларин,
Чир ийизва рекьер на.
Зи чуьнгуьрдин ван туна,
Къадим лезги уьлкведа,
Гаталди ваз акуна,
Зун ви патав хкведа.
Дилбер
Бармак авун герек я,
Гила жуван шалдикай.
(шехьда)
Уьзден
Заз чида, вун зирек я,
Хабар я ви тIалдикай!
Де мад сагърай! Зун фида.
Дилбер
Бес зун гьиниз? Ма яйлух!
Аманат тир ваз храй.
Дерт хьайила къариблух,
Яйлух кьуна заз гьарай.
Уьзден
Вуч багьа я ядигар?!
Акат хьана рикIик гар.
(мани лугьуда)
Де вун сагърай, зи кIани яр,
Вун рикIеваз къекъведа зун.
РикIе хуьда за ви гатфар,
Муштулух гваз хуькведа зун.
Дилбер
Югъур хьуй ваз физвай сефер,
Акъвазда вал вил алаз зун.
Бахтлубур хьуй йикъар, йифер,
Эхда. рикIик кватIан зурзун.
(Уьзден фида. Дилбер тек амукьда)
Хъсан рехъ ваз, зи Уьзден яр!
Дагъдикай хьуй ваз дуьзен, яр.
Эй Сад Аллагь, Вакай чара!
Мягькем ая на чи ара.
Билбил мани лугьуз тара,
Дилберан рикI жез жедани?

Бахтлуди хьуй физвай сефер,
Кьилел къугъваз лацу лифер.
Вуна шад яз, чIугваз кефер,
Дилберан рикI шез жедани?
(Дилбер, яд авай кварни гваз хъфида.
Булахдал НуькI-хала къведа.)
НуькI-хала
Гьайиф жуван алатай,
Жегьил вахтар цуькведин.
РикI кузва яр къакъатай,
И кесиб тир бикедин.
(Сад лагьана югъ мичIи жеда.
Къариба сесер акъатда.
КичIе хьайи НуькI-хала
цавуз акъатда.И арада адан
кIвачиз еке са цаз акьахда)
Агь батин цаз! Вун гьинай,
Акьахнай къе зи кIвачиз?
Са тIимил вахт тир ина,
Яшамиш жез гъам гвачиз.
(чуьнуьх жеда)
Пкавул
Эй инсанар! Гьайванар!
Лугьумир хьи ван хьанач.
Вирибурун дуванар,
Ийидай захъ чан хьанач.
Гьар са инсан, къеледиз
Мажбурзава атуниз.
Татай гьар са келлегуьз,
Рекьида хам хутIуниз!
ТIапIахъан
ГьакI хьайила. гьар са кас,
Хкаж хьухь и къеледиз!
ХьайитIа куьн татай кас,
ЯкIв чуькьведа келледиз!
(кьведани)
Амач гила азадвал!
Аллагь я куьн Аждагьан.
Чи мурад я барбатIвал,
Лугьумир хьи хьанач ван!
(тикрари-тикрариз хъфида.
булахдал НуькI-хала хкведа)
НуькI-хала
Гьарай эллер! Гьарай гуж!
Эхирзамандин югъ я.
Аждагьанди кьунва чун,
Йикьни шувандин югъ я!
(тамашачийрихъ элкъвена)
Агь батин! Агь зегьримар,
Цаз ава хьи кIваче зи.
Ша, куьмек це, аялар!
Цаз акъудиз кIвачяй зи!
Куьнни гьикьван яргъа хьана?
Зи ивидин паргъа кана!
(сегьнедиз Аждагьандин гъилибанархкведа.
НуькI-хала чуьнуьх жеда.Нуькверар Гьачни Вач,
чпи тарашай шейэрни гваз хкведа)
Гьач
Акъатна чи кар кьилиз,
Вахчуз хьана къелени!
Яд чимийда гьар кьилиз,
Секин тадач кIвалени.
Вач
Сифте нубат Уьзден кьун,
Чи кьведанни буржи я.
Герек тир ден-беден кьун,
Чун алчах кьве къуччи я!
(тарашай затIариз тамашда)
Гьач
И сеферда хъсан гъуьрч,
Яна, Вач чи картари.
Вач
ТIимил яни кIватIай куьч?
Я Гьач, и пис шартIара?
Гьач
И перемар-бицIидаз!
И шаламар-кьецIидаз!
(затIариз тамашиз, руфун чухвада.)
Мерженарни-рушариз!
Вач
Чидач, акьул кьеридаз,
Кьуьзуь ятIан яшариз!
Гьач
Я кьей хва Вач! Чун инал,
Къугъвазва зир-зибидив.
Уьзден тадиз кьун патал,
Вахт багьа я, кимиди!!!
(кьведни, затIар кIватIна, катда.
булахдал НуькI-хала хкведа)
НуькI-хала
Агь. зегьримар хьайи цаз!
ГьикI акьахнай дабандиз?
Са вад югъ тир акур чаз,
Лугьуз-хъуьрез кIубандиз.
(кицIер кикIидай ванер акъатда.
НуькI-хала катда. Гьачни Вач
Дилбер свасни гваз хкведа)
Гьач
Уьзден чавай кьаз хьанач,
Катна чакай пехъ гьана!
Вач
Адан келле хаз хьанач,
Фейиди пис рехъ хьана!
Иеси кьей кицIини,
Къазунна зи шалварар!
Гьач
Хьана са кIвач кьецIини,
Вач
Квез я гила ялварар?
Гьач
Гьи гьуьлуьз ам фейитIан,
Дилбер ава гъиле чи.
Вач
Жафа я гьа кьейитIан,
Аждагьанди келле чи…
АтIуда гьа! Чадура
КутIун хъийин тIарамдиз.
Гьач
ТахьайтIа, чу са цIудра,
Кьисмет жеда вагьрамдиз.
(чадурадик квай Дилбераз килигда.
Дилбера гьарайда)
Вач
Гьайиф тушни гуьзел руш,
Кесиб кIвалин лукI хьунухь?
Гьач
Аждагьандин къулаз хуш,
Лайихлу я ам цIукI хьунухь.
КIанзавайди кIвал я ам,
Аждагьандиз экв гудай.
Вач
Чун паталди мал я ам,
КIан хьайивал-нек гудай!
Гьач
Уьзден фенва чуьллериз,
Къуллугъ ийиз эллериз!
Вач
Аквадалди катин чун,
А Лукьманан вилериз!
Гьач
Ам Уьзденан буба я,
Адан фигъил зурба я!
Вач
Къарагъгъдалди Аждагьан,
Гваз хъфин чун муштулух!
Гуьзел Дилбер къалурна.
Вил ацIурин тежер тух!
Дилбер
Я гурба-гур хьайибур!
Квез завай вуч кIанзава?
Я Аллагьдт кьейибур!..
Гьач
Хъуьреда ван хьайибур!
Вач
Я руш! На вуч ванзава?
Аллагьарни пачагьар.
Чи патав вуч ксар я!?!
Дилбер
(гьарайда)
Квез герекди, алчахар!
Вабадин пис азар я!!!
Къе куьн гъиляй, къачагъар,
Чи вилаят бизар я!
(Дилберни гваз Гьачни Вач хъфида.
НуькI-хала хкведа)
НуькI-хала
Ай мусибат, мусибат!
Вуч аквазва вилериз?!
Эх гьикI ийин и гьайбат?
Экв аквазмач вилериз.
ГьикI хабарин ашукьдиз?
Бедбахт хьанвай ярдикай.
ГьикI хабариз за халкьдиз?
И алчах тир кардикай.
Агь, Аждагьан-авара!
Вун лянетдин къван я хьи.
Аллаг течир цавара,
Пеле авай къан я хьи!
Эхир кьил ви-эхир пуч
ТавуртIа зун туш НуькI-хала.
Гила за ваз секинвал гуч,
Я Аллагь, заз На рехъ къала!!!
Лагь, ни ракIар гатада?
Низ эверин куьмекдиз?
За ник умуд кутада?
Лув гун патал зирекдиз.
(сефилдиз мани лугьуда)
Ви кьилиз яд чим тавуртIа,
Вучда закай нуькI хьана?
Дилбер азад тавуртIа,
Дуьньядикай рикI хана.
Намус, гъейрат квачирбур,
Кьин хьурай зи келледал.
Куь авуна бейабур,
Лянет къурда къеледал!
(НуькI-хала хъифида)

Кьвед лагьай шикил
Сегьнедин далу патай, ашукь Уьздена,
садвал хуьниз бахшнавай мани яда.
Уьзден
Къарагъ халкьар, азадвал хуьз!
Жезвач чавай чи садвал хуьз.
Кьаз тахьана чи шадвал хуьз,
Югъни йиф хьиз къара хьанва.
Ингье, уьзуькъара хьанва.

Аждагьанди чи хуьрер куз,
Рекьизва халкь азабар гуз.
Агъзурралди хьана ялгъуз,
Етим-есир пара хьанва.
Ингье, уьзуькъара хьанва.

Къекъуьгъ, Уьзден, гьар са хуьре,
Уях ийиз дагъни дере.
Къуба, Самур, Дербент, Куьре,
Санал вара-зара хьанва.
Ингье, уьзуькъара хьанва.

Дустар! Зазни хабар я,
Аждагьандин краркай.
Лугьумир-бейхабар я,
Вучда кьуна тIвараркай?

Чахъ чи къадим чил ава,
Берекатрин ери тир.
Чахъ чи Касдин гьуьл ава,
ЦIурурнавай гъери тир.

Чахъава чи булахар,
Абукевсер ятарин.
Чахъ тарихрин кIвалахар,
Ава игит картарин!
Перде ачух жедалди, са патай Пкавула,
муькуь патай ТIапIахъана, инсанар
кьаз, къеледиз хутахиз къалурда.
Абуру мани лугьуда
Гьач
Эй инсанар! Эй гьайванар!
Лугьумир хьи ван хьанач.
Куьн са-садан дуванар,
Ийидай захъ чан хьанач!
Вач
Гьар са инсан къеледиз,
Мажбур я куьн атуниз.
Татай гьар са келлегуьз,
Гьазур хьухь хам хутIуниз!
Кьведани
Амач гила азадвал!
Аждагьан я куьн Аллагь.
Дарман я куьн-барбатIвал,
Валлагь, Биллагь, я Валлагь!!!
(Хъфида. НуькI-хала къведа.
Адаз тIанур кузвай къари аквада)
Къари-баде
ЦIай акьазвач тIанурда,
Зи чара лап атIанва.
Тинини, квез акуртIа,
Цуру жезва атана.

Батин галукьай саягъ,
ЧIур жезва чи гьар са кар.
Чуьнуьх хьанва чакай рагъ,
Вуж ятIа и тахсиркар?
НуькI-хала
Чан къарияр, гена куьн,
Ахвариз лап кьезил я.
ТIебиатди хвена куьн,
Гьарма сад са къизил я.
(мукьув агатда)
Къари-баде, хийирар!
Вун акунал шад я рикI!
Къари-баде
Абат хийир, хийирар,
Аллагьди гуй ваз, чан НуькI!
Чухсагъул ваз мез гъери,
Лув це цавай, нез гъери!
Вуч дерт гватIа заз лагь, НуькI,
Къурбанд хьурай ваз зи рикI!
НуькI-хала
Вуч дерт жеда? ЦIайни гум,
Кьисмет хьанва уьлкведиз.
Къе экуьнахъ кьве залум,
Душман хьанва бикедиз!
Къари-баде
Бике вуж я!?
НуькI-хала
Чи Дилбер!
Къари-баде
КIани яр чи ашукьдин!?
(метIер гатада)
НуькI-хала
Эхь, я Баде. Гьа рагьбер,
Вири лезги махлукьдик.
Хажалат ква лекедин.
Ярдиз гайи яйлухдик,
Умуд кумач Бикедин.
Къари-баде
Ни хуькуьрна Бикедик?
Ни кутуна лекедик!?
НуькI-хала
Ни кутада? -Зегьерри,
Аждагьандин нуькверри!
Къари-баде
Душман тергдай кьегьалриз,
КIанзавай заз фу чарарз.
Уф гудай кьван зегьерриз,
КуьцIенва зун, рикI цIараз!
Кьуьзуь кьиляй эхир пуч
ХьайитIа, НуькI, гуж хьана!
Я хва амач, я захъ руш,
Гъуьлни кьена, пуч хьана.
НуькI-хала
(язух чIугваз)
Кайибурал – кайибур,
Дуьшуьш хьана эхирдиз.
Халкь и йикъал гъайибур,
Кьисмет хьуй куьн пехирдиз!
Къари-баде
Чахъ виликан бахт амач,
Шадвал амач рикIерихъ.
Я гатфарихъ тахт амач,
Атир амач цуькверихъ.

Душман хьанва кIваликай,
Акваз чIуру ахварар.
Ингье, регъвей гъуьруькай,
Са пай хьанва чIахарар.
НуькI-хала
Къари-баде, яб це заз.
Вал гьалтнавайкар ава.
Цаз акъуддай раб це, заз
Хажалатдин пар ава.
Къари-баде
Вахъ вуч хьанва, я чан НуькI?!
НуькI-хала
Са куьмек це заз вуна!
Фад акъуда цаз вуна!
Къари-баде
(хурудикай раб хкудда)
Буьркьуь хьанвай вилериз,
ЗатI аквазман, яш хьана?
Къуллугъдай кьван эллериз,
Чан НуькI, зи кьве кIвач хана.
(са гужалди цаз акъудда,
НуькIряй гьарай акъатда,
Цаз гадриз кIан жеда)
НуькI-хала
Цаз гадармир! Ам вуна,
Вегь вилик квай тIанурдиз!
Ахпа тамащ, цIай кьуна,
Ана жедай гургурдиз!
(Цаз аватай тIанурда цIай гьатда.
Фу чараз башламишайла Къари-
бадени НуькI-хала манидал къведа)
Къари-баде
И цаз вегьей вахтуна,
ТIанурдани цIай кьуна,
Ай аламат, аламат.
Акуна заз аламат!
НуькI-хала
(кьуьл ийиз)
Азиз тIанур, чан тIанур!
Къалур ая чаз ви нур,
Чахъ авай тек сад я вун!
Лезги хьаран буба я.
Берекатрин чад я вун,
Ви гьунарар зурба я!
Къари-баде
ТIуьр. туьтIуьрди ваз гьалал,
Кар хьайивал заз ахъай.
Вири лагь заз хьайивал,
Чуьнуьх мийир на захъай.
НуькI-хала
Вуч лугьун за ваз, къари?
Сир авач чи арада.
Кьил гъвечIи я, мез куьруь,
Кар гьатнава кьарада.
Къари-баде
Кьве югъ тир рикI секин яз,
Мад хъижезва зи хур пад!
НуькI-хала
Лув гуз, къугъваз, эркин яз,
Зи кефини тир лап шад…
Булахдилай ядни гваз,
Хкведайла кварнигваз,
Баде, за вуч лугьун ваз…
Чи ашукьдин ярникваз,
Къуьнуьхъ галай кварни кваз,
Кьве нуькверни кат хьана!!!
Къари-баде
(ярх хьана)
Аман. зи рикI пад хьана!!!
НуькI-хала
(чиниз яд яда)
Дилберан ван хьайила,
Тфу гуз кьве къабандиз;
РикI цIуьдгъуьнна кайила,
Цаз акьахнай дабандиз!
Къари-баде
Гила гьатна гъавурда.
Фунеъ. Яд хъухъ, са кIус ваз.
НуькI-хала
Геж жеда акI авуртIа,
Мажал авач, Баде заз!
Къари-баде
Мад завай ваз вуч куьмек
КIанзаватIа лагь вуна.
Рекье жеда ваз герек,
И пуд фуни твах вуна!
(багъламадик фу кутуна вугуда)
Мад са кIвалах рикIелай,
Тахьуй вуна ракъуриз.
Амалдарар вижевай,
Дустар алахъ жагъуриз.
Аждагьанрихъ - къуватар,
Чахъ авайди – амал я.
Чаз герекди гъалатIар
Ахъай тийир камал я!
НуькI-хала
Къари-баде, баркалла!
(темен гана фу къачуда)
Зав гвай дерт на цIув гана.
Зал Дилберан вил ала,
Рекье гьатин лув гана!
Къари-бадединпатавай ащукь
Уьзденан буба Лукьман фида.
Къари-баде
Вун гьиниз я, Я Лукьман,
Гъилер гьарнихъ юзуриз?!
Лукьман
КIанзава заз са дарман,
Тади гьалда гьазуриз!
Къари-баде
Аждагьандал тIем къведай,
ЗатI авани, я Лукьман?
Лукьман
КIвачер ава къекъведай,
Фидай лап Шагь-дагъдиз кьван!
Аждагьанар терг ийиз,
Чида лезги халкьариз.
Къалгъандикай верг ийиз,
Ракъурда ам ахвариз.
Какадарна векьерни,
Хъчарни кваз суьгьуьрдин;
ЧIур жедайвал лекьерни,
Жемда жеда чехирдин.
Амма са кар лагь на заз,
Рекье твада нив гана?
КIанзава заз рекье тваз,
Самур вацIун цив гана.
Къари-баде
Ван хьана заз НуькIревай,
Дуьшуьшдикай квел атай.
Шадвал квахьна рикIевай,
Вилер кузма шел атай.
Ийидай кар фад ая,
НуькI-халадиз дад ая!
Аждагьандин къеледиз,
ТагайтIа ваз ихтияр;
Яд чим ийиз келледиз,
НуькI рекье тур-бахтияр!
Лукьман
Чухсагъул ви кьатIуниз,
Дуьз тир рехъ на заз къалурна.
Вегьена са затIуниз,
Агакьарин чукурна!
Къари-баде
Гьар са кIвалах ви дуьз хьуй,
Фуни къачу тIанурдин.
Лукьман
Чан чагъ яз ви виш йис хьуй,
Чешне инсан хатурдин!
(Къари-бадеди Лукьман рекье твада.

Пуд лагьай шикил
Пердедин далу патай Уьзденан азадвилин
манидин ван къведа
Уьзден
Агъзур сарин лезги хуьрер,
ЧукIурна хьи, азиз эллер!
Буьркьуь хьун душманрин вилер,
Эвелимжи мурад я хьи!

Кьакьан дагълар, чар булахар,
Женнетар я чи яйлахар.
Дуьзмиш хьунухь куьн кIвалахар,
Эвелимжи мурад я хьи!

Ашукь Уьзден лекь хьиз цава,
Женгчи мани лугьуз ава.
Манидикай хьун квез дава,
Эвелимжи мурад я хьи!
(яргъай Дилберан манидин ванни къведа)
Дилбер
Вун манияр лугьуз къекъвез,
Аждагьандал зи тIем текъвез,
Я Сад Аллагь, элкъвез-элкъвез,
Дилберан рикI шез жедани?
Уьзден
Им Дилберан ван я хьи зи!
Дилбер
Агь, кузвайди чан я хьи зи!
Пердедин и патай Пкавул, муькуь патай
ТIапIахъан. гъилера недай-
хъвадай затIарни аваз, гафар лугьуз къведа
Пкавул
Эй инсанар! Эй гьайванар!
Лугьумир хьи ван хьанач.
Къурбанд ийиз куьн чанар,
Гьелелиг чаз кIан хьанач!
ТIапIахъан
Паярни гваз къеледиз,
Мажбур я куьн атуниз.
ДахьайтIа куьн гуьлледиз,
Яда хамар хутIуниз!
Кьведани
Къалура чаз куьн садвал,
Аждагьан куь аллагь я!
Идалайни азадвал,
КIан хьунухь квез гунагь я!
(НуькI-хала чубанрин ятахар алай
чкадал акъатда.
Адаз,фу авачиз, некIедик
цIимилар кваз, незвай чубанар аквада).
НуькI-хала
Салам алейк, стхаяр!
Куьн гьал гьикI я, архаяр?!
Али
Алейк салам, НуькI-хала!
Са бубат я, баркалла!
НуькI-хала
Дуьньядикай квез хабар
Авач, заз чиз, секин я.
Вели
(Алидиз чуьнеба)
Чун кьун патал бейхабар,
Ам нуьквер хьун мумкин я.
НуькI-хала
Архаин хьухь, Аждагьан-
Ам зи къанлу душман я.
Али
Адакай, НуькI чазни ван
Хьана, чи рикI пашман я.
Вели
Гьам юкъуз, гьам йифизни,
Къурху я чаз хъфизни.
Али
ХъфейтIани-рекьида.
Вели
КъекъвейтIани жагъида.
Аквазва ваз рекьизва,
Кьилел-кIвачел алачиз.
Гьар са йифиз мекьизва,
Къуьнерихъ лит галачиз.
НуькI-хала
ЦIимилар квай некIер нез,
Куьн эхир кьил гьикI хьурай?
Али
Суал квез я, рикIер нез?
Вели
Чи меслятчи НуькI хьурай!
НуькI-хала
Хабар ая виридаз!
Садаз, вадаз, иридаз!
Каш квай дустар мад аку!
ТIанурдин фан дад аку!
Али
ЦIимилар квай некIер нез,
Гьикьван рекьин рикIер нез?
Вели
Вун гьинай? И чкаяр..?
Гъейри мугьман чубанрин.
НуькI-хала
Гваз катнава кIани яр,
Ашукьдин, агъдабанри!
Али
(Хъел кваз)
Жедай кар туш!
Вели
Вужар я?!
НуькI-хала
Аждагьанадин нуькверар!
Али
Алат тийир гужар я,
Рекьидалди рикIелай!
НуькI-хала
Акуна заз вилерал,
Аждагьандин тумар я.
Руш азад авун патал,
Зун рекьеваз чамар я!
Вели
Эхир мус хьуй лукIвилин?
Эхиз жедай гужар туш.
Гьайиф вахтар булвилин,
Гьат хъийизмай буржар туш.
Али
Телефзава жегьилар,
Хъуьрезва чи рушарал.
Девлетлуйриз-къизилар,
Халкь вегьенва лашарал.
НуькI-хала
Фу квез гьалал, стхаяр!
Зи кIвалах лап четин я.
Аждагьандин бакьаяр-
Аватнавай батин я!

Адаз са фенд кьун патал,
Мехъерик фин герек я.
Савкьват-мавкьат гун патал,
КIанзавайди-куьмек я.
Али
Гьерер чавай! Башуьсте!!!
Шумуд ятIан герек ваз.
Вел
Баш…уьстедихъ…
Али
Гъвашуьсте!!!
Вели
А кардиз вун зирек я!
НуькI-хала
Чухсагъул куьн мердвилиз!
Зун квелай лап рази я.
Аждагьандин бедвилиз-
КIанзавайди тази я!

А вагьшидиз за кьадай,
Гила тамаш кIвалахдиз.
Муштулух гваз шад жедай,
Хкведа зун яйлахдиз!
Али
Мад куьмекар гун патал,
Гьазур я чун, НуькI-хала!
Адан иви хъун патал,
Адан туьтуьх кьун патал,
Ава чахъ кьве рикI, хала!
НуькI-хала
Пара сагърай, баркалла!
Гьерер гьала! Зун фида,
А вагьшидин къеледиз.
Фелек тир чIал квез чида,
Зун вагьшидан келледиз!
Вели
Мукъаят хьухь, НуькI-хала,
Аждагьан туш-иблис я!
ЧIугуна яхъ рикI, хала,
ДекьейтIа са силис я!
Али
Агь ви рикIин ажузвал?
Къцуьрехъни жеч тамавай!
Вели
Вуна дамах къачунва,
Мефт цIуруриз кьамавай.
НуькI-хала
Къал-макъалар герек туш,
Фидай чIавуз женгиниз.
Зунни акьван гьелек туш,
Адан келле дингиниз,
Вегьеда за рум гана!
Али
Инал вун дуьз рахана,
Зарафатдин кIвалах туш,
Аждагьан алдатмишун.
Ам са кьурай хъвалахъ туш,
Герек я дуьз тамашун.
Жув авам яз къалура,
Гьайиф къвемир гьнерер ваз.
Агъзур багьна жагъура,
Чида хъсан сирер ваз!
Вели
Амай крар чалайни
Хъсан чида ваз, гьелбет!
Али
Акъатда ви къвалайни,
Бес я авур кьван суьгьбет!
НуькI-хала
Сагъ хьурай, куьн чубанар!!!
Терг хьурай агъдабанар!!!
(НуькI-хала гьерерни гваз фида)

Кьуд лагьай шикил
Пердедин далу патай ашукь Уьзденан
язавай женгинин манидин ван къведа:
Уьзден
Азад ийиз лезги хуьрер,
Зун гьазур я, азиз эллер.
Аждагьандин ягьсуз вилер,
Акъуд ийиз, ша, женг чIугван!

Дуьнья алаш-булаш я,
Авайди са сиваш я.
Чи гьал пара яваш я,
Агуд ийиз, ша, женг чIугван!

Эверзава дагълари,
КIватI хьухь лугьуз халкь вири.
Чи Дилбер халум гьуьруь,
Къакъуд хъийиз, ша, женг чIугван!

Пкавул-санихъай, ТIапIахъан-масанихъай,
емишар гваз къведа
Пкавул
Эй инсанар! Эй гьайванар!
Лугьумир хьи ван хьанач.
Гьелелигда чаз жаванар,
Есирда кьаз кIан хьанач.
ТIапIахъан
Чахъ Аждагьан камаллу,
Ава са кас, рагъ я ам!
Чун лукIвар я вафалу,
Чи далудихъ дагъ я ам!
Кьведани
Хъвадай ядни са тике
Чаз фу гузвай кас я ам!
Сагъ хьурай адан бике,
Чун адан кьве лам я, лам!
Аждагьандин тавханаяр. Аждагьанди
тахуна ацукьна мани лугьуда
Аждагьан
(кьуьл ийиз)
Аждагьан туш – шейтIан я!
Дуьнья- им зи ватан я!
И кье пацал, сада за,
Дуьнья сара кьада за!
На-най, на-най, сикI на-най,
Хуьрер, кIвалер гьикI канай?!

Руфун аку гьуьл хьтин,
Келле дагъдин кьил хьтин.
Нез-нез, виле каш ава!
Захъ Гьач ава, Вач ава!
На-най, на-най, сикI на-най,
За куьн Дилбер гьикI гъанай?!

Хуруда зи къал ава,
Беденда зи квал ава.
Закай гьиниз катда куьн?
Са-сад гъиле гьатда куьн!
На-най, на-най, сикI на-най,
Закай кичIез йикь, на-най!
(кьве гъиливди руфун чухваз,
вичин тахтуна ацукьда)
Гьач
Гила чна манияр,
Лугьуда ваз, чан буба!
Сагъ хьурай ви кIани яр,
Лугьуда ваз, чан буба!
Вач
Ша, Гьач, чун кьвед килигин,
Чи манидал илигин!
Чун кьвед адал шад я, шад!
Ам чаз авай сад я, сад!
Кьведани
Аждагьан туш-къизил я,
Адан кьве гъил-кьезил я.
И дуьньядин пачагь я,
Чи виридан панагь я!
Аждагьан
(хъел кваз)
Бес я! Бес я! Бес я!
Япавайди куьн сес я.
Гьач
Бес я?
Вач
Бес я?
Аждагьан
Аждагьан куьн тарифрихъ,
Мегер галай кас яни?
Инал гуьрчег свас алаз,
Тарифун заз хас яни?

Куьне тариф ая зи,
Бикедикай пипIевай.
Шад ая ам кьуьл ийиз,
Дуьгуьр акъуд пелевай.
(Гьачазни Вачаз сусан чина авай
дуьгуьра акъудиз кIан жеда)

Акъваз, куьне вучзава?!
Ам зи свас я, чир хьухь квез!
Вахт гьавая пучзава,
КицIер хьтин къаткук квез!
(Аждагьандиз Дилберан патав физ кIан жеда.
Дилбера буйругъ гуда)
Дилбер
Тади мийир, кьуьл ая!
Аждагьанар зирек я.
Шадвилерин гьуьл ая,
Незвайди вуч хуьрек я?

Ви нуькверри цIегьерин,
Шад амалар авурай.
Ламран якIар нез туна,
КицIерин ав авурай!
(Гьачавни Вачав Аждагьанди
ламран якIар нез вугуда)
Аждагьан
Неъ ламран як Гьачни Вач!
Зи сусаз хъвер къведайвал.
Гила Бес я, Гьачни Вач!
Чи мугьманар кьабула!
Гьач
Ша, мугьманар Не хизанар!
Куьн атурай! Рагъ атурай!
Гваз къведайбур хьуй гузанар,
Куь вилерай нвагъ татурай!
(Нуькверри, савкьватар гвайбур ахъайиз,
гвачирбур чукурзава)
Вач
Ша кан, мугьман! Савкьватар гваз,
Куьн акурла шад я рикIиз.
Гьач
Куьн квахь, ичIи суфатар гваз,
Гъил ичIибур кIанда рекьиз!
Вач
Вун вуч кас я?
Гьач
Вуж я ви тIвар?
Вач
Гьина ава квев гвай затIар?!
Гьач
Вун гьиниз я, кьуьзуь чакъал?
Ваз ша лагьай кас авани?!
Лукьман
Квез герек я мехъериз къал?
Къе тахьайтIа, яс авани?
Заз лазим я Аждагьан.
Кьве гаф ава лугьудай.
Зунвуж ятIа, за адаз
Лугьуда, зи гъил ахъай!
(нуькверри Лукьман чукурда)
Вач
Мехъер кьулал мечерин
Афарар гъун герек туш!
Къекъверагар куьчедин,
Им квез гудай хуьрек туш!
Гьерерни гваз НуькI-хала къведайла,
адаз сефилдиз акъвазнавай Лукьман
буба аквада. Ам хъвер кваз рахада.
НуькI-хала
Салам алейк, гадаяр!
Им вуч я куьн къайдаяр?
Лукьман буба, ваз салам!
Алатна хьи ви шалам?
Лукьман
Алейк салам, я чан НуькI!
Ажугъламиш хьанва рикI!
Аждагьандин мехъерин,
Гурвал аку пехъерин?
НуькI-хала
Аквазва заз. Зунни кваз,
И мехъерин мугьман я.
Лукьман
Я Аллагьди гайи кас,
Аждагьан чи душман я!
Чи халкьдин дерт зурба я
Зун ашукьдин буба я.
Жечни вавай и дарман,
Чи Дилберай гайитIа?
НуькI-хала
Чуьнеба хьиз зав це кван
Рекьида чир хьайитIа.
(чуьнеба дарман-бейгьуш вугуда)
Лукьман
Агъзур жуьре туьтуьяр
КIватIна за, НуькI, пIирерлай.
Зегьер ийиз питияр,
Кьисас вахчун кицIерлай.
Хъвайи чIавуз чехирар,
Жен абурун эхирар.
Гьач
Вуж я инай атайди?
НуькI яни вун, къвед яни?
Я бахтуни атIайди,
Вирт яни вун, мед яни?!
Куьквал вуч я гьерерин?
Няметар я хуьрерин!
Вач
Ваз хвашкалди, НуькI хала!
Гикьван вахт тир такуна?
Савкьватриз ви баркалла!
Гьерер рикIи чIугуна.
НуькI-хала
Мехъерар хьуй жедайбур!
Ширинлухар-недайбур!
Гьач
Еке гьерер вилик кваз,
Залан парар гъилик кваз,
Куьн хьтинбур-къведайбур!
Вач
Куьн хьтинбур акурла,
НуькI-хала
Гьерер рикIи чIугурла,
Гьач
Дамах гваз къекъведайбур,
Дили жеда такурла!
НуькI-хала
Салам алейк, Аждагьан!
Мехъерар ваз мубарак!
Свас жагъанва вуч хъсан?!
Аждагьан
Жуван кIвалах туькIвейла,
Тавда ишигъ куькIвейла,
Амайбурун буба вак!!!
(кьве гъили руфун кьуна хъуьреда)
Ял ягъ, галат хьанватIа,
Атай яргъал рекьерай.
НуькI-хала
Эгер гъалатI хьанватIа,
КичI акъуд чи рикIерай.
Аждагьан
Вуч гъалатIар, гъалатIар?
Захъ ава зи жаллатIар!
Къе вун хьтин вири эл,
АтанайтIа паяр гваз.
Юкъузни зун квачиз хъел,
Къекъведай, НуькI, цIаяр гваз.
НуькI-хала
Нуькверар ви хвешила,
Ава вун шад акуна.
Къара жемят гишила,
Ава квекай дакIуна.
Мехъеррикни ламарин,
ЯкIар квалда мурдал тир.
Ваз гьалдикай халкьарин,
Хабар ятIа абдал тир?
Аждагьан
Динж хьайитIа абур, НуькI,
Табий жедач лукIар хьиз.
Ви абурухъ кумир рикI,
КьирайтIун гьакI вакIар хьиз!
Вач
НуькIре чи Аждагьандиз,
Тамаш гузвай суалриз?!
Гьач
АкъатайтIа гуж хьана,
Абур кьвед къал-макъалриз!
Аждагьан
Ваз Аллагьди гана, НуькI,
Мугьман яз зи мехъерин.
ТуширтIа за а ви рикI,
Нез вугудай пехъерив!
Дилбер
АкI хьанач хьи, мехъер къуз,
Чуьруьк авун герек туш!
НуькI-хала
КIанзавай заз гьахъ лугьуз,
Къал, чуьруьк зи хуьрек туш.
Вач
НуькIрен буржи-рахун я.
Ам гьа виляй яхун я.
Аждагьан
Алат куьнни гурцIулар!
КъекъечI куьн чи рекьелай.
НуькI кIамай кьван рахурай!
Адаз зи свас акурай.
НуькI-хала
Давамрин чи суьгьбетар,
Чи мехъеррин адетар
Авайди тир хъилердай.
Гьар жуьредин кьуьлердай.
Аждагьан
Башуьсте,НуькI, гьазур я,
Ви тIалабун тамамриз.
НукI-хала
Хъелуниз зун мажбур я,
Тарс хьурай куьн авамриз.
ТIалабур и жуьре я:
Зарафатрин бере я.
Гьачакай ви сев жеда,
Вачакайни-жанавур!
Аждагьан
Гьачакай зи сев жеда?
Вачакайни-жанавур?
(буйругъ гуда кьуьл авун)
Гьачани Вача, хас партал алаз,
кьуьлер ийиз, манияр лугьуда:

Тамаш цIийи сунадиз,
Гьикьван чIагай свас ятIа?!
Зардиз, багьа зибадиз,
Лайихлу тир кас ятIа?
КIвал ацIанва къизилар,
Бахтлу жеда Дилбер свас,
Тамашиз кьий жегьилар,
Дамахун я са заз хас!
НуькI-хала
Свас мубарак, мубарак!
Чазни ачух ая рак.
(кьуьл ийиз, сусаз мукьва жеда)
Къадим лезги эллерин,
Дем къурмишин кьуьлерин!
Аждагьан
Ихьтин гафар бегенмиш
Жезва заз, НуькI, дериндай.
Сифте гафар наргимиш,
Тир кефияр сериндай.
Зун паталди гьерер на
Гваз атунай чухсагъул!
Гьач
Кеф-кефият, чан Сефият!
Вач
Чаз кефер я, квез азият!
НуькI-хала
Бес я авур хъилер на,
Зи гафарал чIугур къул!
Ихтияр це кьуьл ийиз,
Свас бикедихъ гъил кьуна.
Манидикай цIил ийиз,
Шадвал ийин кьил кьуна!
(И арада НуькI-халади Дилберав,
Аждагьан ва адан нуькверар сустардай
дарман гуда. Вирида хъвада ва кьуьлер ийиз
манияр лугьуда. Вири пиян яз,
гьарма вич алай чкадал ярхар жеда).
Дилбер
Аферин ваз, НуькI-хала!
Ихьтин амал туькIуьрай.
Чухсагъул ваз, баркалла,
Чи лампа мад куькIуьрай!
(кьведни катда)
Вад лагьай шикил
Сегьнедин далу патай Уьзденан
шадвиликай манидин ванер къведа
Уьзден
Зи ашкъидин зерейрикай,
Къизилгуьллер-къашар жезва.
Дилбер къекъвей рекьерикай,
Алагуьзли къушар жезва.

Абулейсан-яр зи масан,
Малаикдиз ухшар жезва.
Вун гьикI ава, кIан инсан!
Чун къаншаба-къаншар жезва.
Яраб Аждагьандихъ галаз,
Зи Дилберни терг жеда жал?
Рекьизва вил рекьел алаз,
Цуькведикай верг жеда жал?

Азиз дустар, азиз жемят,
Куьн азад хьун мурад я зи.
Хушбахтлуди хьана кьисмет,
Гаф-чIал сад хьун мурад я зи!
(Сегьнедин са патай дишегьлидин
ихьтин гафарин ванер къведа):
Гьар жуьредин ахварар,
Аквазва заз сефил тир.
Ярабаллагь, шад хабар
Къведач жал заз къизил тир?
Пкавул
Им вуч ван я? Вуч дуван я?
Гьиниз фена, Аждагьан?!
Чун тек туна, им вуч ван я?
Гьуьлуьз фенан, Аждагьан?!
ТIапIахъан
ЧIулав тир пуд гьерекай,
Гьайиф авур хуьрекар!
Гьачан, Вачан кIвач хана,
Чи Аждагьан лаш хьана!
(кьведни кьуьл ийиз хъфида.
Сегьнедиз НуькI-халани Дилбер къведа)
Дилбер
НуькI-хала!
НуькI-хала
Гьай, бала!
Дилбер
Яб це на!
Манидин сес таниш я.
НуькI-хала
Тади мийир, таб це на,
Белки гьакIан девриш я.
Дилбер
Агь, НуькI-хала, НуькI-хала!
РикI цIаразва хуравай.
НуькI-хала
Секин хьухь, я чан бала!
Ам билбил я таравай!
Вун акъваз и булахдал,
Зун тамашин вуж ятIа.
Ам за чириз алахъда,
Адан сес ваз хуш ятIа.
(НуькI-хала фида)
Дилбер
Аман Аллагь, Вакай куьмек,
ГьинаватIа, зи яр зирек?
Хажалатрик уьмуьр физ тек,
Дилберан рикI шез жедани?

Билбил тара лугьуз мани,
Мус жеда чи кьисмет къени?
Акван тийиз Уьзден кIани,
Дилберан рикI шез жедани?
(Дилбер НуькI-халадин гуьгъуьниз фида)
Сегьнедин а патай Уьзденан манидин ван къведа.
Уьзден
Я бахтавар Къазан булах,
Мус туькIуьда лагь чи кIвалах?
Ярар-дустар галаз къвалахъ,
Шад яз акун мурад я зи!
НуькI-халадал Уьзден гьалтда.
НуькI-хала
Салам алейк, эй инсан!
Уьзден
Алейк салам, НуькI-хала!
НуькI-хала
Вучиз ятIа вун пашман?
Уьзден
ЦIун тIуьгьер я рикI, хала,
НуькI-хала
Ви гьа рикIиз кьирай зун!
Уьзден тушни вун ашукь?
Уьзден
Сад Аллагьди хуьрай вун,
Эхь, Уьзден я зун ашукь!
НуькI-хала
ГьикI хьана вун перишан
Яз аквазва халадиз?
Атанва югъ гуьлуьшан,
Лезгистандин къаладиз!
Уьзден
Хабар кьамир, чан хала!
Зи гьал пара чIуру я.
Кьуразва зи ширин чан,
Вун акьван квел кьару я?
НуькI-хала
Муштулухдай вуч гуда?
Са шад хабар гайитIа?
Ваз кIани тир къуш гуда,
Халадиз кIан хьайитIа.
Уьзден
Яраб вуч хабар ятIа?
Яраб им ахвар ятIа?
Акъваззавач рикI хура,
Вуч ятIа лагь, НуькI-хала!
Дилбер свас къведа. НуькI-хала хъуьреда.
Уьзден серсер жеда.
НуькI-хала
Багъишламиш ая заз,
Зун ягъалмиш кар ятIа.
Инай къвезвай чIагай свас,
Тамаш ам ви яр ятIа?
Уьзден
Дилбер!
Дилбер
Уьзден!
НуькI-хала
Балаяр!
Уьзден
Зи вилер вал ала, яр!
Дилбер
Сагъ хьурай НуькI-халаяр!
Уьзден
Вун кард яни, къвед яни?
Хиял яни рикIевай?
Бахтлубур чун кьвед яни?
Ша, яд хъван са мекевай.
(кьведани булахдилай яд хъвада)
Дилбер
Зун кардни туш, я къведни,
Вал ашукь тир Дилбер я.
Бахтлу хьурай чун кьведни,
Чи даяхар эллер я.
(И гафарик кумаз, сегьнедиз Къари-баде,
Лукьман буба, чубанар къведа).
Къари-баде
Квез хийирар, балаяр!
Бахтлу хьурай вирибур!
Сагъ хьурай НуькI-халаяр!
Сагъ хьурай чи кьуьзуьбур!
Лукьман
Салам алейк, азиз хва!
Ваз хвашкалди, азиз свас!
Регьят хьана рикIиз, хва,
Хажалат тир дерин, свас.

Хабар ая виридаз!
Башламишин мехъерар.
Чир хьуй гьар са къаридиз,
Чараз хъуьтуьл шуьреяр.
Шад ийин чи дереяр!
НуькI-хала
Эхир хьана йикъарин,
Накъвар фейи вилелай.
Аждагьандин нуькверрин,
Тахт алатна кьилелай.
Али
Сагърай, дустар, НуькI-хала!
Бахтлу хъувур жегьилар.
Ашукьди чи рикI алай.
Шад хъувурай гуьгьуьлар.
Къари-баде
Аждагьан алдатмишай,
Чи Дилбер къутармишай,
НуькI-халади багъишрай,
Чаз са мани гуьзел тир.
НуькI-хала
Мани лугьун паталди,
Заз са чуьнгуьр герек я.
Шадвал авун паталди,
Зун гьамиша зирек я!
Вели
Эллери нез-хъваз хьурай,
Шад межлисра кьуьлерин.
Наврузбегни свас хьурай,
Юкьва къизилгуьллерин.
Къари-баде
Зун ацукьда тIанурдихъ,
Чараз таза шуьреяр.
Лукьман буба
Къуй атирдив ацIурай,
Къадим лезги дереяр!
НуькI-хала
Азиз дустар-кесибар!
Къе куьн чина рагъ ава.
Чи мехъерин сагьибар!
Квехъ цуькверин багъ ава.

Ачух ая суфраяр!
Эвер вири дустариз.
Сигъ хьурай чи араяр,
Шегьре рехъ це къастариз!

Нубат-нубат кьуьл ийиз,
Вилик чIугу синияр.
Ширинлухриз гъил ийиз,
Лугьун чи шад манияр!

Къуй чи лезги мехъеррин,
Ад дуьньядиз чукIурай!
Чи манийрин, кьуьлерин,
Гьунарлувал акурай!
Али
Чибур я къе суьруьяр,
Тум-кьил акван тийидай.
Вели
Чибур я вирт-гъерияр,
Аждагьан яхъ кьейидай!
НуькI-хала
Гила за квез рикI алай
Лугьун жуван манияр.
Таза таран чиг алай,
Не квез гила чиг алай.
(ашукьдиван чуьнгуьр къачуда.)

Дабандавай цацунихъ,
Къаридивай и гуьзел;
Вирт алай вичин мецел,
Пуд фу къачур, НуькI-хала!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!

Чубанривай фу гана,
Хажалатар цIув гана,
Алабашаз къув гана,
Пуд гьер къачур, НуькI-хала!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!

Пуд гьерехъ Аждагьандин,
Гьахъ-гьисаб авур чандин,
Чи ашукь тир жавандин,
Свас азадай, НуькI-хала!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!

Свас багъишна ашукьдиз,
Шадвал гъайи махлукьдиз,
Вуч гаф ава къуллугъдиз?
Чуьнгуьр къачур, НуькI-хала!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!
Вирида
Сагъ хьурай лагь вирибур!
Жегьиларни кьуьзуьбур!
Чи куьпеяр-бицIибур!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!

Сагъ хьурай чи аялар!
Авай михьи хиялар!
Сагърай вири кьегьалар!
Чаз тамашай, НуькI-хала!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!
ЦIигли. мигли, НуькI-хала!
ЦIигли, мигли, НуькI-хала!

МИСАЛАР
ЯзватІа вун циф - марф квачир кьуру,
Хийир авачиз тухузва гару.

Дуьз рахан тийир, сив патахъ инсан,
Далудихъайни чир жеда хъсан.

Ацукь - чІурукІа авуртІани, дуьз
Рахун герек я гьар са инсандиз.

Ракьухъ галаз дуст туширтІа кІарас,
Яз жедачир кьацI якІувай тараз.

Яшайиш патал шартІариз регьят,
Ганвач виридаз хатасуз сергьят.

Кун тавун патал аватна хьана цІуз,
Кьулухъ чІугурди аватна вацІуз.

Жегьил вахтунал тахьана рази,
Гъам чІугур инсан фад жеда кьуьзуь.

Гафуни авур къабардин яман,
Ширин мецикай хъижеда дарман.

Чин тийидайдаз - вуч ятІа атир,
Чир жедани кьван цуькведин къадир?

Эгер халис бахт алатІа чилел,
Гьамиша ислягь цав хьун я кьилел.

ШейтІанвилелди ацІурай ружа,
Кьулухъ акъатна - кар гьатна гужа.

Ичкиди гижи авунвай къуьрез,
Гужлу асландал кІан жеда хъуьрез.

Акьуллуяр кваз кьан тийир кIамаш,
Гуьзгуьдай кьванни ийидач тамаш.

Зегьметдикай кьил къакъждай ахмакь,
Геж къарайда ам гьар са пакамхъ.

ЦІЕХЛЕМАР
Кьуьд галачир – гад жедач,
Кьел квачир фахъ – дад жедач.

Багъишайди – бегьер я,
Чуьнуьхайди – зегьер я.

Як кІанида – мал хуьда,
Рак кІанида – кІвал хуьда.

Шехьай вилел – навгъ жеда,
Хъуьрей вилел – рагъ жеда.

Далдам гатун – мехъер я,
Хуру гатун – йикьер я.

Цан цайида – ген гуьда,
Темпел касди – къен гуьда.

Ахъа гъилик – берекат,
Невс бехъидак – гьерекат.

Иесиди – кал хуьда,
Кали – вири кІвал хуьда.

Чубандинди – суьруь я,
Недайди – як, гъери я.

Гъуьлягъдикай – дуст хьана,
Ксуз жедач – суст хьана.

Къул чІугурдал – чІурудал,
ЧІар хкведач чурудал.
Дугъри касдиз – кІвал жеда,
Уъри касдиз – къал жеда.

Ни дуст – чехир, эрекь я?
Чуьруьк адан – яракь я.

Вил алайдан – чарадал,
ЗатІни къведач арадал.

ЦуцІрух хьана епинал,
Гъуд гъалчдани рипинал?

Кузва чайди кІуф гуда,
Къайи цизни уф гана.

Мал гудай кас – базарда,
Темпел кІвале – азарда.

Гъам ни пара чІугвада,
Кьил рехи ва дакІвада.

Къачудайла – бурж хьана,
Вахкудайла – гуж хьана.

Гафаралди – кІвал гана,
Це лагьайла – къвал гана.

Ад течирдаз кІвалахдин,
Дад чир жедач булахдин.

Ширин меци – агудда.
СикІ тІуьквендай акъудда.

Фейи – хтай чкада,
Тай – таюниз аквада.

Гьида кьулухъ кьил кьада?
Кьве гъилини – кьил кьада.

Чилкин гьаят дакІанди,
КІула кьадач – балкІанди.

Афни, буран, хали я,
Вири – мукьа-кьили я.

Югъ галачир – йиф жедач,
Марф галачир – циф жедач.

Садра-кьведра – таб хьана,
Пуд лугьуниз – къаб хана.

Мугьманвилиз – атана,
КІвалин иес – гатана.

ГайитІа – кІел, хеб гуда,
ТагайтІа ваз – себ гуда.

Гьи касдин дуст – рагъ жеда?
Адан беден – сагъ жеда.

Духтурдинди – чара я,
Жуван зегьмет – пара я.

Гаф – сивин, кар – гъилинди,
ЦІай – цІивин, фу – къуьлуьнди.

Писвилизна – хъсанвал,
Авун – я ви инсанвал.

Ша лагьайди – мугьман я,
Талагьайди – душман я.

Угъридинди – йифер я,
Дугъридинди – кефер я.

Чил туш – ичІи къизил я,
Чил – чи асил-несил я.

КІвалах жедач – нез чида,
Арза ийиз, шез чида.

Пешекарвал – нихъ жеда,
Адахъ кІута – мих жеда.
СЕВ:
Магъарадикай хьанайтІа куьни,
За чІижерин кІвал ийидай къени.
ДЕВЕ:
Патахъ я лугьуз, мандаврал хъуьрез,
Амай зи вуч дуьз аквазва квез?
ГЪУЬЛЯГЪ:
Туькьуьл ятІани захъ авай зегьер,
Садаз я - дарман, муькуьдаз - зегьер.
ТАР:
Чан алаз тек тар жедалди тама,
АтІана закай авурай кума.

ГАТФАРИННИ ЗЕГЬМЕТДИН СУВАРИЗ

ЯШАМИШРАЙ МАЙ
Цуькверив таза, пайдахрив яру,
Атанва чаз май, атIана мензил.
Бахтавар Чили ацIуриз хуру,
Къачузва нефес жигеррив кьезил.

Шад тир сесерив ацIанва чуьллер,
Ракъинин нурар къугъвазва кьилел.
Гьар са чIалалди рахазва эллер,
Хуьн патал мягькем ислягьвал Чилел.

Илифнава май шегьердиз, хуьруьз,
Ванер гутуна зегьметдин чатув.
Агатзава ам камарив ириз,
Берекат кIватIал ийидай гатув.

Сад лугьудай май-чи кьилин дамах.
Баркаллу авур женгина зегьмет.
Яшамишрай вун, мягькем тир даях,
Хуьн патал Чилел ислягьвал, гьуьрмет!

ГАТФАРИН СУВАР
Дагъларал гьеле алама живер,
Гимишдин саягъ чукІуриз нурар.
Къаршиламишиз экуьнин ярар,
Ша, Яран сувар, ша гуьзел макъам!
Муштулухар гваз гьар садан кІвализ.
Къуй жегьилвили ягъуй шад макьам,
Гуьзел мурадар акъудиз кьилиз!

Бул жеда бегьер, техилар кьакьан,
Бул жеда некІер, хперин суьруь.
Бахтлувал патал чи гьар са йикъан,
Ша, Яран сувар, ша гуьзел макъам!
Муштулухар гваз гьар садан кІвализ.
Гьикьван шадди я гатфарин макьам?
Еке мурадар акъуддай кьилиз!

Гатфарин сувар, халкьарин сувар,
Манийрин мелер, кьуьлерин межлис.
Ризкьидин гатфар, рагъ алай цавар,
Азад зегьметдин дустарин халис,
Ша, Яран сувар, ша гуьзел макъам!
Муштулухар гваз гьар садан кІвализ.
Къвердавай ширин хьун патал макьам,
Экуь мурадар акъудин кьилиз!

МАЙ АТАНА
Цуькверивди рахаз тарар-тарарив,
Цифер цава къугъвазва хуш гарарив.
Чилер, цавар атIуз экуь нурарив,
Май атана, дустар, мад чи патариз!

ХъуьтIуьн къаяр аламач чи рикIерал,
Ризкьидин нур экIяй хьанва никIерал.
Куркурар хьиз чигер юзаз цуькверал,
Май атана, дустар, мад чи патариз!

Хатур-гьуьрмет – бине тир дуствилерин,
Гужлу яракь я, зегьметчи эллерин,
Ачул-суфра битмишзавай чуьллерин,
Май атана, дустар, мад чи патариз!

Кар къизгъин я шегьеррани хуьрера,
Ислягьвилин нур къугъвазва вилера,
Шад межлисар къурмиш ийиз кIвалера,
Май атана, дустар, мад чи патариз!

Дуствал, гьуьрмет хьана халис уртахар,
Дявекаррихъ галаз кьазва кьуршахар,
Мал-къарадин ванцив ацIуз яйлахар,
Май атана, дустар, мад чи патариз!

АЗИЗ МАЙ
Гатфар къугъваз яру, цIару цуькверив,
Чуьл рахада билбилрин хуш сесерив.
АцIурзавай рикIер гуьзел гьиссерив,
Вун хвашкалди, сафагелди, азиз май!

Шадвал ийиз набататрал, чилерал,
Хъвер кугъвазва миллионрин сиверал.
Чи парадар кьабулзавай генерал,
Вун хвашкалди, сафагелди, азиз май!

Ал пайдахри сирнавзава нурарал,
Шадвал ала къе гьар садан варарал.
Девлетлу тир игитвилин крарал,
Вун хвашкалди, сафагелди, азиз май!

Хуш манийрив, шад кьуьлерив атана,
Къуй гуьгьуьлар саз хьурай чи датIана.
Мугьман хьанвай везифаяр кьатIана,
Вун хвашкалди, сафагелди, азиз май!

Бахтар пайиз гьал са касдиз шадвилив,
Ислягь уьмуьр дуьзмиш ая садвилив.
Агалкьунар хуьзва чна мад вилив,
Вун хвашкалди, сафагелди, азиз май!

ЗЕГЬМЕТЧИЙРИН МАКАН Я
И дуьнья, дуст, зегьметчийрин макан я,
Ам гуьбет я зегьметчийри эцигай.
И дуьньядиз темпелар вуч дакІан я?
Кардиз тамаш ийир вилер кІаникай.

Зегьметчияр азиятда хьайитІан,
Адан чан сагъ, адан ахвар ширин я.
Дагъдин къванер къуз ракъини кайитІан,
Вацран нурдик йиф хьайила, серин я.

Зегьмет тушни мегер зал чан гъайиди?
Гатфар чІавуз тар хьиз авур уяхар.
Зегьмет я зун дидеди хьиз хайиди,
Гъиле гана ислягьвилин яракьар.

Къе зегьметдин вацІун хура ава зун.
Анжах вили-вилик финиф рикІеваз.
Гьулдан хьана ви цІун хура ава зун,
Азад зегьмет, фида чун гъил-гълеваз!

ГЪАЛИБВИЛИН КЬАБУЛНА ЮГЪ
Гъалибвилин кьабулна югъ,
Яшар цІикьвед йиса амаз.
Дяве амач авур шулугъ,
Катна, гъиле аса амаз.

На лугьуда, вирибурук
Шадлувилин сел акатна!
Хва-стхаяр дахтайбурук,
Гьам хъуьрез, гьам шел акатна.

Гъалибвилин муштулухди,
Гатфар гъана, цуьк акъудна.
Душман катна фад кьулухъди,
Рейстагдин рикІ акъудна.

Хтай чІавуз и югъ рикІел,
Вили цавук хкІизва зун.
СССР-дин чкІайла КІвал,
И кар акваз, чкІизва зун!

Стхаяр тир гьар са миллет,
Ватан патал чан гайибур.
Кьуд сан къене чІугур зиллет,
Чапхунчийриз къван гайибур.

Гъалибвилел шад хьайид хьиз,
ЯхцІурни вад лагьай йисан;
9 майдин къуз хайиди хьиз,
Закай жезва викІегь инсан!

ЧІун а чІавуз аялар тир,
Къе дяведин ветеран я.
Ислягьбур чи хиялар тир,
И дуьньядал зун гьейран я.

Терг хьуй дяве! Гъалибвал-сагъ!
Ветеранрин чанар сагърай!
Авур фашисар дарбадагъ,
Совет халкьдин гьунар сагърай!

ДИДЕ – БУБА
Пак тир са затІ авач, валлагь,
Багьа я чаз виридалай,
Диде – буба, Сад тир Аллагь!

Диде, буба, хайи уба,
Абур я чи дагълар зурба.
Куьн кефи хун я чаз туда,
Диде – буба, Сад тир Аллагь!

Даяхар кьаз кІвалерикай,
Караг ийиз вилерикай,
Квез хабар я рикІерикай,
Диде – буба, Сад тир Аллагь!

ВИРИ ХАЛКЬАРИН ХИЗАНДИН ЮГЪ

ВУНА ЛАГЬ
Гьич рикIелай алат тийир эсиллагь,
Пуд кас ава Диде, Буба ва Аллагь.
Азиз Ватан, зун рахадач, вуна лагь!
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

Уьмуьрдин рагъ лайлайрилай эгечIна,
Аквада ваз, бахтунин гъед экъечIна.
Аллагь рикIе аваз рекьиз экъечIна,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

Варзни рагъ хьиз даим кьилел аквадай,
Диде-буба, завалрикай таквадай,
Аллагьди хуьй, азад зегьмет чIугвадай,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

Диде, буба-векилар я Аллагьдин.
Диде. Буба-шикилар я пачагьдин.
Хушбахтвилин чешме тир гьар кIвалахдин,
Дуьнья гьикьван гуьрчег, ширин затI ятIа!

БУБУДИН МЕДАЛЬ
Яру махпурдал бубадин медаль –
Женгчи партизан тирвилин лишан.
Эцигзава ам эркинив метIел,
Гагь зи гададин гагь-гагь зи рушан.

Къвезва чи вилик алатай йисар,
Жалгъанда хьайи къати тир женгер.
Дагъдай ялай туп ктIунна яцар,
КукIварун патал душмандин сенгер.

Хкизва рикIел лувар квай къашкъа,
Гуьлледилай зарб, цIайлапан къизгъин.
Нече са шумуд дуьшуьшра башкъа,
Ажалдин сивяй акъудай якъин.

Хкизва рикIел Кирован къамат,
Урус аскеррин ялавлу рикIер.
Дагъустандани Совет гьукумат
ТуькIуьрун патал куькIуьрай эквер.

Хкизва рикIел юлдашрин тIварар,
Гьуьрият патал фейи цIун хуруз.
Дагълара цIийиз куькIуьрнай ярар,
Лепе гун патал пайдахри яруз.

А медалдай заз аквазва суьрет,
Ленин бубади дагъвийриз гайи.
Стхаяр хьтин са шумуд миллет,
Коммунизмадин ракъиник гъайи.

А медалдай заз экуь гележег
Аквазва гуьзел йикъарин нехиш.
А медалдай заз аквазва чи женг,
Халкьдиз ислягь рагъ ийизвай багъиш!

СТІАЛ СУЛЕЙМАНАН ЙИКЪАРИЗ 18 май

ЧИ ЭЛДИН ДАМАХ
Гатфари, цуьк акъудзавай мелерин,
Дем кутазва тІебиатди кьуьлерин..
РикІ шад авур кесиб синиф эллерин,
Руьгь кутадай рагъ хьана, Сулейман!

Азад уьмуьр туькІуьрзавай береда,
Ви ван гьатна гьам дагъда, гьам дереда.
Хайи Ватан акваз цІийи жуьреда,
Аршдиз кьакьан дагъ хьанай вун, Сулейман!

Гужлу вацІук акахь хъийиз булахар,
Хъсанвилихъ туькІвена чи кІвалахар.
Фяле-лежбер хьайи чІавуз уртахар,
Бул бегьердин багъ хьанай вун, Сулейман!

Дуствал, садвал, виридалай масандай,
Совет халкьар кьуна хайи хизандай,
Кьил акъудай чІурудайни хъсандай,
Цавун михьи тагъ хьанай вун, Сулейман!

Хъач акьатдач халкь къекъвезвай рекьерал.
Бахтлу я чун и вун хьтин лекьерал.
Уьмуьрлух яз аламукьдай рикІерал,
Элдин дамах-чагъ хьанай вун, Сулейман!

КЪЕ ЧИ ХУЬРУЬЗ АТАЙ ДУСТАР
Къе чи хуьруьз атай дустар,
Куьн акуна, шад хьана заз.
Сулейманан вине кьаз тІвар,
Дуьнья ацІай ад хьана заз!

Дустар-пара, хатур, гьуьрмет,
Гьикьван бахтлу я чи кьисмет?
Сулейманан чІалан нямет,
Ажеб ширин дад хьана заз!

ЧІалар кІелиз, лугьуз мани,
Кьуд патахъ ван чикІиз къени,
Сулейманан хатур кІани,
Хейлин дустар мад хьана заз!

Азиз дустар, шад я чун квел,
Гатфар хьана, гад хьана чаз!
Сулейманан чІалар рикІел,
Хуьдай фикир сад хьана чаз!

СУЛЕЙМАН
Гатфари ранг дегишзава чуьллерин,
ТІебиатди дем кутазва кьуьлерин.
РикІ шад авун патал кесиб эллерин,
 Руьгьламишдай рагъ хьана вун, Сулейман!

Азад уьмуьр туькІуьрзавай береда,
Ви ванци лув гана дагъда-дереда.
 Хайи Ватан акваз цІийи жуьреда,
Хкаж хьана, дагъ гъанай вун, Сулейман!

Гужлу вацІухъ элкъуьр хъийиз булахар,
На туькІуьрнай зегьметчийрин кІвалахар.
Гьам лежбердин, гьам фяледин уртахар,
Бул бегьердин багъ хьанай вун, Сулейман!

Дуствал, садвал ваз гьи кьадар масан тир?
ЦІийи уьлкве - ви хайи тир ватан тир.
Шиирралди рикІериз экв гуз хъсан тир,
Цав хьиз михьи тагъ хьанай вун, Сулейман!

Чиг алама къе вун къекъвей чилерал,
Цуьквер ала къе вун акур векьерал.
Уьмуьрлух яз хуьнуьх патал рикІерал,
Элдин дамах-чагъ хьана вун, Сулейман!

19-МАЙ - ПИОНЕРРИН ЮГЪ

АБУР ПИОНЕРАР Я
Дидейринни бубайрин
КIвалах давамзавайбур;
Вахаринни стхайрин
Къастар тамамзавайбур;
Секинсуз тир рикIерин
ВикIегь несил вужар я?!
-Абур ислягь лиферин,
Пионеррин лужар я!

Хъсандаказ кIел ийиз,
Даим кIвенкIве авайбур;
Месэлаяр гьял ийиз,
Ватан рикIе авайбур;
Тарсарални кьуьлерал
РикI алайбур вужар я?!
-Рагъ алайбур кьилерал,
Гадаярни рушар я!

Зарб кIвалахиз, гьуьжетдай,
Виликди физ гьазурбур;
Дустни душман гуьзетдай,
Агалкьунра машгьурбур;
Чи азад тир эллерин,
Шад аялар вужар я!?
-Цуьквер хьтин атирлу,
Гадаярни рушар я!

Азиз диде Ватан хуьз,
Кастар рикIе авайбур;
Акъвазнавай гьулдан хьиз,
Дуста реке авайбур;
Корчагинни Гагарин,
Чешне тирбур вужар я!?
-Игитар чи йикъарин,
Гадаярни рушар я!

Бахтлу я куьн гележег,
Ислягь дуьнья кIанибур;
Дявекаррихъ чIугу женг,
Дустар кIватIна вирибур!
Галтукар гарданра
Авай дустар вужар я!?
-Шад ван туна майданра,
Ислягьвилин къушар я!
АЯЛ ВАХТАР
Алатай йисар – зи аял вахтар,
Календаррал за авунай гьисаб.
ЧІехи хьана зун вилик кваз бахтар,
Уьмуьрда артух акунач азаб.

Зи аял вахтар тІуьна дяведи,
Гьич садни язух текъведай вагьши.
Гатуз – ракъини, хъуьтІуьз – живеди,
Шадлу хабарар гваз къведай хвеши.

Муштулухар гваз гъалибвилин шад,
Лигим аскерар хукьведай кІвалихъ.
Гатфари вичин худа твадай чад,
Берекатар бул хьун патал чилихъ.

Зи аял вахтар, хьурай куьн къурбанд,
Ватандилай чи – рикІ кІеви гьулдан!
Вагьши душмандал акьалжна залпанд,
Ливериз ислягь ачухай майдан!

ЯхцІур йисалай, кьилелай цІийи,
Гъалибвилин югъ мугьман жезва чаз!
Майдин вацракай – Гъалибвал гъайи,
Шадвал – рикІериз, дарман жезва чаз!

БУБАДИ ЗАЗ ЛУГЬУДАЙ
Бубади заз лугьудай:
«Инсанвилин рекье хьухь.
Гьекь авахьиз далудай,
Вири хьтин векье хьухь!
Эгер вири шад ятІа,
Вун мехъерик, меле хьухь.
Хизандихъ вун сад ятІа,
Сувар юкъуз кІвале хьухь»!

Бубади заз лугьудай:
«Писдазни жув хъсан хьухь.
Дидед майил халудай,
Амле чидай инсан хьухь!
Гьамиша яз дуьз кІвалах,
Ийиз рекье-хуьле хьухь!
Халис дустар кьаз алахъ,
Абур хуьдай къеле хьухь»!

Бубади заз лугьудай:
«Акьул гунуг зурба я,
Веледриз дуьз тарс гудай,
Ксар диде, буба я!
Чан балаяр, ватандиз,
Къуллугъ ийиз гьазур хьухь!
Чандал цІай куз хъсандиз,
Куьн садакай агъзур хьухь»!

Лугьузвайди и гафар –
Буба, чаз вич чешне тир.
Гафар тиртІани гьарфар,
Амма метлеб дегьне тир.
Регъуьхъбан хьиз, регъуьз сас,
Ягъуниз ам устІар тир!
Хуьре гьуьрмет авай кас,
Къуни къунши дустар тир!

ВЕЛЕДАР – ЧIАЛАР
Буьркьуьдан вилиз алахъ хкиз экв,
Алахъ кьецІидаз гун патал куьмек.
Гъамлу инсанар таз кІан жемир тек,
Даях хьухь мягькем, рухваяр-чІалар.

Лежбердихъ галаз хьухь халис уртах,
Фяледихъ галаз дуствилелди яхъ.
Аскерар хьана Ватан хуьз алахъ,
Къуччагъар уьткем, рухваяр-чІалар.

Эмтигьанар кьаз вахтунин вилик,
Шад ийиз алахъ гьар са касдин рикІ.
Гатфарин цуьквер жез аламай чиг,
Кутур шадлу дем, рухваяр-чІалар.

Вахт са затІ я хьи, тийижир инсаф,
Лугьуз тан тийир зайифбурув гаф.
Са цІарцІикни куьн тахьурай члаф,
Беденар къелем, рухваяр-чІалар.

Алатда нече шумуд виш йисар,
И дуьнья чІехи я са базар.
Мягькем яхъ куьне за гайи тарсар,
Булахар хьухь земзем,рухваяр-чІалар.

ХАЛКЬ АВУНВА ЗУН
Дагъдин кІеви ргарикай,
Бармак алай живедин;
Аршдин вили рангарикай,
Зеррейрикай цифедин,
Халкь авунва зун!

Арандавай емишрикай,
Гьар жуьредин дад авай;
Хам ничхиррин еришрикай,
Кьуд уьлкведа ад авай,
Халкь авунва зун!

Намусдикай, гъейратдикай,
Ватан патал чан гудай;
Хъел атайла жаллатІдикай,
Як атІудай, къван гудай,
Халкь авунва зун!

Махарикай, кьисайрикай,
Мисалрикай бубайрин;
Дагьаррикай, къузайрикай,
Керпичрикай убайрин,
Халкь авунва зун!

Чуьнгуьрдин хуш макьамрикай,
Манийрикай ашукьрин;
Шуьре ципицІ галгамрикай,
Гъерийрикай балугърин,
Халкь авунва зун!

АЯЛАР – ЧИ ГЕЛЕЖЕГ Я
Хъуьрезва хва куркурдин ван чукІуриз,
Шадлу чина бахтлувилин нур авай.
Зирек кІвачер чиле мягькем акІуриз,
Къекъвезва хва – Шарвилидин зур авай.

Къугъвазва руш цуьк хьиз машмаш тараллай,
Лиферикай мани лугьуз рикІ алай.
Тамашзава беневшаяр чІуралай,
Шад бикедиз курум-курум чиг алай.

Им бахт тушни чи гьарма са хзандин?
Ислягьвили багъишнавай эллериз.
Гележегдин иесияр Ватандин,
Гьикьван хуш я икІ шад акун вилериз?

ГьикІ жеда заз, чилин винел аламай,
Бедбахтвилин тахсиркар са зун хьтин.
Шумуд аял бахтунихъ вил галамай,
Акурла хур къазунзава хун хьтин.

Шумуд аял кума тІалдик хатадин?
Шумудни са аял етим-есир я?
Ван къачузва хура рикІи кІутадин,
Гуя абур сефил хьун зи тахсир я.

ТІурфандин циф аламазма чилерал,
Хажалатдин харар къуриз цаварай.
Шумуд аял накъвар алаз вилерал,
Тамашзава ажалдин цІуз мукьвалай?

22-ИЮНЬ – РИКІЕЛ ХУЬДАЙ ГЪАМЛУ ЮГЪ
ЭХИРИМЖИ ТІАЛАБУН
Сафуниз тешпигь авуна беден,
Хтана къунши женгерай къати;
Гьар хирел адан медални орден,
Алаз кIевнавай хурудин кьвати.
Хтана хуьруьз, ийиз кIанз кIвалах,
Алахъна къунши колхозда вичин,
Акун тавур кас жедач зи чIалахъ,
Женг давам хъийиз хьанвай ам кIвачин.

Магьледал са руш алай вил алаз,
Буйдизни гуьзел, цIемуьжуьд яшан.
Гададин диде адал гъил алаз,
Кутаз кIанзавай са гъвечIи лишан.
Гададан гьеле аламай хирер,
Арабир чIуриз дидедин хъуьруьн.
Дяведи сефил авунвай хуьрер,
АкIажарнава гъамарик дерин.

Хирерик залан, кьисметдин туькьуьл,
МуьтIуьгъ жезвачир, ялавлу аскер.
Ачух ийиз кIанз гададин гуьгьуьл,
Алахъна диде, мез ийиз шекер.
Гьал хъсан акур вахтунда хцин,
Мехъеркай диде эгечIна рахаз..
Чизвачир адаз ажалди къецин,
Тухудайди хва вичивай яргъаз.

Лишанлу тир свас мехъерин йикъал
Вил алаз авай, къе-пака лугьуз.
Дидедин рикIе къурмиш хьана къал,
Къурху тир вич хьун хцихъай ялгъуз.
Гададин рикIик акатна гъалаб,
На лугьун адан кIаник ква балкIан!
Вичив яракь гун авурла тIалаб,
Дидедиз къурху ва хьана дакIан.

Хкаж хьана хва миселай вичин,
Шашка гъилевай женгчидин саягъ.
Душмандал вигьин хъийиз кIанз кIвачин,
«Виликди, дустар!»-авуна гьарагъ.
АтIана михьиз дидедин чара,
Це лагьай сусаз эверна кIвализ.
РикIи вич кукIвар ийизвай хура,
Дуьнья мичIи яз экуь кьве вилиз.

Пайдах хьиз яру къекъифай рангар,
Ягъай адан чин дере хьанвай ал.
Хурун кьефесдин къати хьана гар,
Гьулдандин рикIи худда тунвай къал.
Кiвалин са пата мехъерин затIар,
Пекдин лацу шал, шатландка парча.
Мехъерин йикъал алатIани тIвар,
Кьарай кьазвачир це лагьай руша.

Гуя ам авай дустарин юкьва,
БалкIандал вичин, душманрихъ кикIиз.
Эхир жедай югъ атанвай мукьва,
Низ кIан жеда кьван икьван фад рекьиз!?
Це лагьай сусан гуьзел тир къамат,
Зайиф аквазвай адаз вилерай.
ТIем акакь тийир тушни зулумат?
Акъатзавайла дуьнья гъилерай.

Терг хьайи дяве, пеле авай къан,
Цуьк хьтин жегьил ийизвай чара!
Гьелелиг хицел аламазмай чан,
Жигерри нефес дар къачуз хура.
Эхиримжи яз авуна тIалаб:
Яракь гун вичив ва балкIан юргъа.
Гьикьван мурадар аматIа яраб,
Ажалди гада чIугвазва лавгъа.

Терг хьуй, вун дяве,кьиникьин сегьне,
Дуьнья чIур ийиз авунвыай алахъ.
Дидейрин рикIе хирер таз дегьне,
Терсина патахъ ийизвай кIвалах.
Кьегьел хьиз фена, эхирдин рекьиз,
Гъалибвал къачуз душмандин винел!
Гьич са касдизни кIан туш хьи рекьиз,
Вири мурадар аламаз Чилел!

ЯШАМИШРАЙ
Яшар хкаж жезватIани тарариз,
ЦIийи бертер ахъа хъийиз къацу яз:
Зун уьмуьрдин хкаж жезвай гурариз,
КIукI шуькIуь тир, амма тандиз яцIу яз.
Пуд кепекдик квачир уьмуьр, емишар
ГъаначиртIа, чIереди хьиз, тара зи;
Къазанмишиз женнет, къачур еришар,
Шак авачиз жедай вара-зара зи.

Цав ацIанва гъетерив гьар жуьредин,
МичIи тир йиф ракъур тийиз ахвариз;
Бязи гъетер тIунутIар хьиз шуьредин,
Пайзава за стхайризни вахариз.
Ничхирривай чил галачиз цавара,
Яргъал дурум гуз алакьдач, галат я.
Къуватдин сел буш хьайила лувара,
Чилел ивичI тавун, заз чиз гъалатI я.

Гьар йикъа са гуьзел акун тавуртIа,
Ам уьмуьр хьиз аквазвач зи вилериз.
Йикъа къадахъ галаз рахун тавуртIа,
Рехи чIарар фад акъатда цвелериз.
Муьгьуьббатди жегьилзава яшар зи,
Хкудзава бедендик квай азарар.
Квез бахшзава шад шиирар, рушар, зи,
Девлетлу хьун патал гуьзел базарар.

Яшамишрай чилер, цавар, муьгьуьббат,
Гуж хьанай заз авачиртIа къадир куьн.
Кьиникь гьисаб жедач кар яз мусибат,
Цуьквери заз бахшзаватIа атир куьн.
Зун-Сажидин муьгьтел кас я, дили тир,
Къван тийижир вичин кьилел алукьдай.
Уьмуьр хуш я декькьаяр мили тир,
Муьгьуьббатдин гьар са легьзе галукьдай.

ЯШАР ЖЕЗВА
Яшар жезва, лашар жезва,
Гъилерикай, кIвачерикай.
Рехъ гъалуниз ухшар жезва,
ШуькIуь хьана кIвачерик квай.

Хайи чIавни катиз закай,
Зун ажалдин хура твазва.
Кьулухъди рак тежер ахъай,
Чимиз-чимиз сура твазва.

Пехилбуруз са кар чизвач,
Халкь кIватI жеда варарал зи.
Зун садрани чилик физвач,
Чан алама чIаларал зи.

Лифер хьана гьар са мани,
РикIяй-рикIиз лув гуз жеда.
Дерт кьезилриз папан кIани,
Хажалатар цIув гуз жеда.

Зунрекьидач, зи чIаларихъ,
Рекьин тийир чан аламаз.
Халичадин зар гъаларихъ,
Кваквар хуьдай ян галамаз.

Ам Сажидин туш хьи шаир,
Халкьдин рикIе муг тавуртIа!
Гафарикай пара магьир,
Шииратдин юг тавуртIа!

ТАХСИР ВУЧ Я
Тахсир вуч я кьуьзуьвилин?
ТІебиатдин адет ятІа?
Къул герек туш разивилин,
Эгер ам ви кьисмет ятІа.
Кьуьзуь жезва тарарни кваз,
Хам акьалтиз яцІу хьана.
Акъатзава сарарни кваз,
ЧІулав чІарар лацу хьана.

Кьуьзуь мийир акьул жуван,
Фагьум-фикир зайиф хьана.
Зазни, гьелбет, уьмуьр жаван,
Квахьай вахт хьиз гьайиф хьана.
Гуж хьанай хьи гъаначиртІа,
Жегьил несил арадал чи.
Сувагъ ийиз хьаначиртІа,
ЦІийи кІвалер кьарадал чи.

Квез я залан веривердер?
Кьуьзуь чІавуз ялиз тежер.
Виш йисара гьялиз тежер,
Кьуьзуь хьана фейитІани.
Жегьил чанар сагъ амукьрай,
Арабир марф къвайитІани.
Кьилел даим рагъ амукьрай!

Дявени каш такур инсан,
Яш хьайитІан кьуьзуь женни?
Бедбахтвилер акур инсан,
Кьисметдин цІал рази женни?
Кьуьзуьвилиз авач айиб,
Ви намусдик леке квачтІа,
Гьар са карда хьайи гъалиб,
Сив кармашдай серке квачтІа.

МЯГЬКЕМ АКЪВАЗ
Шалбуз дагъда-къванер къизил,
Бушлухра гар лув гуз кьезил;
Чуруни кьил лацу са Кас,
Къекъвез яргъай акуна заз.

Кьакьан цава дагъдин лекьре,
Вил экъуьриз вацІун кьере;
Самурдин вацІ физвай рахаз,
Заз кІан хьанач секинвал хаз.

Кас Буба зун такур кьиса,
Физвай гъиле кьуна аса.
Дегь девирар хкиз рикІел,
Са вуч ятІан ийизвай кІел:

-Эй Эренлар-пІирер макан!
Элдиз сирер ахъая кван!
Дагъдин чархар икьван гагь лал,
Вучиз къвезва са-сад чІалал?

-Кас Буба, вуч хабар я къе?
Вуч хиялар ава рикІе?!
-Жечни, Шалбуз, Прометеян
ЦІукай рикІиз хьанва аян!

Ам ви кьакьан раган кьилел,
Кьурурай вахт къвезва рикІел.
Чи Къавкъаздихъ, лезги халкьдихъ,
Хьаначирни вичин Халикь?

-Абурулай чи Шарвили-
ГъвечІи инсан хьанач ерли.
Куьр вацІалай Самур вацІал,
Лигимрай кас Алпандин цІал,

Адахъ давам ийидай рехъ,
Мад игитар амачни чахъ?
Вилер ахъай кьулухъ, вилик,
Умуд кутур Лезги чилик.

Шарвилидин невейрикай,
Абур хадай дидейрикай,
Фагьум, фикир ая жуван,
Кас Буба, ваз къвезва зи ван!

-Къвезва, Шалбуз, аферин Ваз!
Еке сабур гузва на заз.
Заз гьикІ авай, Шарвилияр,
Кьена, кесиб я Лезгияр!

-Жери кар туш и дагъларихъ,
Лезги чилихъ, чи халкьарихъ,
Шарвилияр мад амачиз.
Агъзур сарин ад авачиз!

Амма абур гьар къуз акваз,
Дагъдин рагар къвезва чІалал.
Эй, Лезгияр, мягькем акъваз!
Дагъларни кваз рахазва лал.

СУРАКЬРА ЧУН ЖЕДА
Чун инсанар яз дуьньядал атайла,
Адан къадир жеда чара атІайла.
Яшлувили чи кІвалин рак гатайла,
Суракьра чун жеда дава-дарманрин.

Гьи кьадардин гуьзел вахт тир жегьилвал!?
Гьич рикІелни къведачир чи агьилвал.
Гьич садазни кьисмет тахьуй пехилвал,
Иесияр акваз кьизил-харманрин.

Яшлу хьунухь шартІ я гьар са затІунин,
Вун сагьиб я ви бахтуни атІунин.
Зигьиндин кар ятІе эгер кьатІунин,
Ша, вил вегьен тарихдиз дегьзаманрин.

Мугьман дуьнья тирди чна хиялдай
Акъуд тийин, гьисабиз жув аялдай.
Бязи чІавуз экъечІиз кІанз завалдай,
Гьазур я чун къапудал физ душманрин.

Яргъал, мукьвал-са югъ къведа рекьидай.
Дуьнья-чими, амма ви чан рекъидай.
Рази хьана жуваз гайи гьакъидал,
Азраил вич авур кардал пашманрин.

Жегьилвилихъ ава вичин зизивал.
Беден сагъдаз гуьзел вахт я кьуьзуьвал.
АватІани, авачтІани разивал,
Чун иеси жеда «Эхирзаманрин»!

ЖЕГЬИЛРИН СУВАР
Уьмуьрдихъ къаних, зегьметдихъ цІигел,
Куьд я, жегьилар – къенин шад сувар!
Гьар са чІавуз квез, девирдал таз гел,
МуьтІуьгъ я чилер, муьтІуьгъ я цавар!

Бахтлубур я куьн гьар са декьикьа,
КІвалахик – гъилер, мани яз рикІи.
Жеда куьн даим зегьметдин яцІа,
Гуьзел гележег ийизвай эку!

Хурувди атІуз Кефердин къаяр,
БАМ-дин магистрал тухузва ракьун.
Ракь цІурурзавай пичерин цІаяр,
Къизгъин авунни – куьд я алакьун!

Чилел ислягьвал хуьнуьхин даях,
Коммунизмадин багъавай цуьквер;
Гьар са илимди дибар чиз уях,
Кар вилик тухуз, ялзавай рикІер!

Чуьллера бегьер битмишиз кьакьан,
Космосда чІугвай гуьзел нехишар;
Алахънава куьн мадни жезмай кьван,
Гуьрчегар хъийиз диде чилин шар!

Шегьерар чІехи, экуь ва мублагь,
Хкажиз чилел шартІарив тамам;
Ленинан пайдах гваз куьне ислягь,
Хушбахтлувилихъ тухузва алам!

Экуьнин Ярар, халкьарин Намус,
Куьн чи мурад я виридаз кІани!
РикІера къугъваз ялавлу цІун мурз,
Физва жегьилар вахтунихъ къени!

ЖЕГЬИЛ УЬМУЬР
Багьа я заз жегьил уьмуьр,
Сад Аллагьди багъиш авур.
Садра акур къизил уьмуьр,
Зи кьисметдал нехиш авур.
Низ чидай вун лиф хьиз катна,
Зун муг кьуна амукьдайди?
Инсафсузрин гъиле гьатна,
Руг хьиз чилел ацукьдайди.

Са вахтара некьид кьал хьиз,
Вун цавара гарал жедай.
Гагь-гагь лув гуз, мерги гъал хьиз,
Яру ичин тарал жедай.
Гила вучиз кьуьзуь тирла,
Закай яргъаз кат хьана вун?
Зун кьисметдал рази тирла,
Гарухъ галаз гьат хьана вун?

Жегьил уьмуьр-кьезил уьмуьр,
Вил галазни аквазвач мад.
Зи кьисметдин къизил уьмуьр,
Вахъ хажалат чІугвазмач мад!
Са зун тиртІа пис дерт авай?
Дуьньядин чарх элкъвез физва.
ЧІере я зун кьуд берт авай,
Мад дуьньядал хквез физва!

ПЕХИЛВИЛИКАЙ РИВАЯТ

КВЕЗ ЗАВАЙ ВУЧ КІАНЗАВА
Вирида хьиз авурла за кІвалахни,
Кардик ква зи «шииратдин» булахни.
Дуьз физва зун, ян тагуз са къвалахъни.
На лугьун, заз куь вах, куь руш кІанзава.
Я залумар, квез завай вуч кІанзава?!

Гьич чІуру гаф акъудзавач сивяй зи,
Залан тир вик алудзавач хивяй зи,
Са кар кьванни акъуд тийиз кІевяй зи,
На лугьун, заз кьаз туьтуькъуш кІанзава.
Я залумар, квез завай вуч кІанзава?!

Зи чан тушни кузвайди цІун хура тваз?
Квез кІан я зун чан аламаз сура тваз.
Девлет кІватІиз, артуханди фура тваз,
Аквазвай зун мидаим буш кІанзава.
Я залумар, квез завай вуч кІанзава?!

ТІуьрди авач атана куь кІвалерай,
Зи хъсанвал хкведач жал вилерай!?
Завайни эх жезмач эхир кьилерай.
Зун кьин патал гудай байгьуш кІанзава.
Я залумар, квез завай вуч кІанзава?!

И кьадардин рикІе авай чІурувал,
Гьайиф тушни хьун итимдин чуру вал?
Ам вуч чин я акъат тийир ярувал?
Зун кьена квек акатна кьуш кІанзава.
Я залумар, квез завай вуч кІанзава?!

Зи гъавурда гьат тийидай гьайванар!
Сад Аллагьди ийида куьн дуванар.
Бес я авур кьадар йикьер-шуванар,
Заз чида квез гатадай тІуш кІанзава.
Я залумар, квез завай вуч кІанзава?!

ЛУГЬУЗ ЖЕДАНИ
РикІ дар чІавув са кар текъвез гъилерай,
Къизил балугъ кьаз кІан жеда гьуьлерай.
Рекьиз кІан хьун са нин ятІан хъилерай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Цав циф авай, кІвал мичІи яз акурла,
Хурун кьефес дар жеда рикІ дакІурла,
Са дуьз кІвалах ийидай рехъ такурла,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Фа дад гудач, рахаз, хъуьрез кагьал яз,
Дуст жагъанач, жуван хуьруьн магьал яз,
Цав кьакьан, чил кІеви, жув пис гьал яз,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Гьич са карни гъиляй татай береда,
Са вил ишез, муькуьд сефил хъуьреда.
Мефт кьурадай чІваз кьилин хъиреда,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

Вахтар жеда жув жувакай куьцІедай,
КІвалин къавар жуван кьилел уьцІедай.
Йифекайни кваз мичІи тир кичІедай,
Идазни кваз уьмуьр лугьуз жедани?

ПЕШЕЙРИКАЙ

САЛАМ, ДУСТАР – МАГЬСУЛДАРАР
Вуч хуш ван я гьатнавайди никIера?
И шад межлис мехъер яни, мел яни?
Машинрин цIиргъ техил кIватIиз рекьера,
АкьалтI тийир берекатдин сел яни?
Им зарбачи комбайнеррин десте я.
Техил кIватIиз эгечIнавай гьафте я!

Яру пайдах суьрет алай Ильичан,
Гарал къугъваз, никIин вилер нур ала.
Гатуз харжиз, шумуд йисуз хвейи чан,
Комбайнийрин моторрал вуч зур ала?
Техил – санихъ, самар – санихъ, цIвекI цава,
КIвалах ргаз, ашкъидин нур-экв цава!

Техил кIватIиз пландилай кьил алаз,
Бригадиррин сиверик квай хъвер аку!
Акъвазнавач агалкьунрал вил алаз,
Магьсулдаррин кIвачерик квай звер аку!
Гад – гьарай я, гад – игитрин макъам я!
Гад – зегьметдин кьуьл ийидай макьам я!

Салам, дустар – магьсулдарар, гьар са югъ
Рагъ авайбур кьисметрай квез кIвалахда.
Виридалай гьуьрметлу я куьн къуллугъ,
Гьар садан тIвар кьазва чна дамахдал.
НикIевайди комбайнеррин десте я!
Гад кIватIзавай им зарбачи гьафте я!

МАГЬСУЛДАРАР
Магьсулдарриз чил муьтIуьгъриз чIал чида,
Трактордал цан цадайла юзурдай.
Магьсулдарриз гьар са никIин хвал чида,
КIватIна, акьалтI тийир ризкьи гьазурдай.

Баркаллу тир зегьметдин сир чандавай,
Ислягьвилин физвай рикIяй хиялар;
Фу бул ийиз ватандин югъ-къандавай,
ЧIехи жезва бахтлу яз чи аялар.

БАГЪМАНЧИЯР
Чуьллерикай багълар хьурна емишдин,
Гьар са жуьре либас ала тарарал.
Ични чуьхвер, рангар къизил-гимишдин,
Экуьн сегьер къугъваз жеда гарарал.

Гьар са нямет, чебни ширин дадуниз,
Багъманчийрин винизвал я, дамах я.
Вуч гаф ава саламатдиз кIватIуниз?
Ам галутун течирбурун кIвалах я.

ХАЛИЧАЙРИН УСТАДАР
Хиялрикай атIуз гуьрчег нехишар,
Тариф ава халичайрин, гамарин.
На хиялда, битмиш жезва емишар,
Агъзур жуьре цуьквер галаз тамарин.

Халичайрин устадрив гвай манидин,
Хушвал вуч я, акьалтI тийир дамахдин?
Вирт кIватIзавай чIижерин хьиз куьнидин,
Фабрикадин ван кIанда заз кIвалахдин.

ЛЕЗГИ ЧУЬНГУЬР
Шад манийрик кутаз лувар,
Къурмишда на гьар са сувар.
Ашукьардай чилер, цавар,
Аламатдин затI чуьнгуьр!

Хъуьрез, къугъваз гимиш симер,
Тезенагдал кутаз демер,
Шив хьиз вердиш ийиз туьмер,
Аламатдин затI чуьнгуьр!

Лезги халкьдин мел-мехъерин,
Шагьларин шагь я вун ширин,
Руьгькутадай рикIик дерин,
Аламатдин затI чуьнгуьр!
Свас хьиз цIийи чамран хурал,
Рахада вун ич хьиз тарал,
Лезги чилел ашукь марал,
Аламатдин затI чуьнгуьр!

Сажидин, на чIалар туькIуьр,
Шагьнабатдин яд я чуьнгуьр.
Сад Аллагьди авур куькIуьр,
Аламатдин затI чуьнгуьр!

БИБЛИОТЕКАРЬ
Экв аватнавай михьи тир кIвалин,
Шад жеда ахъаз акурла ракIар.
Медениятдин дустарин кьилин,
Сувар мубарак, библиотекарь!

Гьар са кIелчидин чир ийиз хиял,
Зегьмет чIугвазвай ягъун течиз ял,
Хизан тир кьуьзуь, жегьилни аял,
Сувар мубарак, библиотекарь!

Вири илимрай кIватIална девлет,
Хуьзва ктабрин хазина-девлет.
Бахтлу рекьериз бахшзавай билет,
Сувар мубарак, библиотекарь!

Къуй куьн уьмуьрдин гатфарин цуьквер,
Бегьерлу хьурай, шад ийиз рикIер.
КуькIуьрзавай чаз ишигълу эквер,
Сувар мубарак, библиотекарь!

Сажидин шаир, чIаларал масан,
Баркаллу ая зегьметчи инсан.
Куьн гьар са кIвалах туькIуьрдай хъсан,
Сувар мубарак, библиотекарь!

ЛЕЗГИ МАНИ
Заманайрин атIуз мензил,
Гъам-хажалат ийиз кьезил,
Леке квачир михьи къизил,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Женгчи аскер азадвилин,
Пак тир мурад абадвилин,
Халис пайдах чи садвилин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Шарвилидин сес я ширин,
Касдин гьуьл я акьул дерин,
Гьам баркалла, гьам аферин,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Чи гьар йикъан экуьн ярар,
Кьуд патахъди ахъай варар!
Лезгистандал гъизвай нурар,
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

Гьар са пата дустар авай,
Билбиларни картар авай,
Берекатлу къастар авай
Сагъ хьурай вун, лезги мани!

МАРГЪУХЪАНАР
Чуьллер рахаз ничхиррин хуш сесерив,
Шагьвар жеда мензил атIуз чамарда.
НикIер ацIуз берекардин гьиссерив,
Къугъваз жеда иви гьар са дамарда.
Рагъ экъечIиз рекье ава маргъухъан,
Векьер ягъиз, векье авай, маргъухъан!
Зарбачи яз, кIвенкIве авай, маргъухъан!

Векьер хъуьрез, чигер алаз вилерал,
Дергес жеда ашукьдив гвай саз хьтин.
На хиялда, лепе ала гьуьлерал,
Юзада векь, гар акьурла къаз хьтин.
Кьве норма яз, векье авай, маргъухъан
Галат тийиз гьекье авай, маргъухъан1

Хци авур дергес векъи куьнуьдал,
Табий я ваз, уьлгуьч хьтин диллекдиз.
Багълар рахаз хатрутдални пIинидал,
КIвалаз кьиле физва ажеб зирекдиз.
Гьекьер - санихъ, юргъар - санихъ, маргъухъан!
Векьер - санихъ, маргъар - санихъ, маргъухъан!

Мал-къарадинз бул алафар гьазуриз,
Гатухъ галаз вун гьуьжетиз экъечIда.
Хци дергес гьар патахъди юзуриз,
Амайбуруз чешне къалуз эгечIда.
Зегьмет кIани къилих авай, маргъухъан!
Баркалладиз лайих авай, маргъухъан!

Векьер кIватIун патал куьруь макъамда,
Гьич ял ягъиз, аквадач вун галатна.
Дергесдив кьуьл ийиз таз зарб макьамдал,
Виридалай вилик ква вун, алатна.
РикIе ашкъи, шадвал авай. маргъухъан!
Зегьметчийрихъ садвал авай, маргъухъан!

ДЕРЗИЧИ
Рушар ава гам, халича харадай,
Рушар ава, акурла рикI цIарадай.
Вучиз ятIан, вирибурун арадай,
Заз вун пара хуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руша куна, дерзичи!

Хуш сифетдин, сивел мили хъвер алай,
Катран ериш, гьар камунал звер алай,
Шумуд эркек, сивин патал хер алаз,
АватIа вун нуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руша куна, дерзичи!

Вилер хъуьрез муьгьуьббатдин къашарив,
Буйни бухах ажеб кьазва яшарив!
Ви тарифдин муштулух гва къушарив,
Сесиник квай кьуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руша куна, дерзичи!

ТIвар за кьадач, жагъай касдиз хъел къведа.
Ахты вацIуз абулейсан сел къведа.
Вун гьалтайдан кIвализ мехъер-мел къведа.
Гьейран туьтуькъуш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руша куна, дерзичи!

РикI секин яз алакьзавач тамашиз,
Хъуькъвен кьилер ухшар тир кьве машмашиз.
Зун амукьна чанда Аман амачиз,
Жуван гьалар буш акуна, дерзичи!
Ахцегьжуван руша куна, дерзичи!

Машиндалди, зигьиндалди цвал цадай,
Булушкадин гагь хуру, гагь къвал цвадай,
Муьгьуьббатдин багъ кутадай, сал цадай,
Шалбуз дагъин къуш яни вун, дерзичи!?
Ахцегьжуван руша куна, дерзичи!

ХАЛИЧАДИН ВИЛИК
Дегишариз хьанач ви ранг цуькверин,
Я вахтунвай, йиге хьтин векъи тир.
Кваквар вегьез, цІарай тупІун рикІерин,
Геллер ама халичада рехи тир.

Ни халича – цуьк храна, чидач заз.
Амма сада яр паталди храна.
Я халича гьикІ храна, чидач заз.
Бегьер ама, вич тар хьтин кьурана.

Нурар гузвай яру, цІару гъалара,
Белки ада вичин сирер тунватІа?
Ярдихъ галаз рахун патал рангара,
Ширин мезни рикІин хиял тунватІа?

Ам – инсандин тегьерда заз килигиз,
Цлакай зав рахазвай хьиз аквазва.
Гьар акурла, гаф-гафунихъ гилигиз,
ЧІал чиз кІандай, вав – ярдив хьиз рахадай!

ЧУБАНАР
Дагълар кьакьан, къацу чIурар, тепеяр,
Лекьер къвез, лув гуз, фида куьн кьилелай.
Сегьер-сегьер чкIур ийиз лепеяр,
ЭкъечIзавай къизилдин рагъ гьуьлелай,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!

Къекъвей чумахъ саз хьиз кьуна хурудал,
КIанибуруз яда куьне манияр.
Эркиналди къекъвез дагъдин далудал,
Йифер-йикъар, хуьн паталди суьруьяр,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!

Санихъ хпер, санихъ кIелер, кьилел рагъ,
Им нетижа я куьн игит зегьметдин.
Галатункай хабар тушир, чанар сагъ,
Кьуьдни гатфар ашкъидивди гьуьрметдин,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!

Як, нек, гъери, хперин сар ипекдин,
Ислягь уьмуьр патал еке замин я.
Хпехъанвал – кар я викIегь эркекдин,
Къаяр, мекьер гьар са кардал таъмин яз,
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!

Алахъна зун куьн лайихлу кIвалахдин,
Шикил чIугваз келимайрив рикIевай.
Вили цава кьил эцягъиз чумахъдин,
Гьар йисан дул, техил хьтин никIевай.
Къарши ийиз, рекье твазвай чубанар!

ШАРАБАН
Мехъер юкъуз далдам-зуьрна ван жеда,
Зарб макьамрал кьуьлер ийиз кІан жеда.
Свас гъидайла, вун жегьилрин чан жеда,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!

Къванерай цІай акъудиз, физ, ракьарив,
Вуч дамах гва зарбдиз фидай чархарив?
Вун акурла фин хъийидач ахвариз,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!

Гам – халича, ни галамай атирдин,
Шуьрбетдин яд гичиндава къадирдин.
Гар кутадай сусан кьилел дуьгуьрдин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!

Свас хквезвай муштулух гвай чамардин,
Туьфенгдин ван къведа гайи хабардин.
Чам хъуьрезвай, чухва алай къатардин,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!

Девиррилай девирралди мензилар
АтІана, чи кар ийизвай кьезилар;
КІарас – магьи, ракьарни тир къизилар,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!

ЦІайлапан я бахтлу рекьиз фидайла,
Машин затІ туш мехъериз свас гъидайла.
Заз хуш я вун аманат хьиз хуьдайла,
Цавай фидай балкІанар квай, шарабан!

ЛЕЗГИ МЕЛЕР
Кьар тІушуниз, керпич атІуз,
Худ гуда рагъ лугьур чатуз.
Гьар са хуьре, гьар са гатуз,
Гьикьван гурлу мелер жеда?

ХандакІ ягъиз, къванер вегьез,
Цал эцигиз, ебни терез,
КІватІал хьана амле, мирес,
Магьле, магьле кІвалер жеда.

Сагърай устІар, сагърай фяле,
Сагърай дустар течир гьилле!
Хуш фикирар къугъваз кьиле,
Гьи кьадар шадвилер жеда?

Къав кІевириз, шифер ягъиз,
Дишегьлияр – кІвал сувагъиз.
Залан кІвалах уртах ийиз,
Ажеб регьятвилер жеда!

Лезги мелен ийиз тариф,
Сажидин я – куь дуст ариф.
Гьар садан кар вилик финиф,
РикІиз кІандай эллер жеда!

Мехъер жеда, мелер жеда,
Чи жегьилриз кІвалер жеда.
Гьар са кІвале аялар цІуд,
Ачух межлис, кьуьлер жеда!

ТІЕБИАТДИКАЙ
РАКЪИНИЗ
И дуьньядал рагъ хьиз мукьва,
ЧІехи тир гъед мад аватІа?
Мусибат цІай авай юкьва,
Туьхуьн тийир чад аватІа?

Миллиардрал физва йисар,
Рагъ са акьван зайиф жезвач.
Дуьньядилай илитІиз цІар,
Вичин чанни гьайиф къвезвач.

Адан патав планетар,
Жирдин тупар хьиз аквазва.
Гъилив вердиш хьанвай картар,
Гъуьрчехъанди хуьз аквазва.

Вацра, чи чил кьуна даях,
Ракъинилай элкъвез, физва.
Бахт жагъуриз кІан саягъ,
Дуьнья тирвал къекъвез, физва.

Зун дуьньядал аламат я,
Гьар затІунихъ къайда ава.
Чилер, цавар саламат я,
Зиян тагуз, файда* (хийир) хуьзвай.

Сагъ хьурай рагъ, вун чи кьилел,
Гьамиша чаз эквни нур гуз!
Чав нез тазвай чи фу гьалал,
МичІивилиз тазвай зур гуз!

ЧАЙДИН ТАРИФ
За ийин квез чайдин тариф,
Ам хъвадай кас жеда ариф.
ИстикІандай акваз зериф,
КІандатІа югъ, кІандатІа йиф,
Чан паталди - чай хъсан я!
Жувахъ галаз - тай хъсан я!

Демда турла цуьквер ери,
Дадуниз хуш - виртни гъери,
Чан паталди – чай хъсан я!.
Мел-мехъерин пай хъсан я!

Зегьем беден ийиз серин,
Артух жеда лугьун-хъуьруьн.
Акьул мадни ийиз дерин,
Чан паталди – чай хъсан я!
Ширин чай хъваз май хъсан я!

Суфрад юкьвал чайни хуьрек,
Эрекь, чехир къведач герек.
Зегьмет чІугваз тадай зирек,
Чан паталди – чай хъсан я!
Самоварда – цІай хъсан я!

Шад кьабулиз амай мугьман,
ХупІ кьадачни адахъ лимон.
Лазим текъвер гьич са дарман,
Чан паталди – чай хъсан я!
Арабир жив, къай хъсан я!

Тешкилайла чайдин межлис,
Вакай катда ички – иблис.
Сажидиназ чида халис,
Чан паталди – чай хъсан я!
Эверайдаз – гьай хъсан я!

ЧАРЧАР
Гатун куьруь варз алай йиф,
Гимишдин нур чикIиз цава;
Гару макьам ягъиз зайиф,
За жуван чIал кхьиз ава.

Чарчар, зи мержандин кIусар,
Муьгьуьббатдин чиг яни куьн?
Чарчар, чарчар-жегьил йисар,
Лагь, кефияр куьк яни куьн?

Экуьнбаре билбил рахаз,
Гьикьван гуьрчег гьава жеда?
Манидин сес чикIиз яргъаз,
Шад рикIериз дава жеда.

Чарчардин яд, ви ширин дад,
Пияладин шуьрбет ятIа?
Авахьна физ, ашкъидив шад,
КІанибурун суьгьбет ятIа?

ЦІАЯР ЦИН БУЛАХ
СтІал пата, вацІун кьере,
Тамашадин кІвалах ава.
ТІямер авай гьар са жуьре,
Шумудни са булах ава!

Гьар атайла, кефи жез куьк,
Гъил кутада и къайи цик.
ТІебиатди багъишай цуьк,
Булахдихъ вуч дамах ава!

Хуш суьгьбетар ийиз ширин,
Инал жеда лугьун-хъуьруьн.
Мегъуьн тарар, цІару серин,
Ажайиб са яйлах ава!

Мани ягъиз сегьердикай,
Рахаз халкьар бегьердикай,
Заз гьар акур тегьердикай,
Шад хабаррин суракь ава!

Виш йисарин тарих авай,
Элдин сивее тариф авай,
Хазина зи чилихъ авай,
Бул няметрин чанахъ ава!

Гуьлчуьмендиз ухшар чІурар,
Ачух я чаз куьн мерд варар.
Зегьметдал рикІ алай чанар,
Инна квез шиш-къаймах ава!

Гьамишанда Сажидиназ,
Багьа я куьн ширширдин наз.
Ашукьдив гвай манини саз,
ЦІаяр цик квай булах ава!

ДУЬНЬЯ - ГАТФАР
Дуьнья - гатфар, цав межлис я мехъерин,
Дагъдин кукІвал дем кутазва лекьерин.
Эй Сад Аллагь, шукур хьуй ви кьадардиз,
Халкь авунвай сагьибар и рекьерин!

Хиялрин луж хкаж хьана цавариз,
Элкъуьр ийиз гьар са югъ са сувариз,
Тамашзава зун дуьньядин базардиз,
Са кІус къуват гун патал зи лувариз.

Къизилгуьллер, ярдин вилер гъетерин,
Цав чуьл хьана аквазва заз къветерин.
Зи кІанивал элкъвенва са азардиз,
Мани лугьуз, гьайиф текъвез туьтерин.

Яр ацалтна акурла са цуькведал,
На лугьун зун гьалтна кІани бикедал.
Яраб вуч кІан ятІа мердимазардиз?
Чи араяр чІур ийизвай лекедал.

Сажидин жен, фин тийидай вегьтедай,
Тух тахьанвай муьгьуьббатдин виртІедай,
Чилер, цавар багъишна хьиз зи ярдиз,
Пияладин яд хъвада за гетІедай!

СТIАЛ БУЛАХ
Я бахтавар СтIал булах!
Гьикьван ширин яд ава вахъ?!
Йифди, югъди ийиз кIвалах,
РикIе хиял сад ава вахъ!

Сулейманни СтIал Саяд,
Къвез, хъванай ви чешмедай яд.
Уьмуьрдикай ягъиз баяд,
Земземдин цин ад ава вахъ!

Пуд СтIалрин гуьрчег рушар,
Ви чешмедин багьа къашар,
Гьар са игит – гьулдан ухшар,
Лигимардай чад ава вахъ!

Гьам зегьметда, мел-мехъерик,
Шадвилера я вун шерик.
Пияладив ацIуриз рикI
Ажеб иер дад ава вахъ!

СтIал шаир Сажидинни,
Дустарикай я ви кIани.
Ша, чна чи ягъин мани,
Ашукь тирбур мад ава вахъ!

ТIЕБИАТ
Пак инсандин къилихар квай,
ЗатI я тIебиат.
ЯтIан кьисмет синихар квай,
Шад я тIебиат.
Гагь сефил, гагь хьунуьхь хъуьрез-
Ад я, тIебиат.
Гагь зул, гагь кьуьд, гатфар серес,
Гад я тIебиат.
Зун лагьайтIа вал рази кас,
Сад я тIебиат.
Кьиникь герек туш тади кваз,
Фад я тIебиат.
Саджидина гумир на наз,
Дад я, тIебиат.
Гузвай къимет зи патай ваз,
Вад я, тIебиат!

КIАНДА ЗАЗ
Дерин гьиссерин,
Ширин сесерин,
ЧIалар кIанда заз
Цацар хилерин,
Къизил гуьллерин,
Валар кIанда заз.

Гегьенш чуьллерин,
Цайи чилерин,
Хвалар кIанда заз.
Азиз эллерин,
Шад тир мехъерин,
Гьалар кIанда заз.

ХъуьтIуьн халийрин,
Къацу афнийрин,
Салар кIанда заз.
Хайи уьлкведин,
Ягълу некIедин,
Малар кIанда заз.

Нехиш чангарин,
Гуьрчег рангарин,
Шалар кIанда заз.
Гибе, гамунин,
Рухвар табунин,
Гъалар кІанда заз.

Дагълар булахрин,
Аран кIвалахрин,
Калар кІанда заз.
Канабрин фин квай,
Чандик ифин квай,
Калар кІанда заз!

ТІЕБИАТ ХУЬХ
ТІебиатдиз кІандач табун, фашалвал.
Адахъ вичин низам ава, рехъ ава.
ТІебиатдихъ алахъ тийиз хъсанвал,
И дуьньяда адалатни гьахъ ава?

ТІебиатдихъ арза ийиз мез авач.
Ам кваз такьун – чи виридан зиян я.
Лугьумир хьи, тІебиатдихъ сес авач,
Адаз къвезмай кІвалахарни аян я.

ТІебиат – чи дидени я, бубани.
Ризкьини я. Партални я, дарманни.
Ам – чи кІвал-югъ, хайи муг я, убани,
Цадай никни, гад гатадай харманни.

Тар-там атІуз, кьуразва чи булахар,
Михьи гьава къачуз фидан базардиз?
Ни туькІуьрда ам галачиз кІвалахар?
Вуж экъечІда акси яз чи азардиз?

Кьурагь йисуз хкатзава никІер чи.
ЧІимел йисуз – тум ктІизва чилерик.
ТІебиатдив нез вугумир рикІер чи.
Адаз къуллугъ ийин зарб кваз гъилерик!

ТІебиат хуьх гележегдин несилдиз!
А мчи патай тазвай еке девлет я.
Гьуьрмет тавун жуван багъри эсилдиз –
Гьич садани багъиш тийир къилет я!

ГЬИ ВАХТ ЯТІА
Вахт атана мекьи жедай,
Гьавани кваз икьи жедай,
Гарарни кваз векъи жедай
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Цав циферин маргъал хьана,
Рагъни чавай яргъал хьана,
Цав шезва, къал-макъал хьана,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Йикъарни кваз куьруь жезва,
Рекьер – хпер суьруь жезва,
Тарар-тамар вири шезва,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Хъпи хьана пешер таран,
Мус къведатІа йикъар Яран?
Рекьер-хвалар тийиз кьуран
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Я кьуьд хьана – къвазвач живер.
Я ахвариз фенвач север.
Гарарив гвай гьарай-эвер,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Бегьер кІватІиз багълавай,
Гарар кІватІиз дагъларавай,
Кьуьд авудна ахваравай,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Гатфар хьана, ракъар авач,
Я гад кІватІиз халкьар авач.
Муьрхъ кьун тавур ракьар авач,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

Мад марфарин кул атанва,
Зазни мекьи фул атанва.
Хабар кьамир, зул атанва,
Яраб йисан гьи вахт ятІа?

ЯРГЪИРУШ
Марфадин михьи стІалар ири,
Цуькверин винел кІватІ жеда вири.
Вун акур чІавуз зун жеда дири,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!

Вун рикІе аваз къекъвезва чилел,
Кьакьан тир гъетер хъуьрезва кьилел.
Шадвилин накъвар къвезва кьве вилел,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!

Цуькверин атир гьар патахъ чикІиз,
Гузва майданар вуна зи рикІиз.
Ракъинизни кваз кІанзавач акІиз,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!

Уьмуьрдин кьисмет, гележег гуьзел,
Ашкъидин мани цІаразва мецел.
Зи рикІин сирер катзава къецел,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!

Ирид жуьредин нурарин кІватІал,
Иридра къизгъин жезва рикІин тІал.
Сажидина чан гузва вун патал,
Муьгьуьббатдин нур-экв гвай, яргъируш!

РАГЪ АТАНА
ТІебиатдин чин серин тир,
Гьатна йифен есирда.
Гъам-хажалат лап дерин тир,
Такур хьиз и асирда.

Йифиз ишей накъвар алай,
Цуькьерални векьерал.
Экуьн ширин ахвар алай,
Чи аялрин вилерал.

Яр экъична цавун кІанел,
Ял язавай гъетери.
Мукал – Вацра дагъдин кьилел,
Нур гузмай са уьтери.

Экуь хьана Чилер, Цавар!
Рагъ экъечІна, Свас хьана.
Башламишна Йикъан Сувар,
Кьезил Гьава хъваз хьана!

КІвалах ийиз шад РикІерив,
Ахварив гвай хиялар;
Авудзавай шад кІекери,
Таза, Куьрпе аялар!

Къажгъан хьана рагана Цав,
Экв экъичиз Чилерал,
Ашкъи, Гьевес агатна чав,
Хъвер къугъуриз вилерал!

Цавар-ачух, Чилер-гегьенш,
Хвеши хьана РикІериз.
Берекатдин нур хьиз беневш,
Бахт багъишна НикІериз!

Багълар хъуьрез цуьквералди,
Тарарив гвай дамахар.
Ракъинин нур-эквералди,
Худа гьатна кІвалахар!

ЗУН ДИДЕДИЗ ХАЙИ БЕРЕ
Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ЦІийи тир варз хкаж хьана кьилерал.
Цавари ван авуна са жуьреда,
Са кас артух хьана лугьуз чилерал.
Бапхтунин гъед куькІуьнна зи кьилелай,
Башламишна дуьнья ишигъ, нур ийиз.
Гьекь кьуруриз зегьмет чІугур чилелай,
Адан залан эфей беден къур ийиз.

Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
Цуьквер элкъвез эгечІнавай бегьердиз.
Дуьньядани, Кавказдани, Куьреда,
Пакагьан югъ элкъуьрзавай сегьердиз.
Билбилрин ван гарухъ галаз сад хьана,
Лайлайрикай мани жезвай ширин тир.
ЦІийи инсан атай чил-цав шад хьана,
Гатфарин йиф, атир чикІиз серин тир.

Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
ТІебиатди дем кутунвай кьуьлерин.
Ризкьи артух хьун патал дагъ-дереда,
Чуьллерай ван къвез эгечІна эллерин.
Дявекаррин сабур яна рикІериз,
Ислягьвилин артух хьана лиферни.
Берекатрин ем гун патал никІериз,
Абулейсан гваз атана циферни.

Зун дидедиз хьайи гатфар береда,
Са кІус залан хьана жеди чилериз.
Зун шехьайла, вири хизан хъуьреда,
Са аламат акурди хьиз вилериз.
Уьмуьрдин рехъ хупІ куьруь яз аквадай,
На лугьун, зун и мукьвара хьайид я.
Терс краркай хуьй вилериз таквадай,
Зун дуьньядал шадлувал гъиз хайид я.

КЪИЗИЛГУЬЛДИН ЦУЬК ЖЕЧ
Къизилгуьлдин цуьк жеч цацар алачиз,
Я океан, гьуьл жеч вацІар галачиз.
Йисан са вахт жедач хьи цІар галачиз,
Вун уьмуьрдин михьи тир пек жез алахъ!

Цав къазунда цІайлапанрин цІаяри.
Чил муркІадив кьаз алахъда къаяри.
Айиб тавун паталди вун таяри,
Йифизни кваз хци тир экв жез алахъ!

Къизил гуьлдин цуьк кІанида цацариз,
Давам гуда, аватайтІан яцІариз.
ЭчІелрикай кичІе ятІа къацариз,
Жув земземдин булахдин нек жез алахъ!

Цав кьакьан я чи дагъларин кьилерал,
Чи дагъларни виридалай кьакьан я.
Зун ашукь я гуьзел къизил гуьллерал,
Ам къагьриман тир рухвайрин макан я.

Чи Каспии гьуьл виридалай дерин я,
Хиялар тир лезги халкьдин рикІевай.
Зи Ватандин булахрин яд ширин я,
Дуст тирвиляй ризкьидихъ гьар никІевай.

Гурлу вацІар, чешме дерин булахар,
Жагъанвайбур туш цаварай аватна.
Чанар гана хвейибур я яйлахар,
Зи Лезги чил, багъишна чаз къуват на!

Къвезмай несил, квев тазва и девлетар,
Куьн гьар са кар квез кІанивал туькІуьрай!
Са хизан яз яшамиш хьухь миллетар,
Куьн рикІера дуствилин экв куькІуьрай!

Сажидинахъ дердер авач куьн галай,
Яб гудач за куьлуь-шуьлуь цацариз.
Захъ Ватандин эрчІи патан къуьн гала,
Таб гуда за вацІаризни цІаяриз!

ХЪАРХЪУН ТАРАН АРЗА
Гьам аранда, гьам хуьрера дагъларин,
Чун девлет тир халкьар патал багъларин.
Де лагь, чна лугьун, низ гьарайин?
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!

Тандиз яцІу, дувулризни дерин тир,
Хъархъун тарар – диде чилиз ширин тир,
Ял ядайла, гатун юкъуз серин тир,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!

КІватІал ийиз гьар са нямет чиликай,
Квез таниш тир гьар са кІерец кьиликай.
Чарасуз тир витаминар вири квай,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!

Хъархъун тарар, шабалатдин тарар чи,
Са-сад атІуз, чІур жезва хьи крар чи.
Кьезил ая хажалатрин патар чи,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!

Инсафсузри, накъвар физ чи вилелай,
Чун мишеррал атІузва хьи кІенелай.
Шабалатни кІерец гузвай гъилелай,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!

Аман минет, хуьз алахъ чун дагълара.
Чун куь рикІин хиялар я, хиялар!
Хъархъун тарар – девлетар тир багъларин,
Чун къвердавай тІимил жезва, аялар!

ЖЕННЕТДИН ТАРАКАЙ РИВАЯТ
Чун элкъвена кьунвай тIебиатдин гьелелиг кьил акъудиз тахьанвай аламтар газф ава, Абурукай сад – тутун тар я. Куьре патан агьалийри адаз хатрут тарни лугьуда. Гзафбуру и гуьзел емишар гъидай тарциз женнетдин тарни лугьузва. Ихьтин тIвар гунихъ гьихьтин метлеб аватIа? Зун и кардин суракьда фадлай авай. Къе за квез, играми аялар, жуваз яшлу ва камаллу инсанривай ван атай кьисайрикай сад ахъайда.
Адет яз, гьар са касди, цIийиз дарамат эцигна, цIийи бине кутадайла, кIвалерин патав ва я рекьин къерехда хатрурин къелем акIурна, ам мал-къарадикай саламат хуьн патал, кIевна, мукьвал-мукьвал яд гуз, гелкъведа. Куьне фагьумнатIа, хатрут таран таза хилерал инсандин гъилерин, рикIиз хуш ва чими ранг жеда. Ракъинихъ цIегел баркавандин яргъи хилери, инсандин жигерар хьтин, гьяркьуь, къацу пешер гъида. ЦIийиз кул авур чIижерин кIватIалар хьиз кьунвай хатрутар, берекатлу накьвадикай шуьрбет, ракъиникай экв ва чимивал кужумиз, са тIимил йикъарилай дигмиш жез башламишда. Ада вичин, тIебиатдин ширин къенфетралди, зул алукьдалди инсанар таъминарда.
И женнетдин таракай авай кьван менфятар ахтармишайтIа, еке са ктаб кхьиз жеда, камаллуйривай алимвилин тIвар къазанмиш жеда. Ша, чун килигин. Къачун чна адан хилерал алай кьван фараш пешериз. Абуру, чпин жигеррив, гьава михьи ийиз, кислороддин кьадар артухарзава. Сур хьайи таран кIарас, вичик квак акат тийидай ва кIевивал авайди яз, дараматдани ишлемишда. Амма, хатрутин таран кIарас устIардин гъиле гьатайла, ахьтин ширин сесер акъуддай чуьнгуьрар жеда хьи, мажалдив яб акалдай, лезет хкуддай вахт кIанда.
Гатфарихъ, тарари хъсандаказ пешер ахъайнавай вахтунда, пекдин парча патал гъалар ийидай кIазар гьазурзай затIар ава. Абуруз кIазун гъуьлягъар лугьуда. Абуру, хатрут таран пешер нез, абурукай чпиз чладиз фидай кIвалер гьазурда. Анна какаяр хана, чепелукьриз элкъвей чIавух, кIазарикай шуькIуь ва гзаф кIеви гъалар авуна, парча храда. Чи дишегьлийри а парчадикай цвайи булушкаяр алаз, шалар гааз низ чида гьи девиррилай инихъ дамахар ийизватIа.
Чпикай шуьрбетдин земзем кIвахьзавай тутарикай, чи дишегьлийри, цIегьрен чIарарикай хранвай чувалда туна, чуькьвез, ширин вирт хьтин такъав хкудда. Мед авун паталди адаз махсус руг квахда. И руквадиз метин руг лугьуда. Къалин цIай кутуна, къажгъанра мед ргадайла, адан патав акъвазнавайдан жигерар хуш къведай гьавадив ацIурда. РикIи хъсан кIвалах ийиз, кьилиз гуьзел хиялар къведа. Метикай рахун патал халис пешекар герек я. Метик квай кьван хийирлу затIар, а мчи сагъламвал патал ишлемишзавай къайдайрикай завай гегьенш рахаз жедач. Амма метикай авур иситIа, мед ягъиз незвай хашила, мед акадарна ийизвай мехкIуьт, хвехвер акадарна гьазурзавай натIуфа тIуьр гьар са кас зи гъавурда хъсан акьада.
Зи рикIел, чна Кьасумхуьруьн юкьван школада кIелзавайла, дидед чIалан ва литературадин тарсар гузвай Селимов Салаудин муаллимди ахъагъай са кьиса хуьквезва. «Са сеферда, дагъдин хуьряй агъуз – арандихъ кIвалахар ийиз къвезвай кьве кас хьана. Рекьин са паюниз атайла, югъни нисини жезваз, ргаз-ргаз чиляй экъечIзавай булах гьалтна. Дустари и булахдал, чпин чантайра авай чIаганвай фан тикеяр булахдин циз вегьез, нез башламишна. Абурукай сада вичин дустуниз ихьтин са суал гана:
-Я хва, Али! Вакай хан хьанайтIа, вуна ви суфрадал гьихьтин няметар гъун буйругъ гудай?
-Эгер закай хан хьанайтIа, за жуван суфрадал вуч кьван хъсан затIар гъайитIани, абурун арада хатрут медни таза дуьдгъвердин са кIватI хьун чарасуз яз гьисабдай.-Суал гайи Велиди, вичин вилик мед авай къаб гъана, тIуьрди хьиз, пIузарривай мез гуьцIна. Ихьтин суал вичиз гайи Алидивай, дустунин фикир чир тавуна акъвазиз хьанач:
-Я хва, вакай хан хьанайтIа, на вуч тIалабдай?!
-Квайни квай затIар на хкягъайла, за вуч тIалаб хъийида?!-жаваб вахкана Велиди, вичин гъиле авай фу, булахдин циз хупI ийиз тIуьнай. Азиз аялар, за куьн фикирдиз и женнетдин тараз бахшнавай са шиир гъизва:

ТУТУН ТАР
Гатфар кьиляй дем къурмишиз пешерин,
Япара ван къугъваз жеда чIижерин.
Багъдин юкьва пIинийринни ичерин,
Вун женнетдин къелем яни, тутун тар?

Агъзур нямет ви мижедкай гьазуриз,
Чи бадейри жеда къапар ацIуриз.
Накьвадин къат дуьдгъвер хьтин цIуруриз,
Вун зи рикIин мелгьем яни, тутун тар?

Икьи, серин махпурдин векь кIаник квай,
Земземдин яд шуьрбет ийиз вилик квай,
Гьар са мурад туькIуьр ийиз рикIик квай,
Зи илгьамдин алеем яни, тутун тар?

Сажидинан гуьгьуьлди вун чIугуна,
Акур чIавуз чIагай свас хьиз дугуна.
Зун вахъ, жуван дустунихъ хьиз агъуна,
ЧIал кхьейди къелем яни, тутун тар?

ИСЛЯГЬВИЛИКАЙ

ЖЕНГ ЧIУГВАЗВА ЧИЛЕРАЛ
Сагъар хъувун паталди дяведин хирер,
Мублагъ хъхьун паталди алугай чилер,
БарбатI тахьун паталди шегьерар, хуьрер,
Женг чIугвазва чилерал!

Тамар кутун паталди душманри атIай,
Яд илифун паталди вирера ктIай,
Накъвар кьурун паталди пашмандиз атай,
Женг чIугвазва чилерал!

Несил кутун паталди бахтавар цIийи,
Чилин винел пуч хьайи, женгера кьейи,
КIватIал хъувун паталди ризеьияр цайи,
Женг чIугвазва чилерал!

Азаддиз рагъ кун патал гьар садан кьилел,
Вацран нурар аватун паталди чилел,
Шадвилин дем хьун патал гьар садан гъенел,
Женг чIугвазва чилерал!

Чил несилриз тун патал алачиз дяве,
Жавабдарвал гьатзава инсанриз хиве.
Ислягьвилин душманар тун патал кIеве,
Женг чIугвазва чилерал!

ХЬАНАЧИРТIА МАД
ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
РаханачиртIа ажалдин тупар,
Хзандин кьула, гъуьл алаз кьилел,
Къизилгуьллериз элкъведай папар.

КIвале гьатна ни чарай таза фан,
Жигеррив хъвадай гьавадай атир.
Гуьлле акъатдай тифенгдин кIуфал,
Гумм хьаначиртIа, гьикьван хъсан тир?

ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
Ажалри цавай ганачиртIа лув,
Гьар са дидеди хъвер алаз сивел,
Азиз куьрпеяр агуддай хурув.

Берекатлу чил ризкьидив хъуьрез,
Дуьньядилай терг жедай мекьни каш.
Барабар хьана кьисметдин терез,
Бахтлу яз яргъи хъижедай чи яш.

ХьаначиртIа мад дявеяр чилел,
Ивийрив яру жедачир вацIар.
Етим аялрин хъуькъверин кьилел,
Хъижедачир мад накъварин кьацIар.

Дуствилин суфра ачухиз вилик,
Элкъведай гьар югъ мехъериз халис.
Кьейибур секин ксудай чилик,
АкьалтIай чIавуз дяведин силис.

Дуьньядилай терг хьанайтIа дяве,
Кьилиз акъатиз ислягь планар;
Ракеайрикай цIай твазвай кIеве,
Суст хьана чилик жедай иланар.

Физ-хуьквез вацрал, гъетерал кьакьан,
Гегьенш жедай чи чирвилин сергьят.
Гьар са месэла четин тир накьан,
Гьикьван гял ийиз жедай чаз регьят!?

ИСЛЯГЬВАЛ ХЬИЗ
Рагъ экъечІна, цав ацІана нурарив,
Шад сесери сирнавдайла чилелай.
Дамахни наз агат хьана чІурарив,
Лув гудайла лифери къвез кьилелай.
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

ЧІулав кьуьгъвер берекатри къизилдин,
Гам хьиз храз, гару лугьуз манияр.
ТІебиатдал ван ацалтна билбилдин,
Чарадайла тарал яру пІинияр,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

Дараматра – кІвалин кьилиз аялар,
Артух жедай чІавуз, сивел хъвер алай;
Къведай чІавуз рикІиз михьи хиялар,
Сагъар хъийиз чилин чинанар хер алай,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

Зулуматдик кумай халкьар азад жез,
Къведай чІавуз бахтлубурун жергедиз;
Капиталдин гужлу сенгер барбатІ жез,
Элкъведайла, вич тахсиркар белгедиз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

Зегьметчийрин туьтер чуькьвез гьалкъада,
Къизилдин хар кІватІалдайла банкара;
Къурхулувал тваз кІанз гьар са уьлкведа,
Худ гудайла ракетризни танкариз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

Инсанрикай лукІар ийиз гелкъвена,
Азадвилин барабарвал яргъа кьаз;
Дуьнья Сара кьаз кІандайла, халкь кьена,
Нейтрондин бомбадикай далда кьаз,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

Дявекарри, фагьум тийиз эхир кьил,
Вирида негь авур кардин пай кьуна;
Секин уьмуьр хуьн паталди – шад гуьгьул,
Чил куникай хуьдай чІавуз цІай кьуна,
Ислягьвал хьиз чарасуз мад вуч ава?

ИСЛЯГЬВАЛ ХУЬХ ГЬАМИША
Яшлу аскер, атIай яргъа мензилар,
Хъуьрезва къе гъалибвилин сувараиз,
Адан рикIел хуьквезва мад жегьилар,
Яру пайдах хкаж авур цавариз.

Гъалибвал чаз гьатнач регьятвилелди,
Рехъ фейивал ивид яру гел ама.
Хвейи велед гужлу тир кьве гъилелди,
Хтун тавур дидед рикIе хъел ама.

Жегьил аскер, чина экуь нур авай,
Вун дуьньяда ислягьвилин даях я.
Диде Ватан – инсанриз хатур авай,
Чил цIукай хуьз, вун гьамиша уях я.

Ватанэгьли, еке буржар хивевай,
Ислягьвал хуьх, герек ятIа, чан эциг!
Дустариз гъил яргъи ийиз, кIевевай,
Душман къведай рекьел еке къван эциг!

КЬИЛЕЛ МИХЬИ ЦАВ
Физва жегьилар хуьз Ватан азиз,
Нине хьиз вилин, пайдах хьиз Яру.
Секинвал патал юкъузни йифиз,
Хиялрикай хуьн паталди чIуру.

Дидени буба секин я кIвале,
Къуллугъдал хцин ийиз шад дамах.
Михьи хиялри мугзава кьиле,
Ихьтин игитар авай чIавуз чахъ.

Аскердин партал, юкьва тIарам чIул,
Гьунарриз зирек, хура рикI еке
Авай жегьилриз даим чухсагъул,
Хуьзвай чи гуьзел кьудратлу уьлкве!

Са жуван кIвалин, жуван патахъай.
Туш я чи кIвалах, туш я чи хиял.
Гуьзел гележег ийиз алахъай,
Бахтлубур я чи гьар садан аял.

Дуствилин хизан, зегьметдал азад,
Машгъул хьун патал чи диде чилел;
Физва жегьилар Ватан хуьз гьар сад,
Лув гуз манийрин сесери кьилел.

Къушарни лув гуз къугъвазва кьилел,
Хабар гвай хцин мани хьиз ширин.
Идалай гуьзел чахъ мад вуч ава?
Шикилдай хцин акурла хъуьруьн.

Михьи цав хьурай виридан кьилел,
Бахтлу хъвер хьурай гьар садан кIвале!
Ислягьвал гъалиб хьурай чи чилел!
Кьан тийидайвал мад яракь гъиле!

ЧАЗ ВУЧ КIАН Я
Чаз вуч кIан я? Анжах са кар –
Ислягьвал чи аялриз.
Фирягьвал чи хиляриз.
Чи чил, чи гьуьл,
Аллагьди чаз багъишай.

Чаз вуч кIан я? Анжах са затI –
Чи садвал, чи азадвал!
Жуван хайи къвакъвад вал!
Чи кIвал, чи мал,
Аллагьди чаз багъишай.

Я лезгияр, чаз ихтияр
Амачни кьван, жуван гьалал,
КичIе тушиз, дидед чIалал,
Рахаз, дерди-бала
Жува-жуваз ийидай!?

Итимар яз, етимар хьиз,
Кекъвез жеч хьи накьварал!
Дагълар – чибур, багълар – чибур!
Рекьер кIевиз
Сергьятчийри ракьарал!

Чаз вуч кIан я? Я дяве туш,
Я деве туш, парар алай къизилдин!
Чаз – чи тарих, чаз – чи къилих,
Дуствал, квачир синих,
Сес хьиз билбилдин!

Гьарй, зи халкь! Къарай зи халкь!
РикIе чими, цавун гими Рагъ аваз!
Квез я тIуьр фу, алаз тфу?
Чахъ чи гуьллуь Лезгистандин багъ аваз!

КЪИЗИЛ БАЛУГЪ
Кьуьзуь касдин кеспи гьуьлел,
Гьар къуз фин тир Каспии гьуьлел.
И сеферда гьалтна адал,
Къизилбалугъ, чидай чи чІал

-Акьул балугъ – къизизбалугъ,
Вун авай гьуьл – женнет ятІа?
Битмиш ая на са къуллугъ,
Хъсанвилиз къимет ятІа?
Ахъайда за вун чилинай,
Дуьнья ислягь яз хвейитІа.
ЧІугвада за вун цІилинал,
Зун авамдай кьаз хьайитІа!

-Вири жеда, я агъсакъал,
Сад-вад йисал, сад-вад йикъал,
Я къе-пака, я лап мукьвал.
Эге рвав гвай ислягь хиял,
Гьар са касдив гваз хьайитІа.-

Тум юзурна, къизилбалугъ,
Хъфидайла, вичин къуллугъ.
-Жафа хьана къенлай кьулухъ,
На зи кефи хаз хьайитІа.-

-Кьил къакъажна шулугъдикай;
Дуст хьайитІа, куьлуь, ири;
Куьмек жеда балугъдикай,
Дуьнья ислягь ийий вири.-

ИкІ лагьана къизилбалугъ,
Гьатна рекье ийиз къъуллугъ.
Фадлай кьулухъ Каспии гьуьлел,
Гар къугъун ятир кеспи гьуьлел.

Са югъ хьана, вад югъ хьана,
ЦІуд югъ хьана, къад югъ хьана,
Кьуьзуь тир кас къвез-хъфена,
Гьатта гьуьлуьн юкьвал фена.
Къизилбалугъ такваз вилиз,
Я акъатнач мурад кьилиз.

Кьуьзек амач, чилни амач,
Кьаз алакьдай къизилбалугъ.
А квез чидай гьуьлни амач,
Къе гарув тІурфан, шулугъ.

Квез ислягьвал хуьз кІан ятІа,
Хъсан кІела, ая къуллугъ.
Багьа тир затІ Ватан ятІа,
Секиндиз тур къизилбалугъ!
ВАТАНДИКАЙ

ЧАХЪ ВИРИ АВА
Ракъини вичин къизмишзава цІай,
Цавун целери худда тунва гар.
Заз диде тир Чил инсанрив ацІай,
Къужахламишиз кІан я мад ва мад!

Заз дидедин ни къвезва Чиликай,
Уьмуьр багъишай, тербия гайи.
Ам ктаб я зи ахъаз вилик квай,
Кьисметдин чрара кІелзавай са-сад.

Къуй ракъини мад худда турай цІай,
Ислягь лифери лув гурай цава.
Захъ ватан ава бахтарив ацІай,
Захъ зи Дагъустан-Лезгизстан ава!

ЧАН ПІИРЕРИН ШАЛБУЗ БУБА

Къизилдин таж кьилел алай,
Лепейрин зар гьуьлел алай.
Рагъни Варз – кьве гъилел алай,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!

Дережайриз еке я вун,
Къафкъаздавай Мекке я вун.
Лезгистандин уьлкве я вун,
Яшаризни сенке я вун,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!
Прометея, багъишай цІай,
Зияратдин алхишай пай,
Бажарагъдиз авачир тай,
Эверайдаз багъишай гьай,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!

Гьар са тІалдиз – Дарман я вун,
Сад Аллагьдин Фарман я вун.
Берекатрин Харман я вун,
КІелдай касдиз Къуран я вун,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!

Вили цавуз Хур гана на,
Шарвилидиз Тур гана на.
Шумуд гъетрез Нур гана на,
Женнет макан ЧІур гана на,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!

Къуват гана лувариз на,
Пайдахар хьиз Сувариз на.
Сулейманаз Ялвариз на,
Хкажна Арш цавариз на,
Чан пІирерин Шалбуз Буба!

АДАЛАТДИН ДЕРЕ Я
Девиррин руг къатар хьанвай накьварин,
Им Багъдатдин берекатрин дере я.
Дуьнья ацІай гужар акур накъварин,
Селлер кІвахьай, на лугьун, ам чІере я!

Садбур - Рамдай, садбур – Шамдай, Ордадай,
Сад Ирандай – ламра хьтин къатадай,
Чапхунчияр – чин ивидай ктадай,
Чал атайбур гьарма сад са жуьре я!

Лезги Ватан СтІал вацІун дереда,
Дустар акур чІавуз, шад яз хъуьреда.
Гуьне хуьрер, темягь фидай жуьреда,
Акур инсан гьейран жедай Куьре я!

Заманайра, фад алатай – къадим тир,
Куьре Мелик – гьам шаир, гьам алим тир.
КьецІи Тимур-ярум дуьньяд гьаким тир,
Лезгидин тІул чириз тахьай кере я!

Барабарвал сад тушир кьве терефдин,
Буьркьуь хьана, кьил квахьайла кенефдин.
Иви кІвахьиз, са кьиликай гьенефдин,
«Мусиббатдин-Наме» кхьей бере я!

Сагъ хьурай вун къадим Куьрхуьр – Куьре тир.
Икьван чІавал зазни вун са жуьре тир.
Хажалатрин, адалатрин дере тир,
Чун гьар са кас Меликан са зерре я!

КВЕВ ГУЗВА ЗИ СИР
Эй кьакьан дагълар, гуьнеяр аскІан!
Кул-кусрин тамар, булахрин кІамар!
Квев гузва за сир, зи хайи макан!
Эй шадлу мехъер, зун я ви Чамар!

Алмас хьиз михьи булахар къайи,
Техилрин никІер, багълар емишдин;
Квев гузва за сир, заз бахтар гайи,
Рехи дагъларин кукІвар гимишдин!

Эй ислягь лифер, эй дагъдин лекьер!
Хъвазвай гьавадай илгьамдин чехир.
Квев гузва за сир дагъларин рекьер,
Яхди финалди авачир эхир.

Куьн я зи эвел, куьн я зи эхир!
Куьн я гележег, зи пакагьан югъ!
Тек са квев гузва зи чинебан сир,
Кьилел гуьллейрин къвайитІани юргъ!

БАЗАР-ДУЬЗУЬ
Базар-Дуьзуь-дагъдин кIукІ я муркIадин,
Дуьнья амай кьадар цIаран тийидай.
Самурдин вацI-Шагьтир Лезги накьвадин,
Берекат гвай ерли кьуран тийидай.

Базар-Дуьзуь, Шагь-Дагъ, Шалбуз-кьуьзуь я.
Абурун затI амач такур вилериз.
Шарвили чи къагьриманрин Къази я,
Азадвилихъ эверзавай эллериз.

Базар-Дуьзуь-зун вал ашукь са кас я.
Кьакьан аршда кьил гьамиша виневай.
Сабурлувал такабурлу ваз хас я,
Лезги дердер пар хьтин кьве къуьневай.

ГЬАРАЙДИН ВАН

Самур вацIун гьарайдин ван – шел ятIа?
Самур вацIал акьалтайди сел ятIа?
И ванци заз гузвач рикIин кьарайвал.
Мад гьи душман авунватIа къарай вал?
КIватIал жезва чIулав цифер дагъларал,
Я чил, я цав тефиникай ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

Самур вацIуз фидай чка сал хьана,
Гьарайдай кьван сивевай мез лал хьана.
Чарабуру кьаз, ацазвай кал хьана,
Самур тамун рикIни жигер цIаразва.
Пак Женнетдин багъ кьуразва.
Ихьтин бетдахт атай чIавуз халкьарал,
Шарвилини финкай яргъал ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

Самур вацIун рехъ атIана яд фидай,
Зарб кIвачерик такьат амай фад фидай.
Чка амач арза ийиз мад фидай.
Акур чIавуз чи пата вацI кьурайвал,
Чарабуруз кьисмет хьана къулайвал;
ВацIун кьенер кутIуннавай ракьарал,
Ялварункай куз-куз вилин накъварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

Самур вацIун гьарай-эвер пара я.
Сабур амач, валлагь, атIай чара я.
Себеб тежер им вуч гуьнуькъара я?
Лезги халкьдин шумуд кIвалах чIурнава?
Ийир-тийир квахьна, зигьин курнава.
Садра кьванни ша тIун Вун мукьварал!
Я вацI, я халкь тефиникай ахварал,
Я Сад Аллагь, Вазни хабар авач жал?!

МУГЬМАН ДУЬНЬЯ
Инсанар яз чун дуьньядал атайла,
Къадир чаз чир жеда чара атIайла.
Яшлувили атана рак гатайла,
Чун суракьра жеда дава-дарманрин.

Гьикьван гуьзел вахт ятIа чи жегьилвал!
Гьич рикIелни акьалтдач чи агьилвал.
Са касдизни кьисмет тахьуй пехилвал,
Иесияр тирла къизил-харманрин.

Яшлу хьунухь-шартI я гьар са затIунин.
Сагьиб я чун чи бахтуни атIунин.
Зегьметдин кар ятIани им кьатIунин,
Са вил вегьен рекьиз фейи заманрин.

Мугьман дуьнья тирди чна хиялдай
Акъуда жув, гьисаб ийиз аялдай.
Дарманар хъваз, экъечIиз кIанз завалдай,
Къапудални физ гьазур я душманрин.

Яргъал, мукьвал, са юкъуз чун рекьида,
Дуьнья-чими, ама жув фад рекъида.
Рази хьана кьисметдин дуьз гьакъидал,
Авур кардал Азраил вич пашманрин.

Жегьилвили къалур ийиз зизивал,
Квазни кьадач вичин патав кьуьзуьвал.
АватIани, авачтIани разивал,
Чун иеси жеда эхирзамандин!

КIАНДАЙ
Гагь варз кьилел, рагь рагъ кьилел,
Акун – са бахт тушни чилел?
И дуьньядин гуьзелвилел,
Ашукь жедай вилер кIандай!

Авур гьуьрмет тийиз къуьхуьн,
Сада-садан хатурар хуьн.
Жегьилвилин ялав туьхуьн
Тийир къизил гуьллер кIандай!

Аквазвай са сефер вилиз,
Къуллугъ ийин Диде чилиз.
Шадвалдайвал кьиляй-кьилиз,
Мехъерарни мелер кIандай!

Дуьнья гуьзел ятIа гьикьван!
Гъетериз куьн тамаш кьакьан!
Сад Аллагьдин Тахтуниз кьван,
Хкаж жедай цIлер кIандай!

Дуьньядикай вил атIудач,
ВацI атана, гьуьл ацIудач.
Шад манидин зил атIудач,
Муьгьуьббатдин чуьллер кIандай!

Инсанрин шад ийиз гьалар,
Теснифин, дуст, цIийи чIалар.
Сажидинан рикIин тIалар,
Кьезилардай эллер кIандай!

МУЗЕЙ МУБАРАК
Сад Аллагьди бахтар гайи Куьредин,
Тариф ава чи «Багъдатдин дередин».
Къурмишнавай межлис и шад жуьредин,
Азиз дустар, мугьманар куьн сагъ хьурай!
Къуй гьар садан рикІе бегьер багъ хьурай!

Гьасан эфендидин хуьре – Алкьвадар,
Музей хьунухь – я Аллагьдин Са Кьадар.
Лезги халкьдин рикІин михьи мурадар,
Тамамзавай игитар чи сагъ хьурай!
Абур гьар сад чи далудихъ дагъ хьурай!

ГъвечІи тир хуьр – рухвайралди еке тир,
Алимралди девлетлу са уьлкве тир,
Зияратар авуниз хас «Мекке» тир,
Зи лезги хуьр, вун мидаим сагъ хьурай!
Къуй ви кьилел михьи цавни рагъ хьурай!

Эдебият, меденият, тарихдин,
Чешме я ам халис лезги къилихдин.
Гунагь квачир гьич са жизви синихдин,
Лезги Намус, лезги Камал сагъ хьурай!
Чи алимрихъ даим дамах-чагъ хьурай!

Ракъинал хьиз, кьилел нурлу зар алай,
Мирзе – Гьасан эфендидин тІвар алай,
Гуьрчег музей – Ківал хьана чаз кар алай.
Ам эцигай къагьриман хва сагъ хьурай!
Чи рикІерин Эрзиман хва сагъ хьурай!

ЛЕЗГИ ВАТАН
Зи Лезги Чил, Лезги Ватан,
Самур вацIал кьатI авунвай.
Вун кьве патал пайна гьикI тан?
Чанар гана кIват авунвай.

Тек са зун туш йикьевайди,
Ви Садвилин пайдах патал.
Девлет кIватIиз рекьевайди,
Пайнава кьве алчах патал.

Физва вахтар яд хьиз вацIай,
Суд-дувандин эхир авач.
Чи рикIера къекъвезва цIай,
Гъам гвачир кIвал, я хуьр авач.

Лезги Ламет, Забит Ризван,
Шумуд рикIин тIал ама чахъ?
Аллагьдизни къвезвач чи ван,
Куьтягь тежер къал ама чахъ.

Чунни фида вири хьтин,
ГьикI хьурай чи несилрин гьал?
Халкь телефиз суьруь хьтин,
Тарашзава чи хуьр, чи кIвал.

Эгер халис Ватан ятIа,
Хуьн патал чан гана кIанда.
Руьгь авай са ялтан ятIа,
Ам цIа туна кана кIанда.

Ватандин дерт авай касдин,
Ширин чанди як кьадани?
Гьахъвал патал атай касдин,
Ахъай тийиз рак кьадани?

Шумудни сад гатаз хуру,
Чеб синериз хкаж хьана.
Халкь акурла, чин жез яру,
Кьуьгъуьрар хьиз агаж хьана.

Халкь-гьа халкь я, дерт гвай вичин,
Кьве паднавай къах тир кьуру.
Айнайралди кIев жедач чин,
Жув авайла рекье чIуру.

Халкь буьркьуь туш, вилер ава,
Фагьум ийир яшар авай.
Бязибурухъ кIвалер ава,
Дуванхана ухшар авай.

Бес халкь гьикI хьуй, ви хва-стха,
Руфун ацIай фу авачир?
Ахъа хьана гъиляй яха,
Хъвадай зегьер «су» амачир.

Пара рахай хъипре сивиз,
Мисал ава, яд феналда.
Сад Аллагьдал зи ван тефиз,
Зи чандин са пад феналда.

Ажеб жедай лал яз, гьелбет,
Сажидин, вун кими тиртIа.
Ийидай тир вазни гьуьрмет,
Са кIус рикIиз чими тиртIа.

ЗИ ЯРГЪАЛ ДУСТ

Яшар хьунвай веривердер ийиз зун,
Вил вегьезва фейи рекьиз, цIийиз зун.
Акур крар рикIел хуьквез ахвар хьиз,
Ацукьнава, уьмуьр давам хъийиз зун.

Зи яргъал дуст, кIелай чIавуз чIалар зи,
Акур чIавуз кьилел рехи чIарар зи,
Лугьумир: вуч кIантIани хьуй лагьана,
Теснифайбур туш садни и цIарар зи.

Ватанда жув яшамиш жез, Ватандихъ,
ЦIигел я зун, зи ван къведай инсандихъ.
Къекъвезва зун, жагъин тийиз дердигьал,
Са тике фу незва жуван хизандихъ.

Дагълар аку, чIур тежедай Къелеяр!
Чархар аку, кваз такьазвай гуьллеяр!
Шумуд душман барбатI хьана женгера?
Шумудан руг-руг авуна келлеяр?

Женнет Макан, и жумарт халкь – Лезгияр,
Азадвиле экъич авур ивияр!
Чи Дидеяр тушни, мегер, хайибур?
Рекьин тийир къагьриман – Шарвилияр!

Зи яргъал дуст, тIалабда за къе вавай,
Рагъ амай кьван, Варз амай кьван цававай:
Лезги Чил хуьх, Лезги ЧIал хуьх, чан гана,
Азадвал хуьх – им пуд бахт я Чахъ авай!

Уьмуьр – Бахт я, хайидаай рекьидал.
Баркалла гъваш, Бубадал, жув Хайидал.
Гьикьван зурба авунватIан Крар на,
Са чIавузни дамахармир хьайидал!

Бахтлу Касар я, валлагь дуст, Лезгияр!
Гъилиз – ахъа, рикIер михьи – Гуьзгуьяр!
Чаз Аллагьди гайи Бахтар бул ава,
Тагай затIар яз яхъ – куьлуь-шуьлуьяр!

Чун, Лезгияр – Азад халкьар, Лекьер я!
«Лезгинка» чи – далдам алай Мехъер я.
Чаз кIаниди – Инсанвилин, Гьахъвилин,
Адалатдив вилик фидай Рекьер я!

ТАРАР ХЬИЗ
Са бязибур тарар хьиз,
Ава бегьер тегъидай.
АквазватІа гьунар хьиз,
И дуьньяда рекьидай?

Ширин са гаф мецелай,
Акъатдач хьи хатадай.
Мугьман кIандач къецелай,
Атана, вар гатадай.

Вилер аваз-буьркьуьбур,
Япар аваз-биши я.
Рекьер ятІан гьяркьубур,
Дараквазвай гижи я.

Емиш тагъай тар дахьуй,
Мугьман такур кIвал тахьуй.
РикIиз такIан кар тахьуй.
Метлеб квачир чIал тахьуй!

АМАНАТ ТУР САЗ
Абдурагьим халу на,
Ви гъилелай заз;
Гимиш симер чІугуна,
Аманат тур саз!

Къуй хатрутин кІарасди
Ширин тир ванцел,
Гьава атІуз алмасдин,
Къуруй вичин сел.

Къуй мелерни мехъерар,
Къарши хьуй адаз.
Ризкьидин бул бегьерар,
Къунши хьуй адаз!

Филдин кІарабрикай на,
ЧІагура къашар.
Даим жегьил яз вуна,
Хуьз тур зи яшар!

ЦІаран тийир тезенаг,
Къугъваз хьуй адахъ.
Шад макьамрин хазина,
Галаз хьуй адахъ!

Муьгьуьббатдин чІалариз,
Мукьва хьурай ам.
Къизил гуьлдин валарин,
Юкьва хьурай ам!

Сажидна лагьай чІал,
Мани хьурай ваз!
Зи вирт авай экуь кІвал,
Куьнуь хьурай ваз!
Чуьнгуьррин устад Абдурагьимаз

ФЕЙИ ЙИСАР
Фейи йисар – за къарагърай кьуьгъверар,
Тум цун патал шаирвилн никІера;
РикІе – шадвал, чина туна шуьткъверар,
Заз акъваздай мажал тагай рекьера.

Фейи йисар кьимет патал женгина,
Ви кьуруриз, гьекь шуткьуниз чандикай;
Ашкъидин цІай куз хурудин пичина,
Ашукьдин саз авунай зи тандикай.

Фейи йисар, ялиз яргъа гъетерал,
Гваз къекъвенай зун кьепІина хиялрин.
Зи ктабар, кхьей кудай бейтерал,
Белки абур хуш кьабулин аялри.

Фейи йисар – хъверни шел я сивеллай.
Элдихъ галаз жуван кьисмет сад авур.
Сагърай вун рагъ, гьамиша чи кьилеллай,
Хажалатрин хъуьтІерикай гад авур!

Фейи йисар – чархачи я мехъерин,
Къвезмай вахт заз азизни я, багьана.
Кьисметдин гел тадай четин рекьерин,
Сир гудай кас, маса кас захъ авани!?

ЗУННИ, ГЬЕЛБЕТ
Зунни, гьелбет, адетдин са инсан я.
Зазни зи Чил, зи Лезги ЧIал масан я.
Еке крар Ватан патал, Халкь патал
Алакь тавун – белки им зи нукьсан я.

Виридакай жедач, гьелбет, Игитар.
Чан аламаз хьун герек туш мийитар.
Герек чIавуз хьухь куьн «Къванцин гадаяр»,
Анжахъ хъсан кIвалахнин хьухь Шагьидар!

Садра хаба, рекьида са сеферда.
Гьар са карда твах жув игит тегьерда!
Жуван Халкьдин къуллугъда хьухь гьар юкъуз,
Экуьн Гъед хьиз, Рагъ хьиз экуьн Сегьерда!

Сажидиназ багъиш мийир гъалатIар!
ЧIаларал негь тавуна хьуй жаллатIар!
Куьз лагьайтIа, Пайгъамбардив барабар,
Чал шаирдин Истеклу тир ала ТIвар!

ЖУВАН КІВАЛ
Жуван кьилел ая кIвалах,
Ам акьулдин ятІа булах.
Фейи касдин къвала-къвалахъ,
Гьамишалиг кьил хура я.

Гьим патахъди, гьим ятIа дуьз,
Течин инсан рабни гуьндуьз,
Вун акси кас ятIа диндиз,
Я чувуд, я хашпара я.

Къални чуьруьк къведач герек,
Дуьз кІвалахда жен вун зирек.
РикIин туькьуьлвилин хирек,
Фад кьейибур лап пара я.

Им Сажидин туш хьи бирдан,
КуддатIа куьн вилик гардан.
Терс гаф къачурд туш чарадан.
Таб жедайди са сура я.

КЪАДИМ КУЬРЕ
Къадим Куьре – зегьметчи тир эллерин,
Ватан я вун берекатлу чуьллерин.
Шад суваррин, мехъерринни мелерин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!

Гуьне хуьрер такабурлу дагъларин,
Къачуз тахьай къелеяр я, къелеяр.
Аран хуьрер - яр-емишдин багъларин,
Сарубугъда къуьлерин я дереяр.

Дегь девирда тешкил хьайи чІавалай,
Бахтар кьисмет хьайид я ваз цавалай.
Дустар патал, мугьман патал ахъа рак,
Кьудкъад йисан гурлу сувар мубарак!

Купул ятар, Рычал-судин булахрин,
Машгьур я ви агалкьунар кІвалахрин,
Халкь паталди вафалу тир даяхрин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!

Къагьриманар женгерани зегьметда,
Тарихда вахъ пара хьана, гьелбетда.
Гьахъвал патал авай даим гьуьжетда,
Сулейманан тІвар алай чи район я!

Шаиррини, алимринни, пІирерин,
Макан я вун аламатдин сирерин.
Етим Эммин, Мирзе-Гьасан – цІирерин,
Сулейманан тІвар алай чи район я!

Гъил-гъилеваз вегьез камар виликди,
Зегьмет чІугваз фин чун цІийивилихъди.
Еке карар ийиз вердиш гъиликди,
Сулейманан тІвар алай чи район я.

РЫЧАЛ-СУДИН ДЕРЕДА
СтІал багълар, кьакьан дагълар, булахар,
Пара ава ийиз жедай дамахар.
«Рычал-судин» акур чІавуз кІвалахар,
Амукьна зун муьгьтел тир са жуьреда.
Мехмердин там, жейран къекъвей яйлахар,
Гьава ава гьикьван хуш и дереда!

Агъзурдалай виниз кьакьан гьуьлелай,
Тамашайла дагъдин кьакьан кьилелай,
Къарагъзавай бугъ-атир тир чилелай.
Аламатар пара ава Куьреда,
Сад Аллагьди гайи Вичин гъилелай,
Земземдин яд бул ава и дереда!

Дагъда курорт шегьер хьун я аламат.
Шумуд гуьзел хкажнава дарамат?
Юкьвай вацІ физ, кьве пад къацу къурамат.
Рычалин яд - халис булах жуьреда,
Авахьна къвез, чун хуьн патал саламат,
Акур чІавуз руьгьерни кваз хъуьреда!

Рычал шегьер лугьуниз ам хас хьунухь,
Лагьай чІал я, къадир чидай кас хьунухь.
Са бахт тушни ихьтин нямет чаз хьунухь?
Дегишвилер твазвай цІийи жуьреда,
«Рычал-судин» тІварни вине кьаз хьунухь,
Къагьриманвал я и четин береда!

КІвалахзавай гадайризни рушариз,
Вуч гаф ава - кьакьан дагъдин къушариз?
Яд хъвайи кас жегьил хьана яшариз,
КІубан жеда аламатдин жуьреда.
Къванерни кваз ухшарбур тир къашариз,
Женнетдин са макан ава Куьреда!

БАХТАР АВА ЧАХЪ
Нур хьиз ракъинин чукІур ийиз ван,
Шадвал ийидай вахтар ава чахъ!
Азадвилелди Ватанда жуван,
Зегьмет чІугвадай бахтар ава чахъ!

Цуьк акъудиз таз багъларив къацу,
Бегьердал кьакьан атанвай чуьллер;
Къизилдин гьарфар чарарал лацу,
Адетрал адлу шад я чи эллер!

Ихтиярриз сад дуствилин хизан,
Зегьметдалди шад, женгерани сад,
КІелиз, кІвалахиз, ял ягъиз хъсан,
Векилар я чун вахтунин азад!

Пайдах хьиз яру, женгерай гужлу,
Вилик физ рекье ава зи уьлкве!
Диде-бубайриз я даим буржлу,
Къайгъударвилир ийизвай еке!

Дуьньядин винел гьахъвал, адалат,
Гъалиб ийидай гьунар ава чахъ!
Гележег патал, тавуна галат,
Зегьмет чІугвадай чанар ава чахъ!

САРДАРАХУЬР-ДАРКІУШ КЪАНАЛ
Сардарахуьр-ДаркІуш къанал,
Яд хкажна дагъдин къуьнел.
Къадим Куьре гъайи чІалал,
Абу-земзем ятар сагърай!

НикІе-техил, багъда-емиш,
Уьзуьмлухар ийиз битмиш,
Чи мурадар авур дуьзмиш,
Инжинерар-дустар сагърай!

КІварчагъ дере, хуьрер Куьре,
Гуьрчег жезва Багъдат дере.
Чаз шадвилер гьар са жуьре,
Багъишзавай устІар сагърай!
ТИКРАР:
Сардарахуьр-ДаркІуш къанал,
Берекат ем-яд хьана чаз!
Дем къурмишиз гьар са гъенал,
Пара кьадар шад хьана чаз!

ПІИНИХАЛУМ
Миллет лезги, макан Куьре,
Бахтар авай руш я зуьгьре.
Хъуькъвен кьилер бибилжегьре,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Я бахтавар ПІинихалум!

Сивел алаз манидин ван,
Твах мурадар кьиле жуван.
Чил-цав авур алван-алван,
Ваз хвашгелди, ПІинихалум!

Шад девирдин КІарудин тІвар,
Кьаз, кІватІалда вуна дустар.
Эй суваррин чІехи устІар,
Ваз хвашгелди, ПІинихалум!

Муьгьуьббатдин пак рикІелди,
Ваз хвашгелди, сафагелди,
Лугьузва къе лезги элди,
Дуьнья ая къени, халум,
Я бахтавар ПІинихалум!

ЧУБАРУК РУШ
Зи гатфарин чубарук руш,
Вуч гар ква ви луварук, руш?
Берекатрив ацIуриз чуьл,
Ша, чи Яран суварук, руш!

Муштулухдин хабарар гваз,
Гьар ризкьидин гьамбарар гваз,
КiватIна хъчар ирид жуьре,
Ша, чи кIвализ афарар гваз.

Яран йифер, яран йикъар,
Вили цава экуь йикъар,
Мел-мехъерар бул жедайвал,
Ша, ийиз шад вири халкьар.

Яран юкъуз къугъваз «цIегьер»,
Гьар са кIвале тукIваз са гьер,
Гьикьван гуьзел аквада, руш,
Булахдал физ сегьер-сегьер?

Зи гатфарин чубарук руш,
Зунни яхъ ви луварук, руш.
Лезгистандал ийиз шад кьуьл,
Ша, чи Яран суварик, руш.

Сажидинан рикIин мурад,
Гурлу хьун я Яран «парад».
«Пенкер баха» мани лугьуз,
Ша, чи кIвализ куьна таратI!

СТIАЛАР
Сад Аллагьди, Дагъни Аран уьлкве тир,
Багъишна заз зи Лезгистан еке тир.
Ана ава шииратдин Мекке тир,
Агъа-, Вини-, Кьулан- багьа СтIалар!

Сад Дидеди къадим лезги чIал гана,
Хайи хуьре гуьчег Музей-КIал гана,.
Пуд стха хуьр, ацукьнавай къвал гана,
Агъа-, Вини-, Кьулан- багьа СтIалар!

Сад - Сулейман, садни - Эмин, сад – Гьасан,
Шаирвилин рекьел гъайи пуд инсан;
Заз багьа я лезги хуьрер, зи масан:
Агъа-, Вини-, Кьулан- багьа СтIалар!

САД ВАТАНДИЗ
Сад Ватандиз буржлу я зун хайи тир,
Лезгистандин Дагъни Аран багъишай!
Къуьлуьн фуни чар булахар къайи тир,
Абулейсан марф хьиз цавай экъичай.

Дун дидедин кумукьнава буржуник,
Зал чан гъана, багъиш авур лезги чIал.
Жуван хивез еке буржар къачуник,
Кутаз туна вуна гьар къуз, гуьзгуь чIал!

Эхиримжи буржни пара залан тир,
Шииратдин вилик даим есир я.
Буржар вири алудун зи план тир,
Алакь тавун – зи кьисметдин тахсир я!

К1АРУ ВУЧ ТИР
ПІинид тарар – лампа куькІуьр,
Ашукьар къвез, кьуна чуьнгуь,
Сад Аллагьдиз ийиз шуькуьр,
Цуьквер лацу, цІару вуч тир!?
Вичелди желб ийиз фикир,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

Хивни Кьурагь, гуьне хуьрер,
Агъулар къвез, тукІваз гьерер,
Ачух ийиз рикІин сирер,
Берекатрин ару вуч тир?
Гад кІватІализ, элкъвез регъвер,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

Санал чуьнгуьр, санал зуьрне,
Пагьливанрин къуьнер-къуьне,
Агь, тамашна кІандай куьне!
Манийрин сел гурлу вуч тир?
ПІинияр нез, къацІуз чене,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

Лугьун-хъуьруьн, кеф-кефият,
Жагъанвайди хьиз гьуьруьят,
Кваз такьадай пар-азият,
ВикІиник квай Сару вуч тир?
Агъсакъалри гуз несигьат,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

Берекатар бул жедалди,
ХъуьтІуьз чими къул жедалди,
Гад кІватІална, зул жедалди,
Гьар са чубан хару вуч тир?
Суьруь ацІай дул жедалди,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

БалкІанраллаз ийиз чамар,
ЧІура цІингав ягъиз ламар,
Чуьллерикай хьана гамар,
Гьар садан рикІ кьару вуч тир?
Пешеривди рахаз тамар,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

КІару! КІару! Куьре КІару!
Ал пІинийрин сувар я хьи!
Ачухзавай рикІни хуру,
Муьгьуьббатдин лувар я хьи!
Мел-мехъерриз ухшар авай,
Жегьил гада, рушар авай,
Кьуьзуь тежер яшар авай,
Куьредайвай кІару вуч тир!?

ЗУН ВУЖ ЯТІА
Зун вуж ятІа, зи эвел, зи эхират,
Чирун патал вуч аватІа рикІе зи;
За цайи тум, зи бегьер - зи шиират,
Аквада квез гуьз тахьанвай никІе зи.

Захъ вуч къастар, авайтІа вуч мурадар,
Хабарар яхъ рикІеривай эллерин.
Гьич садазни хьун тавурай дуьнья дар,
Бегьриз тахьуй няметрикай чилерин.

Захъ вуч авай: кІанивал ва дакІанвал?
Вафалу хьун жуван халкьдиз, Ватандиз.
Гьар шиирдихъ Шалбуз дагъдин кьакьанвал,
Жез хьанайтІа, регьят жедай зи чандиз!

Къурбанддай жув таза къизил гуьллериз,
Хиялрикай хьанйтІа, зи Самур вацІ!
Зи Лезги чил – кьве пай хьанвай вилериз
Акур чІавуз, акъатзавай рикІяй кьацІ!

Гьикьван чІавал амукьдатІа рикІерал?
Аслу я за шииррилай туькІуьрай.
Зун марф хьана къванайтІа куьн никІерал,
Гьисабдай за, жув лампадай куькІуьрай!

Сажидин, на вуч туна, вуч тухузва?
Эхиратдиз, дуьньядилай мугьман тир?
ТІварни жуван таз тахьана – лугьузва:
«Зун тарихдиз физва эхирзамандин!»

ЭЙ, ИНСАН
Йиф-югъ талгьуз, элкъвез диде Чилелай,
КуькІуьрзава Рагъ рагъ мад цІийи кьилелай.
Нур багъишиз алахъ жуван гъилелай,
Вун садрани дегиш жемир, эй, Инсан!

Дуьньядилай физва чун кьве затІ туна,
Сад-хийирдин, сад-шийирдин затІ туна.
Са чІавузни хъсан кардин кьатІ туна,
Пис кІвалахдив гуьруьш жемир, эй, Инсан!

Вал – Дуьньядин Шагь лугьудай тІвар ала.
Адаз лайих хьунухьални кар ала.
Ви къуьнерал адалатдин пар ала,
Терс терефдихъ ахмиш жемир, эй, Инсан!

Сад Аллагьди гайи чІавуз нез алахъ,
Тагай чІавуз ийимир на шез алахъ.
Декьикьвада пис шейтІандин жез чІалахъ,
Аси хьана, пузмиш жемир, эй, Инсан!

РикІел хукваш девирар фад алатай,
Гъилер жемир бедендихъай галатай.
Угъри хьана, кесиб касдин кІвал атІай,
Агьни-алагь, къаргъиш жемир, эй Инсан!

Чун дуьньядал атайди са сефер яз,
КІан жемир ваз чІугвадайбур кефер яз.
Рагъ герек тир чІавуз, чІулай цифер жез,
ТІурфан хьана, ахмиш жемир, эй, Инсан!

Гьар садакай са затІ хьайи вахтуна,
Вун Аллагьди ацукьарна Тахтуна.
КІвале кесиб диде, буба, вах туна,
Яд уьлкведиз уьтмиш жемир, эй, Инсан!

Сажидинахъ лугьур гафар бул ава.
Гьар са йисахъ: кьуьд, гад, гатфар, зул ава.
Захъ – шиират, вахъ са кьадар пул ава,
Туькьуьл тир наргимиш жемир, эй, Инсан!

ХЪСАНВАЛ
Хъсанвилин хабарар кьун гьардавай,
Метлеб вуч я, жавабар гун гьар жуьре?
Хъсанвал – ам гъуьрчехъан туш – кард авай,
Адан метлеб тийижирди – кере я!

Хъсанвилин сифте шартІ я – инсанвал!
Ахъа тир гъил, ширинвал ви мецевай.
Тажуб жедай саягъ гьатта душман вал,
Вадаз, цІудай куьмекар це къецевай!

Хъсанвилихъ сергьят авач – гегьенш я.
Вахтни, цавун бушлухар хьиз кьадардиз.
Накь на тавур хатур – ам къе иглеш я,
Накь ганайтІа, аватдачир и дардиз.

Хатурарна, аватайтІан гьуьлериз,
Батмиш жедач, амукьда ам саламат.
Шумуд чІуру кар акуна вилериз?
Ибур тушни чи писвилин аламат!?

МутІлакьрикай кІанзавач заз рахазни,
Кхьиз – гьайиф къвезва чарни, къелемни.
МутІлакь касди дарда авай вахазни,
Я стхадиз гуч китІизвай келемни.

Зун гьахъ туштІа, лагь чин-чинал, ачухдиз!
Хъсан крар авур ксар – пІирер я.
МутІлакь ксар – асланар яз къуллугъдиз,
Кесиб ксар таквар чапрас къуьрер я.

Сажидинни туш акьван са захъават,
Зун – кесиб кІвал гьазур я квез багъишиз.
Ширарни манияр я зи къуват,
Гьабур себеб ихтияр я къаргъишиз!

ГьакІ ятІани зи кІвалин рак ачух я.
Рази ятІа вилик атай яван фал?
Захъ авайди мая гайи къатух я,
Къалиндаказ алтадна хьиз хьран фал.

ВУЧ ШИРИН Я
Къал-чуьруьк квай гьуьжетдилай,
Пис кар авач къилетдилай.
Къурбатдавай женнетдилай,
Жуван ери-хуьр ширин я!

ЯлайтІани яхцІур йиса,
Акьул къачуз жедач маса.
ТІанур фалай, чарай таза,
Ахмакь касдиз къир ширин я!

Хъсан кар жеч гьуьрметдилай,
Пис затІ авач ришветдилай.
Гьарам затІун лезетдилай,
Ярдин гьалал сир ширин я!

Чир хьун хъсан я гьар садаз,
Гьим дерин я, гьим я даяз.
Галукь тавур хъуьтІуьн аяз,
Къацун таза цІир ширин я!

Яман кІвалах фич рикІелай,
Алудмир жув дуь рекьелай.
Дуьадилай течиз кІелай,
Куьруь «Астахфир» ширин я!

Кими касдиз акьулдилай,
Дуьз лагьай «ухсагъулдилай»
Хъпрез хьтин «Яхул-даллай»,
Чилкин, кьацІай вир ширин я!

ХъуьтІуьн йикьни текъвер гъиляй,
Дуст маса гуз гьазур, хъиляй,
Акъатай касдилай кьиляй,
Заз дугъри тир къуьр ширин я!

Къалгъандилай, хъуьтуьл сараз,
Як гайитІан, гъилел чараз,
КІвалин къадир течир ламраз,
ЦІапар авай куьр ширин я!

Эминани Сулеймана,
Шумуд садаз тарсар гана?
Ахмакь вакІаз, тІуьна-хъвана,
Яд амачир хир ширин я!

Сажидин, на куьтягь куьрел,
Элкъвена хьиз са цІуд хуьрел.
Гваз хтанвай са цІуд пІирел,
Туьтуьдин таъсир ширин я!

УЬМУЬРДИН РЕХЪ
Захъ къенин къуз диде амач, я буба.
Абур кьведни эвезна заз, Ватан на.
Ралкьдин рекье бахшиз туна зи чан на.
Бахт авани идалайни мад зурба?!
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!

Стха кьена – эрчІи гъил тир къуьнуьхъай,
Кьве къат кІвалах авуна кьве гъилелди.
Артухлама, тесниф ийиз кьилелди,
Шииррин таж авуна зи кьиликай.
Дустарикай – стхаяр кьун лазим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!

ТІарвилерихъ галаз рикІиз, шадвални
Гун тавуна тунач Аллагь Бубади.
Хай хва хьиз, Самур, Куьре, Къубади,
Кьабулна зун, рикІе аваз Садвални.
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!

Веледриз дуьз рехъ къалурай буба яё
Тербия гуз, хьуриз Ватанпересар!
Захъ – халкьдихъ рикІ ава кудай миресар.
Дережадихъ агакьун зи зурба я,
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!

Гьисабзава Сажидин я къе кьуьзуь яз,
Адалай кар алакьзамач хъийидай.
Зун са кас я, чандиз инсаф тийидай,
Акъваздач зун агалкьунрал рази яз!
Гьа кар себеб, гьисаб тийиз етим яз,
Уьмуьрдин рехъ гьалзава за итим яз!

ЗИ УЬМУЬРДИН РЕХЪ
Уьмуьрдин рехъ сад я, анжах сад я, сад.
Азабривни азиятрив ацІанвай.
Гьурра лугьун гьелелигда фад я, фад,
Фу гъилерал нез кІан жемир кьацІанвай.

Уьмуьрда вахъ душманар, дустар жеда.
Кьил акъудиз алахъ гьар са камунай.
Чешне авай касдикай устІар жеда,
Са синихни аквадач ваз гамунай.

Уьмуьр тек са сефер я ваз багъишай.
Адан рекье къалура жув инсан яз.
Низ кІандач кьван уьмуьрдивай багъишар?
Кьериз-цІаруз кьисмет жезвай масан яз.

Са вун туш кьван Сад Аллагьдиз авайди?
И дуьньядал гзаф ава инсанар.
Гьич са затІни кІан жемир ваз гьавайда,
Я жувакни кваз кІан жемир нукьсанар.

Эвел – зегьмет чІугу, ахпа тІалаба,
Цайи никІяй къачун патал бегьерар..
Йифиз рикІи къачуртІани гъалаба,
Гуьзлемиша экуьн кьиляй сегьерар.

Уьмуьр – югъ, йиф, кьуьд, гад, гатфар, зул ятІа,
Кьил акъудиз тежез хъвада чехирни.
Уьмуьр – херде авур къизил пул ятІа,
Чир хьухь эвел кьилихъ гала эхирни!

РАКЪУРМИР ВИ РИКІЕЛАЙ
Хкаж хьана лугьуз са чІиб чилелай,
Кутугнавай кьил цава кьаз къекъуьнар?
Тавун патал гьар сада ваз къуьхуьнар,
Вун кІула кьур чил ракъурмир рикІелай.

Гьикьван цавун хкаж жеда чилелай,
Гьакьван чанда, дамахар тван, фул жеда.
Гатфарикай гад татана, зул жеда,
Кьуьд башламиш жеда цІийи кьилелай.

Заз багьа затІ авач диде чилелай,
А Чили зун хвена, кьуна къужахда.
Яман юкъуз вичин патав хутахда,
Фу гайи хьиз, сагъ чІавузни гъилелай.

Чил алатиз тахьуй ерли рикІелай,
И дуьнья тек са вад йикъан мехъер я.
Чун – инсанар, цавухъ ялдай лекьер я,
Амма лув гуз вердиш я чун чилелай.

Чил – вич цава аватІани, вичелай
Дамах гвачир дуьньяда са затІ авач.
И чилелай гъейри сана яд авач.
Чилел къекъуьгъ хтІунна хьиз кІвачелай!

Чил – берекат, къене патай, къецелай.
Чун и чилел халкь авунва инсан яз.
Диде чилиз икрам ийиз, масан яз,
Дуьа рекье тваз хьухь ширин мецелай.

ВАТАНПЕРЕСВИЛИКАЙ

АД ЖЕДА
Лацу шегьер, КIеледин хев, Шалбуздагъ,
Шагьидар я эдеби яз кьилел рагъ.
Шарвилини адан несил сагъ я, сагъ!
Абур хьана, абур ава, мад жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!

Диде Чили Шарвилидиз хуьр гана.
Лезги халкьди адан гъиле тур гана.
Вили цаву цIайлапанрив нур гана.
Чапхунцияр яд хьана ва яд жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!

Мегьаммед ал-Ярагъияр, Эминар.
Сулейманар – я чи халкьдин заминар!
Гьикьван чна лагьайтIани аминар,
Женг чIугуна, авур кIвалах фад жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!

Лезги чилел Шарвилидин ван ала!
Чи дагъларал рекьин тийир чан ала!
Халк кьве патал авурбурал къан ала!
Эхир Самур себеб яз чун сад жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!

Игитвилин гьисс хкажиз цавариз,
Чи гьар са югъ тешпигь жеда сувариз!
Шарвилиди къуватар гуз лувариз,
Дагъдин Лекьер вири санал кIватI жеда!
Лезгистандихъ мадни машгьур ад жеда!

ЭВЕРЗАВА ЧАЗ
Эверзава чаз дагълари кьакьан,
Кьисметдихъ галаз авай женгина.
Ватандиз тамаш – Къафкъаз тир юкьван,
Кьилел рагъ алай даим куькІуьна!
Лезги Шарвили, Гьажи Давуд-бег,
Куьреви Мелик, Мегьаммед Ярагъ!
Етим Эминан шииратдин экв,
СтІал Сулейман – рикІерин чирагъ!

Эй, ПІиреринни Шейхерин Ватан!
Эй, чи эвелни, чи эхир-хатан!
Куьн паталди гуз я руьгь, тан!
Чи лезги Дагълар. Чи лезги Аран!
Чилериз-къизил, дагълариз-гимиш,
НикІериз-техил, багълариз-емиш!
РикІе цІай авай Алпандин къизмиш,
Сагърай лезгияр-гургурдин Яран!

Душманрин вилик кьил тийир агъуз,
КІвалахиз вердиш кьилелди ялгъуз.
Намусдал жуван фу тІуьр гьар юкъуз,
Кьегьалар я чун са лезги Таран
Лезги чІалалди – женгинин яракь!
Баркаллу крар ийизвай суракь!
Къенепад-гьулдан, къецел падни-ракь,
Рагъ я куькІуьнвай, тийидай цІаран!

Эверзава чаз дагълари къадим,
Уях хьухь лугьуз гьар сана даим!
Ватан паталди атайтІа лазим,
Чанни гьазур я багъишиз жуван!
Къвезмай несилрин вилик уьзуьагъ,
Хьун герек я чун чан аламай кьван!
Гьуьлдан я зи рикІ. Беден я зи-дагъ!
Камалдиз дерин, дережа кьакьан!

ЧАН ШАРВИЛИ
Лезгистандин дагъни аран, дереяр,
Пак Женнетдин маканар я, Шарвили!
Хуьн паталди душманрикай къелеяр,
Шагьни Шалбуз-кьакьанар я, Шарвили!

Ви туруни дагъ атIуда алмасдин,
Алпандин цIал къилав ганвай, Шарвили!
Гияр, Куьре, Самур, Къуба, Хачмаздин,
Сенгерар хуьз, ялав гаанвай, Шарвили!

Ракъар, варцар, эй Эренлер, эй эллер!
Чун куьн Пак тир невеяр я, Шарвили!
Чаз дакIанбур – чIурзавайбур чи кIвалер,
Душманвилер, дявеяр я, Шарвили!
Припев:
Чан Шарвили, Шарвили,
Вун Шагь дагъ, Шалбуз яни?
Вун галамай кьван ферли,
Лезги халкь ялгъуз яни?!

КУЬРЕДИЗ ГИМН
Кьудратлу тир къадим Куьре,
Пачагь квачир мах я хьи вун.
Шегьерар тир гьар са хуьре,
Халкьар акваз гьар са жуьре,
Бахтунин са тах я хьи вун!

Агъзур сара вилериз ви,
Акун тавур кIвалах авач.
Гьуьрмет кIани эллериз ви,
Берекатлу чуьллериз ви,
Кьисмет тавур булах авач!

Къужах кьуна Дагъни Аран,
Дуствал кIани рикIава вахъ.
Ислягь чIавуз гьализ девран,
Гьар гатфариз цIай куз Яран,
Шарвилид кьил тик ава вахъ!

Яман йикъар пара хьана,
Ягъ-кьиникьин гьисаб хьанач.
Халкьарин фу тара хьана,
Душман уьзуькъара хьана,
Кхьин тавур ктаб авач!

Дертни эхна, девранни на,
Намус хвена, ватан хвена.
Дарвал эхна, гьижранни на,
Дагъни хвена, Аранни на,
Ви чIал хвена, хизан хвена!

ЦIаяр къвана, марфар къвана,
Кьуркьушумдин харар галаз.
ЧIалар къвана, гафар къвана,
Араб, латин гьарфар къвана,
Вилик, кьулухъ цIарар галаз!

Къадим тарих къванеравай,
Мерекуьп ваз иви хьана.
ЧIулав литер къуьнеравай,
Гъиле шидин кьенер авай,
Лекьерин рикI кIеви хьана!

Женнет макан Къуба, Муьшкуьр,
Зияратдин Самур дере…
Дагълух уьлкве, Аллагь шуькуьр,
Чирагъар гвай даим куькIуьр,
Ви далудихъ гала, Куьре!

Ви лекьери лув гуз цава,
Хъен вегьезвач вал чарадан.
Ризкьи-дарман, ятар-дава,
Вири шартIар вахъ бул ава,
Чарадаз кIир тийир гардан!

Камаллуяр я ви эллер,
Гьуьрмет кIани, хатур кIани.
Берекатлу ава чуьллер,
Зегьмет чIугваз вердиш гъилер,
Дустариз гуз ятур кIани!

Гъилиз-заха, мециз-ширин,
Къавум-къардаш, дустар ава.
Гьар са кIвале-лугьун-хъуьруьн,
Гьар са хъсан адет хуьруьн,
Хуьз алакьдай устIар ава!

Куьре Мелик, Етим Эмин,
Алкьвадар Гьасан-эфенди…
СтIал Сулейман-чи замин,
Женнет кьисмет хьурай, (амин!)
Халкь паталди рикI эфейди!

Сажидин, на ара-ара,
Буш гафар ийиз тахьурай.
КIанзавайди-гьар са тара,
Дадлу емиш гъана пара,
Гележег чи бахтлу хьурай.

РОССИЯДИН ИГИТДИЗ
Жегьил рикIе амаз михьи хиялар,
Я Сад Аллагь, куьз рекьизва кьегьелар?
Свас-хендеда, етим туна аялар,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!

Мад са виш суз амайди тир гена вун,
Дуьньядилай экв такуна фена вун.
Терс женгина игитвилел кьена вун,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!

Вафалу кас хайи диде ватандиз,
Багьа я ви тIвар къе гьар са инсандиз.
Хура рикI хьиз хвейи бала масандиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!

Гьай амачир чи гьарайдиз-эвердиз,
ФенватIа вун хуьквен тийир сефердиз?
ЦIай галукьай тар тир атай бегьердиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им.

Ви викIегьвал – хуруз фейи ажалдин,
Чешне я чаз халис игит кьегьелдин.
Россиядин игит Куьре магьалдин,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!

ША, ДАГЪВИЯР

Ша, дагъвияр, шадвал ийиз суварик,
Лекьери хьиз гар кутан чи луварик.
Гьикьван дамах кватIа тамаш цаварик!
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!

Хкаж хьана ам кьакьан тир дагълариз,
Азадвал хуьз эвер гузва халкьариз.
Къадиматда зур гайиди шагьлариз,
Дуьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!

Ам авачир чка Дагъда, Аранда
Аквадач квез. Жеда гьатда Иранда.
Ам машгьур я, гьам Румда, гьам Туранда.
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!

Чун бахтлу я и дуьньяда ад аваз,
Гьулданарни лигимардай чад аваз.
АкуртIани игитар чахъ мад аваз,
Дуьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!

Азад Къафкъаз багьа я чаз виридаз,
Гьар са хци жаваб гудай иридаз.
Аферин я Диде Ватан хвейидаз!
Куьз лагьайтIа, къагьриман я Шарвили!
Лезги халкьдин эрзиман я Шарвили!

ШКОЛАДИЗ ТІВАР
Россиядин игит Радим Халикован тIвар
Кьулан СтIалрин школадиз бахш авуниз.
Гьар са хуьруьхъ вичиз хас тIвар,
Вичин къадим тарих ава!
Гьар са хьруьхъ вичин картар,
Гьар катрахъ са къилих ава!

Радим стха Халиков чи,
Ватан патал чан эцигай;
Школадиз тIвар ганва чи,
ЦIийиз бине къван эцигай.

Игитар жез Радим хьтин,
Гьазур я чун гьар са аял!
Шарвилидиз къадим хьтин,
Ухшарбур хьун я чи хиял!

Кьулан СтIал-катран макан,
Дамах ая Радим хцел!
Школадал алаз юкьван,
Ви тIвар жеда халкьдин мецел!

ШАДВАЛ АЯ
Шагь дагъ я чи Шарвили,
Цавар кьунвай къуьнерал.
Гьейран хьанва Арш вили,
Тамашзавай Гъетерин,
Туьхуьн тийир вилерал!

Шалбуз дагъ я Ярагъи,
Шейхерин шей, Тарикъат,
Диндин Рагъ я Ярагъи,
Кутур алим руьгьерик,
Азадвилин Гьерекат!

Етим Эмин, Гьасанни,
Гьар са кас – са Чирагъ я!
Чаз чирай пис-хъсанни,
Гьич ша калач – Сулейман-
Гьуьруьятдин са Багъ я!

Шадвал ая, Лезгияр!
Къагьриманар бул авай.
Намус михьи Гуьзгуьяр,
Хкахь тийир садрани,
ЦІай квай Хурун Къул авай!

ИГИТДИН СУРАЛ
(эпитафия)
Жегьил рикIе амаз михьи хиялар,
Я Сад Аллагь, куьз рекьида кьегьелар?
Свас-хендеда, етим туна аялар,
Радим хьтин хва амачир гуж я им!

Мад са виш суз амайди тир гена вун,
Дуьньядилай экв такуна фена вун.
Терс женгина игитвилел кьена вун,
Гьаким хьтин хва амачир гуж я им!

Вафалу кас хайи диде ватандиз,
Багьа я ви тIвар къе гьар са инсандиз.
Хура рикI хьиз хвейи бала масандиз,
Алим хьтин хва амачир гуж я им!

Гьай амачир чи гьарайдиз-эвердиз,
ФенватIа вун хуьквен тийир сефердиз?
ЦIай галукьай тарахъ атай бегьердиз,
Радим хьтин хва амачир гуж я им.

ГЬАЖИЕВ МАМЕДАЗ

Хайи Ватандин гегьенш тир сергьят,
Хуьз хьайид ятІа садра кьван регьят?!
Четин вахтунда куьмек яз кьегьят,
«Баренцов» гьуьле батмиш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!

Секин туш дуьнья, акуртІан ислягь,
Виридан рикІел аламач Аллагь!
Куьн патахъай ни жаваб гуда, лаг!?
Бахтлу хьун патал битмиш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!

Шарвилидив сад авуна кьисмет,
Кьегьел лезгидин баркаллу велед!
Хуьруьгвидин хва Гьажиев Мамед,
Хурун ялав хупІ къизмиш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!

Эмиров хьтин летчик Валентин,
Кьегьел хьана вун вахтуна четин.
Чара тежедай галукьна батин,
РикІелай тефир дуьшуьш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!

Кьакьан я дагълар, дерин я гьуьлер,
Куьн вилик агъуз авунвай кьилер.
Квез вафалу яз амукьда эллер!
Къагьриманар яз таниш хьана куьн!
Гьайиф! Уьмуьрлух уьтмуьш хьана куьн!

ЯЛВАР
Хуш я лугьуз ярар-дустар, межлисар,
Зав хъел хьана кьве чин алай иблисар.
Гунагьар кваз кьуртIа завай силисар,
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

Халкьдин рекье кузва лугьуз цIукI хьана,
Хаинриз зи кIан я таран кIукI хана.
Уьмуьр тухвай муьгьуьббатдин лукI хьана,
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

Агъдин лацу ранг кьадалди чуруди,
Гьич са карни авунач за чIуруди.
Халкьдиз багъиш ганачтIа рикI хуруди,
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

РикIе амай мурадрин дагъ кьакьан я,
Дережа зи, шукур Аллагь – юкьван я.
Зун зи халкьдин къавук квай са чукьван я!
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

Зи уьмуьрдал шадни я зун, сефилни.
Яшар пара агьилни я, жегьилни!
Руьгь – девлетлу шаир я зун, саилни!
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

Захъ авайди кьве гъил, са кьил, мез я зи!
Халкь кесиб яз кIватIай девлет квез я зи?!
Ватан патал къуллугъ авун – ферз я зи!
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!

Лезги чилин ширин я заз булахар!
Диде чилихъ гелкъуьн я зи кIвалахар!
Жуван халкьдал ийизва за дамахар!
Къуй, зи дуван авурай Сад Аллагьди!
Етим Эминан премия патал
«Лезги газет», 25-май, 2000. №21.

ДАМАХ АЯ

Дуьньядин чемпион Альберт Селимоваз
Лезги халкьдин – Лезгинкадин кьуьл ава,
Акур гьар са инсан гьейран ийидай;
Лезги халкьдихъ – Шадбуз дагъдин Кьил ава,
Камалдалди аршда девран ийидай;
Лезги халкьдихъ Кас тІвар алай гьуьл ава,
Лепейралди азад сейран ийидай!

Лезги халкьдихъ хьайид я Шарвилияр,
Абурукай боксер Альберт Сад я, сад!
И Дуьньядин чемпионар – лезгияр,
ВикІегь хицел пара кьадар шад я, шад!
Баркалладин ад кьилеллай дагъвияр,
Им Спротдин НикІи гъанвай гад я, гад!

Дамах ая боксер хцел, СтІалар!
Арифдарар, пагьливанар бул авай.
Дамах ая чилелни цел, СтІалар!
Гьар са йисахъ берекатлу зул авай.
Шад кьабулиз мугьман атай кІватІалар,
Ачул суфра, хуьрек алай къул авай!

ГУН ЗА КВЕЗ СА МУШТУЛУХ
Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!
Къухмаз КIунтIал, цIай куькIуьрдай Хабардин,
Иви къугъваз чилин гьар са Дамардин,
Шарвилидин Шив хтанва Чамардин!
Муьре Мелик, Давуд гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я Чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур Суракь ви!

Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!

Къухмаз КIунтIал Шарвилидин Шив ала!
Дагъустандал шад манийрин Къив ала.
Шагь, Шалбуздал цIаран тийир жив ала.
Душманар кьаз, вацIуз гадрай шеледал,
Ватан азад авур гуьрздал, гуьлледал,
Пайдах хкаж КIелезхивен Къеледал!

Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!

Дегиш жезва, женгер чIугваз, девирар,
Дегиш жезва пачагьарни эмирар.
Артух жезва Шарвилидин ивирар.
Амма са халкь, часпар алаз, чаравал
Акун тушни негьрин уьзуькъаравал?!
Чи вил алай, чан Шарвили, пара вал!!!

КЬИН КЬАЗВА ЗА

Халкь паталди жуван Лезги миллетдин,
Гьазур я зун иеси жез зиллетдин!
Тариф ийиз адан гьар са девлетдин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Агуддач гьич жувак леке къелетдин!

Дагъни Аран, Къуба, Самур, Куьредин,
Ашукь я зун халкьдал гьар са дередин!
Дегишвилер хьайитІан гьар жуьредин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
ЦипицІ гъидай берт жеда зун чІередин!

Садвал патал, шадвал патал уьмуьрдин,
Чандал жуван цІай куда за куьмуьрдин!
Кьуркьушум хьиз гьар са цІарцІе шиирдин,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
ЦІурурда жув нефесдалди эхирдин!

Эминан цІал, Сулейманан чІаларал,
Лигимарда риваятрин цІарарал!
Межлис кІватІиз шииратдин варарал,
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Дигмишарда чІалар емиш тарарал!

Шарвилидин илгьамият, шив гва зав!
СтІал вацІун, Самур вацІун къив гва зав!
Шалбуз дагъдин, Эренлердин жив гва зав!
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Халкьдин вилик мерд рахадай сив гва зав!

Эхиримжи къуват амай кьван гудай,
ЧІуру ният авайбуруз къван гудай,
Захъ рикІ авач маса патахъ ян гудай!
Кьин кьазва за, стІал иви кумай кьван,
Сажидин я, халкь паталди чан гудай!

КЬЕГЬЯТ ЯТІА
Авачирдаз акьулар гуз
Гьи кьадардин регьят ятІа?
Чаз вахт, гайи акьул къачуз,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?

Хъсанвални писвал – кьве рехъ –
Чара жезвай сергьят ятІа?
Чаз вахт чирдай, вуж ятІа гьахъ,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?

Чарадак квай гъалатІ къалаз,
Ам хъсанвал – менфят ятІа?
Чаз вахт, жуван гъалатІ кІулаз
Кьадай икьван кьегьят ятІа?

Сада садаз авунар таб –
Ам иблисдин сенят ятІа?
Чаз вахт, ягъиз кІвачериз тІаб,
Вучиз икьван кьегьят ятІа?

Акьулар гуз, тІимил рахун,
Ам гафарин кьенят ятІа?
Чаз вахт, тахьун патал яхун,
Вучиз икьван кьенят ятІа?

ЗУННИ ВАТАНПЕРЕС Я
Хайи чилиз къуллугъ ая гьамиша,
Чир хьухь къадир адан гьар са чипІинин.
Хайи чилиз уьмуьр жуван багъиша,
Вун къужахда кьаз эчІягъай кьепІинин.

Ризкьи гузван, ваз яд гузвай гьамгадин,
Чил ширин хьухь кьегьелриз хьиз рикІивай.
Виерин нур гъидай гьар са рангадин,
Чуьллер кІан хьухь гьар жуьредин цуьк авай.

Вун сифте яз зегьмет чІугваз эгечІай,
Чилин хатур даим вуна вине яхъ.
Чаз азадвал патал иви экъичай,
Чилин вилик икрам авун хиве яхъ.

Душман тамир чилиз гьуьрмет тийидай,
Адан фикир кІур гун я чи чуьллериз.
Дустариз лагь: «Буюр!»-рикІин сидкьидай,
Гьар са мугьман азиз я чи эллериз.

Ватан ва халкь – низ вилин кьве нине я,
Гьа кас, гьелбет, халис ватанперес я.
Чилин хатур гьи касдиз лап вине я?
Гьа кас – зи дуст, гьа кас – багъри мирес я!

АМУКЬДА ЗИ ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Къибле, Кефер пад амай кьван,
Лезгистандин ад амай кьван,
Кьилел Аллагь Сад амай кьван,
Зулни гатфар, гад амай кьван,
Чи земземрин яд амай кьван,
Амукьда зи лезги халкь!

Касдин чІехи гьуьл амай кьван,
Лезгинкадин кьуьл амай кьван,
Дагъни Аран чил амай кьван,
Дуьз кьатІидай кьил амай кьван,
Бедендихъ кьве гъил амай кьван,
Амукьда зи лезги халкь!

Цавун аршда рагъ амай кьван,
Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Чахъ чи ник, сал, багъ амай кьван,
Шарвилияр чахъ амай кьван,
Амукьда зи лезги халкь!

ШАРВИЛИ
Вил вегьейла, дегь девиррин яцІариз,
Хиялар зи элкъвезва туьн вацІариз.
Шукур хьурай ван халкь авур гъуцариз,
Чи садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Кьакьан Шагьдагъ, пак тир Шалбуз пІирерин,
Дережаяр ятІа дерин сирерин?
Къадим Къафкъаз – къелеяр тир хуьрерин,
Чи садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Дагъни Аран – незир алай женнетдин,
Маканар я чІехи лезги миллетдин.
Хуруз фейи азиятдин, зиллетдин,
Чи Садвилин эрзиман я, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман я, Шарвили!

Девиррин тагъ мягькем кьунвай къуьнерал,
Азадвал кІан хьайи кьегьел чилерал,
Лекь хьана руьгь ламазмай кьилерал,
Чи Садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Чи хурара ялавлу рикІ – цІай ама!
Эверуниз гьамиша ви «Гьай!» ама!
Сад Аллагьди багъиш авур пай ама!
Чи Садвилин эрзиман тир, Шарвили!
Лезги халкьдин къагьриман тир, Шарвили!

Рагъ амай кьван, сагъ амай кьван лезгияр,
Чи женгерин пайдах я вун, Шарвили!
Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван, лезгияр,
Гьар са карда уртах я вун, лезгияр!

ЛЕЗГИНКАДИН КЬУЬЛУЬВАЙ Я
Шаирвилин кьудрат гана лувариз,
Хайи халкьди акъудна зун цавариз.
Зи гьар са югъ ухшар авур сувариз,
Къадим лезги чиливай я чиливай!

Гьар са кІвалах туькІуьн жуваз кІанивал,
Аллагьдин пай гун я рикІин къенивал.
Зи, галат хьун чин тийидай, диривал,
Сарубугъда къуьлуьвай я, къуьлуьвай!

Вафалу хва хьун паталди халкьариз,
Гьазур я физ цІунни вацІун юкьвариз.
Лигимвал гун течир гьулдан-ракьариз,
Дерин каспи гьуьлуьвай я, гьуьлуьвай!

Шаир хьунухь регьят тир са кІвалах туш,
Мидаим яд авачирди булах туш.
Ни лугьуда, зи рикІ цав хьиз мублагь туш,
Акьулдин сир – кьиливай я, кьиливай!

Дегь девиррин баркалладин ад хьунухь,
Къагьриманар лигимардай чад хьунухь,
Дуст халкьарихъ фикир, хиял сад хьунухь,
Дагъвияр тир виливай я, виливай!

Сажидиназ Ватандилай масанди,
Тахьун – бахт я, ганвай гьар са инсанди.
Белки, чун чаз хьунухь икьван хъсанди,
Лезгинкадин кьуьлуьвай я, кьуьлуьвай!

ШАРВИЛИДИЗ ЭВЕРА
Лезги халкьдин игит хва Яралиеваз
Къадим тарих эвеззавай цІийидаз,
Дегишвилер тІимил ава шад жедай.
Идалайни гуж жеда пис хьайитІа,
Мусс къведа вахт, чи гаф, чи женг сад жедай?
Садвиликай авай гафар сивера,
Кьиле тухуз Шарвиидиз эвера!

Цавар чІалал къвезва чи гьал акурла,
Залум сергьят, вун гьи кьадар кІиви я!?
Самурдин вацІ, халкь кьве патал авурла,
Лезгистандай авахьзавай иви я.
Гьахъсуз ксар тун паталди кІевера,
Чаз куьмек гуз Шарвилидиз эвера!

Дагъдин лекьер, чи игитрин рикІер тир,
Сад Аллагьди къуват гуй куьн лувариз!
Чаз кІанибур – азадвилин рекьер тир,
Чи гьар са югъ элкъуьрдайвал сувариз.
Рагъ кьаз жедач циферивай есирда,
Гьар са чІулав тІурфандикай яд жеда!
Чаз бахт кьисмет жеда цІийи асирда,
Зи лезги халкь эбедлух яз сад жеда!

Мад жегьилар хан хъийида дидейри,
Куьре Мелик, Гьажи Давуд эвездай.
Мегьмаммед ал-Ярагъидин невейр,
Гьахъни батІул ягъ хъийидай терездай.
Эминанни Сулейманан бейтерал,
ЧІалаз кІелиз, Шарвилидиз эвера!

ХАЛКЬ АВУНА ЗУН
Дагъдин кІеви рагарикай,
Бармак алай живедин;
Вили цавун рангарикай,
Зеррейрикай цифедин,
Халкь авуна зун!

Арандавай емишрикай,
Гьар жуьредин дад авай4
Хам ничхиррин еришрикай,
Кьуд уьлкведа ад авай;
Халкь авуна зун!

Дагъдин михьи булахрикай,
Ризкьидикай Арандин;
Къишлахрикай, яйлахрикай,
Зарбвиликай жейранрин,
Халкь авуна зун!

Намусдикай, гъейратдикай,
Ватан патал чан гайи;
Хъел атайла, жаллатІдикай,
Як атІудай, къван гудай,
Халкь авуна зун!

Махарикай, кьисайрикай,
Мисалрикай бубайрин;
Дагьаррикай, къузайрикай,
Керпичрикай убайрин,
Халкь авуна зун!

Чуьнгуьрдин хуш сесерикай,
Манийрикай ашукьрин;
Шуьре ципицІ галгамрикай,
Багъларикай къурухрин,
Халкь авуна зун!

Диндикайни имандикай,
Зегьметдикай шаирдин;
Къве жуьредин замандикай,
Эвелдикай эхирдин;
Халкь авуна зун!

Дуствиликай, гьуьрметдикай,
Хайи лезги миллетдин;
Азабдикай, зегьметдикай,
Халкь авуна зун!

Экуьникай рагъ тир цава,
Ишигърикай гъетерин;
Дагъ-Арандин чкІай гьава,
Атирдикай цуькверин,
Халкь авуна зун!

Билбилрин шад нагъмайрикай,
Руьгь цавариз акъуддай;
ФиринекІед къаймахрикай,
Дуьдгъвер хьана хкудай,
Халкь авуна зун!

Сажидинан тІварцІикайни
Сажидинан кардикай;
Гьар шиирдин цІарцІикайни,
Чуьнгуьрдикай, тардикай,
Халкь авуна зун!

СУЛЕЙМАНАН САЗ АТАНА
Самур вацІун кьуна дере,
Дустар акваз гьар са жуьре,
Ватандашар – Къадим Куьре,
Къе квез мугьман яз атанва!

Чими гафар рикІе туна,
Чун куьн патав рекье туна.
Шагьнабат хьиз, меке кьуна,
Шад легьзеяр хъваз атанва!

Кьакьан дагълар, вили цавар,
Дуст яз кьиле тухуз сувар,
Чун, илгьамдин ахъайна вар,
Ашкъидин хъвер кваз атанва!

Сулейманаз Тагьир дадаш,
Хьана руьгьдиз мукьва юлдаш.
Чунни иниз са цІуд сирдаш,
Куьн арадай кьаз атнва!

Агъа СтІал, кьакьан Хуьруьг,
Гъейри хуьрер тахьуй чуьруьк,
Лезги чилиз багъишна рикІ,
Ватандин тІвар кьаз атанва!

Ракъинин нур цавараллаз,
Вил Тагьиран сувараллаз,
Муьгьуьббатдин лувараллаз,
Сулейманан саз атанва!

СтІал шаир Сажидинахъ,
Ава дустар кьабулдай рехъ.
Муштулухар бул ава чахъ,
Квез саламар гваз атанва!

КІИРИ-БУБА
КІири-Бубу Бакудамаз,
Яр, пул гвайда тухваналда.
Ам, и хабар ван хьанамаз,
Хайи хуьруьз хтаналда.

Кьурагь дагълар цІайлапанрив,
ЦІаяр ядай макан ялда.
Девлетар бул тир иланриз,
Буба акун дакІан ялда.

Шумуд нуьквер, шумуд къазах,
Ам кьун патал геле хьана.
Шумуд турвакь, шумуд къавах,
Бубадикай хъиле хьана.

КІири-Буба – кесибрин пад,
Пачагь течир хан хьаналда.
Баркалладин акъатна ад,
Кьуд уьлкведиз ван хьаналда.

Са абдалдин акьур гуьле,
КІири-Буба ярх хьана хи.
Туьфенг амаз эрчІи гъиле,
Адакай са чарх хьана хьи!

Мад виликан вахтар хьанва,
Девлетлуйри дамахардай.
Тарашчийриз бахтар хьанва,
Зегьметчияр ахмакьардай.

Къе берекат-мал амач чахъ,
Агъдабанрин гъиле хьана.
Мугьман гъидай кІвал амач чахъ,
Дуьнья – ришвет-шеле хьана.

Азад хъийиз хуьрни аба,
Квехъ муьгьтеж я Куьре, Къуба.
Валлагь, атІай чара хьанва.
Къарагъ кІвачел, КІири-Буба,
Женг чІугвадай ара хьанва!

ЛЕЗГИЯР
Етим Эминан сурал кІелай шиир
Етим Эимин фена ширин ахвариз,
Сурун кьилихъ къван гилигна Гьасана.
И кьве шейхди лезги стха-вахариз,
Веси тунай: «Уьмуьр пучмир ксана,
Илимдикай яхъ куьн яракь, лезгияр»!

Шаир Эмин, алим Гьасан эфенди,
Чезги цава куькІуьр гъетер-чирагъар!
Куьн нурарик тушни дагълар эфейди?
Куьне тушни халкь авурди уяхар?
Куьн гьарма сад я дагъдин лекь, лезгияр!

Куьн хьиз кьве хва хайи халкьдин векилар,
Акун са бахт я жуван кьве вилелди.
Маса мурад амачир, куьн фикирар,
Кьиле тухуз алахънайтІа чи элди.
И кар патал къаст ава чахъ, лезгияр!

Лезги Эмин, лезги Гьасан Алкьвадар,
Куьн чи намус, винизвал я кьилерин.
Куьн кьве рагьбер я гьар садан мукьвадар,
Гьар сад я чаз кьакьан тир дагъ, лезгияр!

ШАРВИЛИДИН НЕВЕЯР Я

Агъзур сарин тарих авай женгинин,
Ватан патал экъич авур ивияр;
Ванцел ашукь азадвилин зенгинин,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!

Хайи чилин пагьливан ва пачагь тир,
Пара кьадар авазва чахъ дагъвияр.
Гьич са карни авун тавур гунагь яз,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!

Диде чилел, лезги чIалал ашукь тир,
Инсанперес, намус-терез багърияр;
Мугьман патал даим рикIер ачух тир,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!

Самурдани, Къубадани, Куьреда,
Авазва чахъ хва-стхадин ерияр.
Садвал кIани и четин тир береда,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!

Агъзур сарин мурад-метлеб – сад я чи:
Бахтлубур хьун вири ватанэгьлияр.
И дуьньяда гьатнавайди ад я чи,
Шарвилидин невеяр я лезгияр!

ЛЕЗГИСТАНДИН ГИМН

Кавказ тир Алпан-ЦIаярин ватан,
Тарих къизилдин цIаарарин ватан,
Сад Аллагьди чаз багъишай ви тан,
Пак хуьз намусдин пайдах, Лезгистан,
Дустарин гъил кьаз къарагъ, Лезгистан!

Шарвилидин гуьр, Меликан дастан,
Гьажи Давудан багъри тир ватан,
Женнетдиз ухшар ери тир ватан,
Пак хуьз Мегьаммед Ярагъ, Лезгистан,
Дустарин гъил кьаз къарагъ, Лезгистан!

Камаллу Шалбуз-пIирерин ватан,
Кьакьан дагъларин сирерин ватан,
Саидан чуьнгуьр симерин ватан,
Пак хуьз Эренлар-даях, Лезгистан,
Дустарин гъил кьаз къарагъ, Лезгистан!

Кьулан вацI авай Лекьерин ватан,
Лезгинкадин туьнт кьуьлерин ватан,
Эммин, Сулейман.., эллерин ватан,
Пак хуьз шиират-нур, рагъ, Лезгистан,
Дустарин гъил кьаз къарагъ, Лезгистан!

КЪАДИМ КЪАФКЪАЗ

Къадим Къафкъаз – макан азад Лекьерин!
Ни сан гуда ви женгерин рекьерин?!
Камаллу тир Шалбуз пІирер – шейхерин!
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Кьве лув – кьве гьуьл: сад Касдин, ЧІулав тир,
Азербайжан – Ціун мурцарин ялав тир,
Зи Дагъустан Туруналлай Къилав тир,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Къадим Къафкъаз – гьар са къван са къизил тир,
Зем-Зем ятар, гьава авай кьезил тир,
Дуствилерин рикІериз хуш мензил тир,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Куругълидин, Шарвилидин Турарив,
Шумуд душман къирмишнай ви Варарив.
Чил-цав ишигълаван ийир Нурарив,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

Къадим Къафкъаз – Кьеб тир инсанниятрин,
Вун чешне я гьар са михьи Ниятрин.
Кьурьан хьтин Сад Аллагьдин Аятрин,
Вун дуьньядин юкь я къизил, Женнет я!

ЗИ ЛЕЗГИ ХАЛКЬ
Зи лезги халкь, терездин кьве хилевай,
Вун як яни кьасабчидин гъилевай?
Гьакимрилай аслу хьана кьилевай,
Кьадар-кьисмет, хъиляй хьиз вай-зай авур?

Са стхаяр – сад диде, са бубадин,
Акъвазарна къаравулар арада;
Мелни мехъер са хьуьруьн, са убадин,
Лагь, вучиз чIур ийизватIа чара?

Зи лезги халкь, цIигел хьанвай садвилихъ,
Ви арада вучиз Кьулан вацI хьана?
Сефилвални акахьна чи шадвилик,
РикIерал чи алат тийир кьацI хьана.

Ша, Лезгияр! Женгерани мелера,
Сад жен вири, мурад пата леке тир.
Шад мехъерар къурмишин чи кIвалера-
Лезгистанда! –Къагьриманрин уьлкве тир!

Сагъ хьурай халкь – зи эвел, зи гележег!-
Лугьузва за – Сажидина стIалви.
Халкь паталди чIугвада за даим женг,
Багьавиляй гьар са къван, са ккIал ви!

ЯРАГЪ МЕГЬАММЕД
Ракъини анжах экв гуда юкъуз,
ЦIукай кичIеда: гьулдандиз, ракьуз.
Гьукумдин вилик кьил тавур агъуз,
Нур къуй ви сура, Ярагъ Мегьаммед!

Дагъви мусурман алимрин чирагъ,
Хун патал кIвачел авуна къарагъ.
Туьхуьн тийидай тарикъатдин рагъ,
Хуш хьанай пара, Ярагъ Мегьаммед!

Къастунал кIеви, камалдал тамам,
Багъиш гана чаз са шумуд Имам.
ЛукIвилихъ галаз женг чIугваз тамам,
РикI хьана хура, Ярагъ Мегьаммед!

Лезги чилин гуьл, Куьредин векил,
Гьар садан рикIе ава ви шикил.
Азад Дагъустан ийиз кIанз тешкил,
Хьанай вун гара, Ярагъ Мегьаммед!

Согратль хуьре хьана вун секин,
Аллагьдин вилик яз даим эркин.
Женнетдиз фидай хьанай са рикIин,
Вакай чаз чара, Ярагъ Мегьаммед!

Фирдоусида-цуькверин юкьва,
Асхабийриз вун хьаналда мукьа.
Гьар са капIунал вад сефер йикъа,
Сигъ я чи ара, Ярагъ Мегьаммед!
Эй шейхерин шейх. Ярагъ Мегьаммед!

Исламдин экуь чирагъ Мегьаммед!
Къайкъаздин элди эвер гузва ваз –
Къази Мегьаммед, Гьамзат ва Шамиль,
Рухвайрин саягъ, са-садан кьаз гъил,
Шарвили галаз къарагъ Мегьаммед!

ЛЕЗГИ ХАЛКЬ

Даим кьилел варз амай кьван, рагъ амай кьван,
Пак Эренлар, Шагьни Шалбуз дагъ амай кьван,
Шейх Мегьамед, Гьажи Давуд чахъ амай кьван,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

Эминанни Сулейманан чIалар авай,
Яшайишдиз икьван къулай гьалар авай,
Сад Аллагьди гайи девлет-малар авай,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

Намус вине кьуна къекъвез, чIугваз зегьмет,
Къазанмишиз алахъин чун мад гьуьрмет.
Чир хьайитIа тарихъдиз гуз дуьз къимет,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

Бубайри чав ирс яз тунвай цавар, чилер,
Вилин нине хьиз алахъин хуьз, эллер.
Чахъ амай кьван чи манияр, чи туьнт кьулер,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

Самур вацIун баркаван тир ятар авай,
Берекатрин ризкьи авай гатар авай,
Шарвилидин рикIер авай картар авай,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

Касдин чIехи, лепе рехи гьуьл амай кьван,
Дуьнья машгьур лезгинкадин кьуьл амай кьван,
Къуба, Хачмаз, Самур, Куьре чил амай кьван,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

Ислягьбур жен чи гьар йикъан экуьн ярар,
Гьар мугьмандиз ахъабур жен чи варар.
Чи чилерал аламай кьван пак нурар,
Эбеди яз сагъ амукьда вун зи лезги халкь!

ЗИ ДАЛУДИХЪ
Зи далудихъ тарих гала къадим тир,
Зи далудихъ – зи халкь гала лигим тир,
Зи далудихъ, гьар са хва са гьаким тир,
Дагълар гала, Аран гала Женнетди!

Лезги халкьди, зарблувал гуз лувариз,
Хкажна зун лекь хьиз кьакьан цавариз.
Чи гьар са югъ тешпигь авур сувариз,
Бахшзава заз илгьамдин цІай Зегьметдин!

Зи далудихъ Кас гьуьл гала дерин тир,
Зи кьилел цав ала гьава серин тир,
Захъ шииррин, дад верцІи ва ширин тир,
Булахрин яд ава халис Шуьрбетдин!

Захъ Эминан, Сулейманан чІал ава,
Зи хуруда Самур вацІун тІал ава,
Цацаривди кІевирнавай цал ава,
Кьве патал пай авур Лезг иллетдин!

Зи далудихъ гьахъвал ава чІур тежер,
Захъ умудар ава ерли сур тежер,
Ярагъидин зигьин ава кур тежер,
Зирекдакай фидай хуруз Зиллетдин!

Зи хуруда рикІ ава Шарвилидин!
Захъ къелем-Тур ава Гьасрет-Алидин!
Гуьгьул къачуз вердиш мукьва-кьилидин,
Зи кьилел Таж ала халкьдин Гьуьрметдин!

ЛЕЗГИ ХАЛКЬ Я ЧУН
Аллагьдин патай багъиш яз еке,
Кьисмет гана чаз Дагъларин уьлкве.
Земземдин ятар, фу – квачир леке,
Кьилел рагъ алай, жумарт халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Сад Аллагьди чаз багъишна камал,
ШайтІанвиликай пай квачир – амал;
Негь авуна чаз къияматдин мал.
Дуьз рекье авай, азад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Кьве лезгидив са гаф тежез ерли,
Къуншидиз – къунши хуш жедач ерли.
Ватан хуьн патал, гьар са Шарвили…
Шалбуз-Дагъ авай, гьахъ гвай халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Ризкьи гайила нез чир хьун тавур,
УІеве гьатайла, шез чир хьун тавур,
Фитнекарвилин мез чир хьун тавур,
Къанажагъ авай машгьур халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

Чуьллериз гегьенш, берекат ери,
Дагълариз тамаш – якни нек, гъери,
Багълариз тамаш – няметар вири,
Женнет багъ авай, абад халкь я чун!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун

Шаир Сажидин ятІа ягъалмиш,
Ийимир адаз гьич гъалатІ багъиш!
Туьнт тир кьуьлерив мехъерар дуьзмиш,
РикІериз ачух, шад тир халкь я!
Пара бахт авай, бедбахт халкь я чун!

ТАРС
Эгер, хва, ваз лекь кІанзаватІа жез,
Эгер ваз Ватан кІан ятІа пара;
Жаваб гун герек я вуна вишез,
АтІун герек я душмандин чарар!

Низ хьайитІани кьисмет туш лувар,
Низ хьайитІани муьтІуьгъ затІ туш цав.
КІвалах – йигинди, шадди жен сувар;
Женгини хци яракь гваз жен вав!

Чилерал – инсан, цавара – лекьер,
Экуь мурадар хьун герек я чахъ!
Гьамиша хкяй четин тир рекьер,
Вафалу дустар хьун герек я чахъ!

Уьмуьр са затІ я – катзавай юргъа,
Мягькемдиз гъиле яхъ адан кьенер.
Анжах дуьзвал жен дуьньядин Агъа,
Кьаз тан тийидай, тапарриз кьинер!

Эгер, хва, ваз лекь кІанзаватІа жез,
Эгер ваз хайи кІан ятІа уьлкве.
Жаваб гун патал са касди вишез,
РикІ хьун герек я ви хура еке!

ТЕК СА КІВАЛАХ
Рагъ экъечІна, акІидалди цававай,
Тек са кІвалах тІалабнай, вахт, за вавай:
Чун кьвед – сад яз фидай яргъал рекьера,
Дуьз тир хиял аваз жен чи рикІера.

Варз экъечІна, акІидалди цававай,
Мад са кІвалах тІалабнай, вахт, за вавай:
Ширин ахвар суст хьайила ахвара,
Ислягь хиял аваз жен чи рикІера.

Вахтунихъ къаст аватІа зал – гьужумун,
Литинив яд хьиз мумкин я кужумун.
За вахтунал алат тийир гел тада.
Гьич рикІелай алат тийир хъел тада.

Вахтни физва чун хьиз гьар къуз дегиш жез,
Чи уьмуьрар физва, чун чав вердиш жез.
Чна чакай ни вуж рекье твазватІа?
И дуьньядал вуж мугьмандай кьазватІа?

Вахтуникай са кар я заз кІаниди,
Фикир, хиял гьисаба кьан къениди.
ЧІуру кардиз дагуз ерли мажалар,
Инсанривай яргъа ийин ажалар.

Вахтунив зун хьун мумкин туш чуьруькар,
Вахт захъ галаз хкечІзавач кьуьлуькай.
Вахт – свас ятІа, зун чам я, зун чархачи!
Къуй, гьамиша ислягь яз хьуй ара чи!

АКУНА ЗАЗ
Шалбуз дагъда-къванер къизил,
Бушлухра гар лув гуз кьезил;
Чуруни кьил лацу са Кас,
Къекъвез яргъай акуна заз.

Кьакьан цава дагъдин лекьре,
Вил экъуьриз вацIун кьере;
Самурдин вацI физваз рахаз,
Заз кIан хьанач секинвал хаз.

Кас Буба зун такур кьиса,
Физвай гъиле кьуна аса.
Дегь девирар кхиз рикIел,
Са вуч ятIан ийизвай кIел:

-Эй Эренлар-пIирер макан!
Элдиз сирер ахъая кван!
Дагъдин чархар икьван гагь лал,
Вучиз къвезва са-сад чIалал?

-Кас Буба, вуч хабар я къе?
Вуч хиялар ава рикIе?!
-Жечни, Шалбуз, Прометеян
ЦIукай рикIиз хьанва аян!

Ам ви кьакьан раган кьилел,
Кьурурай вахт къвезва рикIел.
Чи Къавкъаздихъ, лезги халкьдихъ,
Хьаначирни вичин Халикь?

-Ахьтиндакай чи Шарвили-
ГъвечIи инсан хьанач ерли.
Куьр вацIалай Самур вацIал,
Лигим хьай Алпандин цIал,

Адахъ вичин давамдай рехъ,
Мегер сад-кьвед хьанайни чахъ?
Вилер ахъай кьулухъ, вилик,
Умуд кутур Лезги чилик.

Шарвилидин невейрикай,
Абур хадай дидейрикай,
Фагьум, фикир ая жуван,
Кас Буба, ваз къвезва зи ван!

-Къвезва, Шалбуз, аферин Ваз!
Еке сабур гана на заз.
Заз гьикI авай, Шарвилияр,
Кьена, кесиб я Лезгияр!

Жери кар туш и дагъларихъ,
Лезги чилихъ, чи халкьарихъ,
Шарвилияр мад амачиз.
ГьакI амукьда ад авачиз!

Амма абур гьар къуз акваз,
Дагъдин рагар къвезва чIалал.
Эй, Лезгияр, мягькем акъваз!
Дагъларни кваз рахазва лал.

ШАРВИЛИ ЧИ, ШАРВИЛИ
Дерт рикIевай эллерин вил вал ала!
Берекатлу Чилерин вил вал ала!
Касдин, ЧIулав гьуьлерин вил вал ала!
Шейхеринн ПIирерин вил вал ала!
Пехил муркIар яд ая, яд, Шарвили!
Сефил рикIер шад ая, шад, Шарвили!

А пад-Лези, и пад-Лезги, чаравал
Ам тушни кьван къецин уьзуькъаравал?
Ашукь рикIер гзаф ава хура вал,
Аллагьдал хьиз, чи вил ала пара вал,
ХъуьтIерикай гад ая, гад,Шарвили!
Ийидай кар фад ая, фад, Шарвили!

Куьре Мелик, Гьажи-Давуд къегьриман,
Мегьаммед ал-Ярагъидин эрзиман,
Эминанни Сулейманан тир дарман,
Им чи патай минет я ваз, эй Иман!
Кьилиз акъуд рикIин мурад, Шарвили!
Къурмишдайвал ЧIехи Парад, Шарвили!

Самур вацIал-цацарин цал-сергьят я.
Лезги халкьдиз азадвал куьз кьегьят я!?
Им чи зиян, са нин ятIан менфят я.
Чахъ и саягъ рахаз, белки, регьят я.
А хиялар авун я фад, Шарвили!
Инкьилабдин худда тур Чад, Шарвили!

Зунни чан гуз гьазур я гьа женгина!
Гьахъсузвилин кьил тун патал дингина.
Албанистан хутан хъийин гуьгуьна.
Эй, Азад Гъед! Мус аквада куькIуьна?!
Вири къуват ийин чи Сад, Шарвили!
Им чи патай я дад-бидад, Шарвили!

ТУНАЧ СА ШИКИЛ
ЧIехи бубади тунач чаз шикил,
Девирдин адет чIуриз кIан тушиз.
ЖагъанайтІани устад тир векил,
Адан кьилел хар къуриз кIан тушиз.

Белки бубади тунач чаз шикил,
Ам чIугваз чидай устIар авачиз.
КIан хьанач жеди хьун тек яз векил,
Вичин девирдин дустар авачиз.

Жерягьвални дин тир адан пеше,
Герек атайдаз ийидай куьмек.
Куьреда ада шумуд сад нече,
КIвачел акьалдар хъувуна зирек?

ЧIехи бубади чIугунач зегьмет,
Эвледриз вичин девлет хьун патал.
Къазанмишайди я тек са гьуьрмет,
Эхират кIвале хевлет хьун патал.

САЯДАЗ
Сефилвал вуч я гатфарин бередин,
Дердерикай перем цвазвай дередин?
Аламатар акур чIавуз Куьредин
Жегьил уьмуьр гьайиф жезва Саядаз.
Тикрар:
Таз къелемдин цуьк, Саяд.
Вилин накъвар-чиг, Саяд,
КузватIа лагь гьикI, Саяд,
Шихрагьимахъ рикI, Саяд?

Чуьнгуьрдин ван тезенагдал кьатI ийиз,
Тек сесини къал къачуна багълара.
Кайи рикIер алакьнайтIа кIватI ийиз,
Мад са еке дагъ жедай чи дагълара.

Муьббатдин цIай акатна селлерик,
Къалабулух къай акатна цуькверик.
Къизилгуьллер есир хьана чигерик,
Акур бере югъ-йиф жезва Саядаз.

ПIинид багъда перпилагар кутуна,
Туьквезбанни Селим лугьуз манияр,
ЧIигъичIигъ хьиз рикI кьаз тежез чIугуна,
Саяд шезва Шихрагьиман кIани яр.

САЯДАКАЙ БАЯДАР
Билбил хьана мани лагьай эллериз,
Муьгьуьббатдин бахт акунач вилериз.
Ви гуьрчегвал ганач къизил гуьллериз,
Жегьилзамаз рекьиз гьайиф, Саяд вун.

Хъуьрез чIулав зулуматдин вахтунал,
Вун расанмиш хьанач халис бахтунал.
Девлетлуяр ацукьнавай тахтунал,
ГьакI ятIани хьанач зайиф, Саяд вун.

Манийралди лугьуз дердер рикIевай,
Дишегьлидиз ухшар тир вун йикьевай.
Азад инсан акъудна дуьз рекьевай,
Мал хьиз ганай, ийиз тариф, Саяд вун.

Дишегьлийриз къанлу чIуру адетар,
Дегиш ийиз чIугунай на гьуьжетар.
Сад Аллагьдиз ийидай кьван минетар,
Канай, гьар са югъ хьана йиф, Саяд вун.

РИКІ ДАРИХ Я
ЧІал кхьизни рикІ дарих я,
Хажалатар хьайила.
Сурун къванцел кьве тарих я,
Кхьидайла кьейила.

Сад Аллагьди гайи йисар,
Лужар хьайи дурнайрин;
Карагзава кІелай тарсар,
Шуьшейрикай айнайрин.

Вуч авуна и кьейида,
Чи Диде тир Ватан патал?
Вуч чаз туна и фейида,
Кьилихъ галай къван патал?

Баркалладив кьазвани тІвар?
Къазанмишнан лянетар?
Кар-кеспидин тирни устІар?
Халкьди гудай къиметдин?

Сурун къванцел тІвар ала ви,
Хьун мумкин я - шикилни.
Кьегьелвилел кар ала ви,
Кьуьзуь ятІан, жегьилни.

Ваз инсанар тамашзава,
РикІел хкиз крар ви.
МичІи йифе кармашзава,
Эхиримжи Ярар ви!

Садан къванцел алайди тек,
Кьве жуьредин тарих я.
ГьакІ куькІуьнна, хкахьна экв,
Гьа кар себеб дарих я.

Эй, Сажидин, квез я махар!?
Къалура жув кІвалахда!
Зегьмет чІугу, течиз ахвар,
Халкьди валди дамахда!

РИЗКЬИДИКАЙ

БЕРЕКАТАР БУЛ ХЬУРАЙ
НикIер винел живед яргъан,
Суст я метIел кьил эцигна.
Тумар – чилик ягъиз чIагъан,
Гатфар хьунал вил эцигна.
Тракторист, лежбер стха,
ЦIипуд вацран пул хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!

Багълар жегьил, тарар кьакьан,
Дегиш жезва гьар са тегьер.
Зегьметдивди гьар са йикъан,
Пландилай артух бегьер
Вахчуз вердиш вахни стха,
Маншаллагьдин зул хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!

Малкъарадин хкаж кьадар,
Бул як хьурай, бул хьурай нек.
Суьруьяр гвай векIегь дустар,
Кар кьиле твах мадни зирек.
Нехирбан дуст, серкер стха,
Авадалу дул хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!

Алукьнавай лишанлу йис,
Агалкьунрив тухун кьиле.
Мумкинвилер авуна гьисс,
Зегьмет чIугваз гьар са хиле,
Бахтлу йикъар жезва мукьва,
Кьилел ракъин нур хьурай квез!
Берекатар бул хьурай квез!

КЪИЗИЛДИН КЪУЬЛЕР
Есирда ама чигерин техил,
Куьруь тир йифен галамай ахвар.
Къизилдин къуьлуьн манидал пехил,
Секин туш никIе гимишдин мухар.

Чуьллера дуьзен, хунчадиз ухшар,
Гатун магьсулар къугъвазва гарал.
Къекъвезва никIе гьулдандин къушар,
Вад пипIен гъетер алкIурна хурал.

Артух алаз бурж вахкузва Чили,
Диде хьиз уьзягъ веледрин вилик.
Мани ягъизва кIватIзавай къуьлуь,
Мад хуьквез умуд кумазмай чилик.

Вуч теспача ква макъамдик гатун?
Гьар са декьикьа уьмуьр хьиз масан.
Бегьердин мурад я вич фад кIватIун,
Вичелай рази жедайвал инсан.

Къизилдин къуьлер, гимишдин мухар,
Гьикьван хуш я заз куьн кьведан мани?
Амач захъ кьарай, амач захъ ахвар,
Атайла куь ван и кьадар къени!

САЛАМ, АЗИЗ ГАД!
Рагъ атана цавун юкьвал,
Хъуьрезва чаз мукьвал-мукьвал.
Ничхирри шад къачуна къал,
Салам, азиз гад!-лугьузва.

Салар – майва, чуьллер – техил,
Циф дагълара ишез пехил,
Ашукьри шад ягъиз негъил,
Салам, азиз гад!-лугьузва.

Фан дад къвезва чуьллерикай,
Хуш ни ципицI кулерикай.
Дес къурмишиз кьуьлерикай,
Салам, азиз гад!-лугьузва.

Даим мекьи кефер пата,
Къаюн туьтуьх кьунва гъута.
Миргери ваз, катиз юрта,
Салам, азиз гад!-лугьузва.

Къумлух чуьлда памбагрин жив,
Багъни бустан къугъвазва цив.
Нар деведи ахъайна сив,
Салам, азиз гад!-лугьузва.

КIвалах ийиз, ягъиз ялар,
Гьикьван шад я чи аялар?
Сажидина кхьиз чIалар,
Салам, азиз гад!-лугьузва.

ШАИРРИКАЙ

КУЬРЕ МЕЛИК
Азадвал гвай лезги хуьрер,
Тергзавайла, ийиз хирер;
Шарвилидин къадим эллер,
Ваз тамашнай, Куьре Мелик!

МуьтIуьгъ тахьай Агъа Каран,
Алугарай цIа хьиз Яран,
Гагь Грекар, гагьни Иран,
Чаз тамашнай, Куьре Мелик!

Дуьнья кьаз кIанз, гана эмир,
Чал атанай КьецIи Темир.
Башламишна ягъа-ямир,
Халкь тарашнай, Куьре Мелик!

Гафуналди, туруналди,
Жавабар гуз зуруналди,
Акурла вун, гужуналди
Курламишнай, Куьре Мелик!

Сад хьанай халкь: дагъни аран,
Алудиз кIанз аллагьваран.
Шумуд са хуьр цIай жез Яран,
Куз, кармашнай, Куьре Мелик!

Куьре Мелик! Куьре Мелик!
Ава гьар са хуре Мелик!
Лизги тIул хуьз, лезги къул хуьз,
Кьин кьаз гьазур я ви вилик!
Куьре Мелик! Куьре Мелик!
Магьшурай чи дере Мелик!

ИЛИМДИН ЧИРАГЪ
Агь, дегьзамана, вилерин накъвар,
Мур ийиз рикIер, булахриз элкъвей!
Зулуматдик кваз мусурман халкьар,
Ханарни беглер къачагъриз элкъвей.

ВикIегь дагъвияр-дагъларин лекьер,
Аршда азад лув гуз тир вердиш;
Дар хьайи чIавуз бахтунин рекьер,
Девирдиз авам ийидай къаргъиш.

МичIи тир цавар, сефил тир чилер,
Гьич садакайни авачиз куьмек.
Авамвилини лукIвили эллер,
Инсафсузвилел ийизвай гьелек.

ЧIулав циферин арадай хци,
ЭкъечIай саягъ нур гудай чирагъ;
Гьасан эфенди алимдин хци,
Юзурна дагълар, хьун патал уях:

«Ахварай ават, зи дагъви эллер!
Илимдихъ алад рагъ хьтин экуь!
Бахтлу кьисметдиз ахъая вилер,
Урусатдин халкь дустар хьурай куь!»

Бахтлу ракъиник дережа чIехи,
Илимдин рекье ава чун вири.
Цуьк акъуднава даглари рехи,
Авадан ийиз бубайрин ери.

Гьасан эфенди, Зульфикъар, Эмин,
Илимдин рекье экв гудай гъетер;
Гьар са кIвалахда илим я замин,
Экву ийидай мичIи тир рекьер.

ЛЕЗГИ ЧИРАГЪ
Лезги чирагъ, ишигъ це кьуд уьлкведиз,
Ви нурарик бахтлу хьурай вирибур.
Атир хьана чиг аламай цуьквериз,
Мугьман хьурай рикIяй-рикIиз кIанибур.

Лезги чирагъ, Аллагьди ваз рехъ гана,
Руьгьдин девлет артух ийиз эллериз.
Куьре Мелик, Ярагъини чахъ гала,
Бахтлу ватан акун кIан тир вилериз.

Лезги чирагъ, Эмина чаз куькIуьрай,
Тарих атIуз гьатзава чи рикIера.
Гьар са нагъма ви ишигъдик туькIуьрай,
Герек жезва чи уьмуьрдин рекьера.

Лезги чирагъ, Алкьвадарви Гьасана,
Чаз илимлу хьун паталди эверай;
Амукь тавун патал даим ксана,
Рехъ къалурнай фад экъечIдай кIеверай.

Лезги чирагъ, Сулейманан тавунал,
Туьхуьн тийиз ишигъ гудай рагъ хьайи;
ГьикI акъвазда зун ви тариф тавуна?
Вун галукьай чуьллерикай багъ хьайи.

Лезги чирагъ, вун чи руьгь я, чи рагъ я,
Вунни ватан хьтин багьа затI авач.
Лезги элдин эвелимжи даях я,
Вун галачир уьмуьрдихъни дад авач.

ГЬАСАН ЭФЕНДИ
Гьар са девирдиз авуртІа килиг,
Шумуд аламат акъвазда вилик?
Вакай хьана чаз адалат шерик,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-эфенди!

Шаир Эминни алим Къазанфар,
Дустарихъ галаз сад хьанай гафар.
Халкь патал чими кІан хьайи гатфар,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-эфенди!

Ватанэгьлийрин гьар садан патай,
Кьабул ая на рагьметар атай.
Дуьньядиз машгьур дастанар атІай,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-эфенди!

Дагъви мусурман-лезгияр, авар…,
Уяхриз вуна авунай ялвар.
Кьисмет хьана ваз илимдин лувар,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-эфенди!

Къе чи ватандин халкь хьанва уях,
Мусурманвилин давам ийиз рехъ.
Шумудни садаз хьана вун даях?
Алкьвадар Мирзе Гьасан-эфенди!

Сажидина ви вилик кьазва кьин,
Юлчи хьун патал вун фей рекьин.
Ярагъви хьиз вун шейх хьана якъин,
Алкьвадар Мирзе Гьасан-эфенди!

ЕТИМ ЭМИН
Вил атIудач дуьньядихъай ширин я.
Е.Эмин.
Гъам-хажалат амаз гьар са дереда,
Дагълар уях жезвай четин береда,
Дуьнья машгьур авур макан Куьреда,
Шаирдин ван тунай Етим Эмина.

Муршидривай къачур илим-Рагъ хьана,
Шииратдин кьакьан тир Шагь-Дагъ хьана,
Гьар са нагъма нямет ширин багъ хьана,
Билбилдин ван тунай Етим Эмина.

РикIин чирагъ куз, ишигъ гуз алемдиз,
Илгьамдин яд ганай шуьше-Къелемдиз.
Чан къурбандиз муьгьуьббатдин мелгьемдиз,
Къизилдин ван тунай Етим Эмина.

Дагъ хьиз хура акъвазна цIун-вацIарин,
Хъуьренай ам чIавал Тумакь яцарин,
ЦIуруриз мефт, ишигъ вилин лацарин,
Асирдин ван тунай Етим Эмина.

Багъри элдихъ рикI тIаз эхир нефесдал,
Жавагьиррин таж теснифнай гьевесдал.
Гьар са шиир алцумиз дуьз терездал,
Несилдин ван тунай Етим Эмина.

Зун-Сажидин-ви Багъдин са серин тир,
Ашукь кас я ви Пак тIварцIел ширин тир.
Гьар келима метлеб жегьет дерин тир,
Магьирдин ван тунай Етим Эмина.

ЭМИНАЗ
Йисар физва яд хьиз михьи булахдин,
Сирерай кьил акъудиз гьар кІвалахдин.
Келимайрал рахаз чидай чахмахдин,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

ТІурфанрин циф илис хьана дагъларал,
Азад дагълар кутІуннавай цІилерал.
Девирдин пар кьаз алахъай къуьнерал,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

Уьмуьр фенан рагъ таквадай къузадик,
Чан кьурана гьахъвал патал сузадик.
Са гунагьни квачиз кайи жазадик,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

Азиятар акур кьадар вилериз,
КичІе тушиз эвер гана эллериз.
Гьар са нагъма элкъей къизилгуллериз,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

Дуьзвиликай рахаз даим чІаларал,
Нарази тир яшайишдин гьаларал.
Кайи инсан рикІин рикІ цІурурдай тІаларал,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

Устад тир кас чІалар гуьзел туькІуьриз,
Гьар са рикІе алахънай экв куькІуьриз.
Дагъларни кваз алакьдай кас луькІуьриз,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

Са кІус кьван пай ганайтІа ви къелемдин,
За жуван чан кудай рекье алемдин.
Сурал цуьквер акІур ийиз мелгьемдин,
За гьамиша икрамзава Эминаз!

САЯДАКАЙ БАЯДАР
Билбил хьана мани лагьай эллериз,
Муьгьуьббатдин бахт акунач вилериз.
Ви гуьрчегвал ганач къизил гуьллериз,
Жегьилзамаз рекьиз гьайиф, Саяд вун.

Хъуьрез чIулав зулуматдин вахтунал,
Вун расанмиш хьанач халис бахтунал.
Девлетлуяр ацукьнавай тахтунал,
ГьакI ятIани хьанач зайиф, Саяд вун.

Манийралди лугьуз дердер рикIевай,
Дишегьлидиз ухшар тир вун йикьевай.
Азад инсан акъудна дуьз рекьевай,
Мал хьиз ганай, ийиз тариф, Саяд вун.

Дишегьлийриз къанлу чIуру адетар,
Дегиш ийиз чIугунай на гьуьжетар.
Сад Аллагьдиз ийидай кьван минетар,
Канай, гьар са югъ хьана йиф, Саяд вун.

САЯДАЗ
Сефилвал вуч я гатфарин бередин,
Дердерикай перем цвазвай дередин?
Аламатар акур чIавуз Куьредин
Жегьил уьмуьр гьайиф жезва Саядаз.
Тикрар:
Таз къелемдин цуьк, Саяд.
Вилин накъвар-чиг, Саяд,
КузватIа лагь гьикI, Саяд,
Шихрагьимахъ рикI, Саяд?

Чуьнгуьрдин ван тезенагдал кьатI ийиз,
Тек сесини къал къачуна багълара.
Кайи рикIер алакьнайтIа кIватI ийиз,
Мад са еке дагъ жедай чи дагълара.

Муьббатдин цIай акатна селлерик,
Къалабулух къай акатна цуькверик.
Къизилгуьллер есир хьана чигерик,
Акур бере югъ-йиф жезва Саядаз.

ПIинид багъда перпилагар кутуна,
Туьквезбанни Селим лугьуз манияр,
ЧIигъичIигъ хьиз рикI кьаз тежез чIугуна,
Саяд шезва Шихрагьиман кIани яр.

УЬМУЬРЛУХ ЯЗ
Гатфарин ранг дегишзава чуьллерин,
ТІебиатди дем кутазва кьуьлерин,
РикІ шад авун патал кесиб эллерин,
Руьгьламишай рагъ хьанай вун, Сулейман!

Азад уьмуьр туькІуьрзавай береда,
Ви ванци лув ганай дагъда, дереда.
Хайи Ватан акваз цІийи жуьреда,
Хкаж хьана, дагъ хьанай вун, Сулейман!

Гужлу вацІухъ элкъуьр хъийиз булахар,
На туькІуьрнай зегьметчийрин кІвалахар.
Гьам лежбердин, гьам фяледин уртахар,
Бул бегьердин багъ хьанай вун, Сулейман!

Дуствал, садвал – ваз лап пара масан тир,
Совет уьлкве – ви цІийи тир Ватан тир.
Шиирралди экв гун патал хъсан тир,
Цав хьиз михьи тагъ хьанай вун, Сулейман!

Чиг алама къе вун къекъвей векьерал,
Цуьквер ала къе вун къекъвей рекьерал.
Уьмуьрлух ях хуьнуьх патал рикІерал,
Элдин дамах-чагъ хьанай вун, Сулейман!

ДАГЪДИН БУЛАХ
Кьурагь дагълар – Кьуьчхуьр Саид,
Багъишай чи эллериз!
Шумуд шаир, шумуд игит,
АхквазматІа вилериз?

Гияр, Кьуьчхуьр, Ялцугъ, СтІал,
Куьре макан, Кьурагьар!
Земземар тир гьар са стІал,
Шииратдин булахар!

Зун Кьурагьиз илгьам къачуз,
Къвезва Агъа Крандай!
Ухшар жез кІанз Кьурагь вацІуз,
Авахьзавай Арандай!

Дагъдин булах – дуст Шамсудин дуст,
Чан илгьамдив ацІанвай;
Чаз ихтияр авач жез суст,
НекІедиз хьиз ацанвай.
Сажидназ чида къадир,
Кьурагь патан гьавадин.
ТІебиатдин хуш я атир,
Гьам дарман, гьам давадин!

КЬУЬЧХУЬР САИДАН ВАТАНДА
(Шииратдин веривердер)
Кьурагь дагълар, Кьурагьрин вацI,
Дегь девиррин Гияр шегьер!
Халкьдин рикIяй акъудай кьацI,
РикIел хкин вахтар зегьер.
«Яхул бармак чIулав рекьел»,
Мурсал лугьур са хан хьана.
Вуч атайтIа вичин рикIел,
Гьам тарихда таз кIан хьана.

Лезгистандин гьар са патаз,
Ашукь Саид машгьур хьана.
Шиирралди девир гатаз,
Акур хандин гьал чIур хьана.
Пачагь течир хан авай чIал,
Чи Саидаз тушир хабар.
Хандин пеле къан авай чIал,
Чир хьана геж хьиз бейхабар.

Чуьнгуьрдин ван, ашукьдин сес,
Лекьер хьана цава авай.
Хандин папар хьанва серес,
Хандин вилер къава хьана.
Виридалай тир жегьил свас,
Ашукь Саид сифте акур.
Гуьрчегвилиз пара тир хас,
Икьван чIавал ерли такур.

Саид авай тавханада,
На лугьун, мад кас авачир.
Хандин кефи ни ханатIа?
Хабар кьванни кьаз авачир
Гъил хкажна тур хьиз кьецIил,
Межлис чIурдай къуват хьана.
Ашукь Саид, атIана цIил,
Пагьливан хьиз ават хьана!

-ЧIалариз ви авачир гаф!
Устадни тир сесиналди.
КIватI хъувуна дустар гзаф,
Яб гуз жедай нисиналди.
Ви вилер куьз зи папарал,
Ягьсуздаказ ашукь хьанва.
ЗатI такурди хьиз патарал,
Вун-вилик, зун кьулухъ хьанва?!

-Маса багьна жагъанач ваз,
«Девлер зулум гвай, къарагуьн»!
Зи манияр хуш хьанач ваз,
«Лянетдин кьил гвай, къарагуьн»!
-Эй жаллатIар, акъуд вилер!
Хандихъ рахай саягъ аку!
Шагьид хьурай вири эллер,
Зун аку! И алчах аку!-

Алахьай цав чIулав хьана,
ТIебиатни есир ятIа?
Хан Саидан къвалав хьана,
Им кьисметдин тахсир ятIа?
Гваз хтана маларин вик,
Жаза гудай амал кьуна.
Гуж гун патал залан парцик,
Вик Саидан кьамал кьуна.

Гьар патал кьве кас ацукьна,
Кьве виликай кьве хат хьана.
Хци чукIул-цIай галукьна,
Вилер гьарниз акъат хьана.
Хандин гьаят, ивид селлер,
Зулуматдин макан хьана.
Ван галукьай шехьна эллер,
Дуьньяни кваз дакIан хьана.

Са вичелай гъейри инсан,
Хуш тушир хан Мурсал хьана.
Анжах вичин кар яз хъсан,
КIанзавай халкь усал хьана.
Аллагь-Сад я, пейгъамбар гьахъ!
Мурсал хандал лянет ала.
И дуьньядал къадим яз чахъ,
Лезги лугьур миллет ала.

Мурсал хандин харапIаяр,
Къанлувилин леке ятIа?
Уьлкведаллай къурабаяр,
КIватIал жедай уьлкве ятIа?
Абумислим-дин гваз атай,
Хуьре еке мисIин ава.
Адалатдин чин гваз атай,
Зияратдин рикIин ава.

Къе Кьучхуьра халкьар амач,
Залзаладин цIай галукьна.
Я къав, я рак-дакIар амач,
Етимвилин пай галукьна.
Агъзур сарин дараматар,
Кас амачиз ичIи хьанва.
Акурла и аламатар,
Югъни йиф хьиз мичIи хьанва.

Дегь девирра Кьуьчхуьр кимел,
Гьар къуз лугьун-хъуьруьн жедай.
Шад манийрин кутуна мел,
Ашукьдин ван ширин жедай.
Жаваб гайи Тимурленаз,
МуьтIуьгъ тахьай шагьдиз Надир,
Ни чукIурна? Лагь куьне заз,
Кьуьчхуьр шегьер, течиз къадир?!

Залзалади юзурна чил,
Амма дагълар-дагъ яз ама!
Ни элкъуьрна халкьарин кьил?
Гьар са жемят сагъ яз ама!
Гурлу хуьрер, генг яйлахар,
Халкь амачиз етим хьанва.
Абуземзем шез булахар,
Гьар са къван-са итим хьанва!

Къакъаж хьана берекатар,
Халкь къекъвераг гьалда ава.
Ягъ-кьиникьин гьерекатар,
Сад-масадахъ къалда ава.
Чи лезги халкь-девиррин шагь,
Югъ-къандивай херде жезва.
ЧIугвадай кьван агьни, валлагь,
Кайид рикIин перде жезва.

Хандин зулум тушир са затI,
Гьар са хуьр са етим хьунлай.
Шумуд хуьруьн рехъ хьана кьатI
Жафа авач гьаким хьунлай.
Эй дагъвияр, хьухь квез зи ван!
Эвел-эхир Ватан гьахъ я!
Хуьрерал чан хкин жуван,
Ери агъзур къатан гьахъ я!

Шумуд хуьруьн кьан за тIварар?
Кьуьчуьр Саид ашукь гайи!
Ялцугърин хуьр –экуьн ярар,
Чи Эминал ашукь хьайи.
Рухунрин хуьр, Али-шаир,
Бажарагълу алим хьийи.
Алкьвадрин хуьр,пара магьир,
Мирзе Гьасан малим хьайи!

Вини Ярагъ-руьгьдин чирагъ,
Машгьур Мегьамедан Ватан.
Мамрачрин хуьр-илим даях-
Къазанфарбег текдиз гьикI тан?
Куьгьне хуьрер-дерин хирер,
Куьн рикIел къвез шезва хьи чун.
Мус акьалтда цIийи цIирер?
Верем-гуьрем жезва хьи чун.

Бейтер-дертер кхьей шаир,
Агъа СтIал Сажидин я.
Аламатар акур загьир,
Виридалай гъвечIидин я.
Дикъетдивди яб гайитIа,
Квез гафарин ван жеда зи.
Азиятриз таб гайитIа,
Квез къурбандди чан жеда зи!
27.06.2004. Кьуьхуьр-Агъа СтIал.

СТІАЛ МУСАИБ
Бедбахтвилин хъен атайла Ватандал,
Хци къелем элкъуьрнай на жидадиз.
Кьин кьунай на ви истеклу виждандал,
Цуьквед багъдик тадач лугьуз ктадиз.

Шаирдин хва, халис шаир, коммунист,
Азад хьанвай дагъви халкьдин векил тир.
Бажарагълу инсан тир гьар камуниз,
Вун а чІавуз цуькведавай жегьил тир.

ЦІийи свасни, рикІ алай руш, дидени
КІвале туна, рекье гьатнай женгиниз.
Гьич садазни мегер кьарай къведани?
Ялавлу рикІ кузвай чІавуз куькІуьниз!

Намусдивай эхиз хьанач хажалат,
Элкъуьрун чи азад зегьмет дяведиз.
Волга вацІа ниче шумуд са жаллатІ
Ви взводи рекье тунай дегьнедиз

Бубадиз хьиз лукІвал дакІан акуна,
Вун ажалдин хуруз фенай уьтквемдиз!
Сталинград патал женгина,
Куьн – Мусаиб, акъвазнай лап мягькемдиз!

Гьайиф хьи, куьн хьтинбур а женгина,
Гзаф телеф хьанай, гъалиб хьун патал.
Куьн гьар са тІвар хуьда чна рикІера,
Чи несилриз ядигар яз тун патал!

Душмандиз кІур гана вичин меркезда!
Амма чахъ ви хажалатдин пар ама!
Волгаграддин Пантеонда эвездай,
Уьмуьрлух яз, ви баркаллу тІвар ама!

РАСУЛ Я
Къадим тарих гапурралди атIанвай,
Ивидалди кхьей векъи гьарфарал;
Лезгинкадин кьуьл хьиз цIувди ацIанвай,
Аламатдин макьамрални гафарал,
Ашукь тир халкь, билбилар хьиз гатфарал,
И дуьньядиз магьшурай кас Расул я!

Дуст миллетриз авур ата-бубавал,
Риваятрин таж кьилеллай Дагъустан;
Къад асирдин Гомер хьана, зурбавал,
Сулейманан шииратдин гуьлуьстан,
Яратмишай эдебият- багъ-бустан,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!

Шарвилидин бармак алай Дагъустан,
Ярагъидин дин-исламдин тарикъат;
Кьакьан гъетер кьилел алай Дегь Ватан,
Дагъви халкьдин кьабулнавай шериат,
Адан накь, къе ва пакагьан гьакъикъат,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!

Паквал, Намус, Азадвал хуьз датIана,
Ирс яз атай бубайрилай саламат?
Имам Шамиль шейх женг чIугаз атана,
ВикIегьвилел алем авур аламат,
Дагъустандин кхьин тавур Камаллат,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!

«Зи Дагъустан», «Кьакьан гъетар», «Дурнаяр»,
Къагьриманрин рекьин тийир руьгьер тир;
«Дидеяр хуьх», «Гуржистандин сунаяр»,
Икьван чIавал къалур тавур тегьер тир,
Шумуд са затI шииратдин бегьер тир,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!

Куьз лагьайтIа, цаварилай чилерал,
Рекье тунвай ислягьвилин посол я.
Ам ихтибар авунвай чи эллерал,
Шииратдин гъед хьиз куькIуьр кьилерал,
Гьамиша яз аламукьдай рикIерал,
Вирибуруз багьа инсан-Расул я!

ШАИРДИН ТІВАР ЖЕДАЧИР
Авай гаф дуьз лугьун им зи хесет я,
ТуширтIа зал шаирдин тIвар жедачир.
Дуьзвал патал кьиникьни са лезет я,
Гегьенш дуьнья заз икьван дар жедачир.

Жуван кесиб кIвал-югъ, хизан акурла,
Дуьзвалпатал азиятар чIугурла,
Буькьуьбуруз ви кузвай рикI такурла,
Гатун цикIиз циферик хар жедачир.

Низ гьарагъий, чил кIеви, цав кьакьан я,
Вирибуруз арзачияр дакІан я.
Эхиратдин кIвал мичIи тир лакьан я,
ГьакI туширтIа, рикIизни тIар жедачир.

Тек са зун туш гунагь квачиз кайиди,
Сад-кьве кас я бахтлувилер гайиди.
Дуьзвал кIандай кас тиртIа тум цайида,
Къуьлуькни кваз зегьердин твар жедачир.

Эй Сажидин, жув гьавая рекьимир,
Са гунагьни квачир дуьнья рекъимир.
Акатайдаз дерди кIелиз къекъвемир,
Лал хьанайта, ваз икьван кар жедачир.

СТIАЛ САЯД
Иштиркзавайбур:
КАВХА
НУЬКВЕР
ФЕКЬИ
АГАКИШИ
САЯД
МИРЗЕМЕГЬАМЕД
ШИХРАГЬИМ
Саяд, манияр лугьуз багъда, пІинидин тара ава.
Шихрагьима жагъуникай яб акалзава.
САЯД
Тарал алай лацу пІини,
Твар-твар атІуз вегь гьебедиз.
Ваз рикІивай зун кІан ятІа,
Ша, чи кІвализ, лагь дидедиз.
ШИХРАГЬИМ
Эгер диде амайтІа ви,
Зун и кьвадар верем жедан?
САЯД
Вув! Вун чилин кІанерикай хкатнани? КичІе хьанай заз!
ШИХРАГЬИМ (мани куьтягьда)
КІанибур яз, кьисмет тежез,
Вун-Исли, зун-Керем жедан?
САЯД
Жувни верем ийимир, вахъ галаз зунни. Буба рахурай стхадив.
ШИХРАГЬИМ
Ам цаварай рахазва. Виш манат гвачиз вичин варни гатамир лугьузва.
САЯД
Шкьакь я ви буба Саба!
ШИХРАГЬИМ
Авай са хциз гъизвай сусз гудай пул тагудай буба туш ам. Авай са никни гайила, чна нен вуч ийида? Къекъверагвал ийидани!?
САЯД
Ваз ван атанатІа, чи хуьруьз адалат гвай кавха атанвалда. Чна адаз..
ШИХРАГЬИМ
Вазни адалат гвайди жагъана. Адалат гвайбурукай кавхаяр, фекьияр хкяйдайди яни? Абуру чи иви хъвазвайбур я. ЧІалахъ жемир, зи Саяд!
САЯД
ГьикІ чІалахъ жедач? Акунайни ваз, зияндиз фейи вичин жунгав тукІуна, жемятдиз паяйди!
ШИХРАГЬИМ
Амалдар я ам. Амайбуруз тарс хьурай лугьуз авур кар я. Низ чида ада чи хамунай гьикьван ниси акъуддатІа!
САЯД
ЯтІа за ахтармишда.
ШИХРАГЬИМ
ГьикІ?
САЯД
ГьакІ! За адаз «Чан кавха! Вав адалат гва лугьузва халкьари, чун кьве жегьил чи мурадрихъ агакьарзавач». Са куьмек ая лугьуда.
ШИХРАГЬИМ
Чидач ман
САЯД
Аквада хьи ваз!
Кавхадин дуванхана. РикІинал нуьквер ала.
НУЬКВЕР
Вуч лазим я?
САЯД
Кавхадиз ийида са арза ава.
НУЬКВЕР
Вуч арза ятІа, эвел заз лагь. Кавха инжикели тавуна, за туькІуьрда.
САЯД
Ваз лугьудай арза захъ ава. АвайтІа, зун дуванханадихъ къведачир!
НУЬКВЕР
Лагъ-лагъар тавуна, вач инлай! Кавха нисинин капІ ийиз, мискІиндиз физ кІвачин хьанвайди я. Ахлад! Жуван капІ ая! Вуч арзаяр авайди я дишегьрийрин? Гьамни рушарин. Арзаяр эркекриз хас лишан я. Вач!!!
КАВХА
Вуч къал я? А…Ханум! Вун ягъалмиш туштІа, зи патав атанвайди яни?
САЯД
Белли, кавха. Зун ви патав са арза гваз атанва.
КАВХА
Лагь кван! За яб гузва.
САЯД
За ваз кьилди лугьуда.
КАВХА
АкІ ятІа, дуванханадиз ша!
САЯД
Аниз къвез жедач!
КАВХА
ПІитІ, вун са кІус яргъаз хьухь кван!
САЯД
Кавха, нисинин капІ геж жезва.
КАВХА
Вуна лагълагъар ийимир! КапІ ийидай вахт геж туш. Са кІс яргъаз! Лагь кван, за яб гузва.
САЯД
Чан кавха, чун кьве жегьил фадлай сад-садал ашукь я. Стхади захъ виш манат кебин кІанзава.
КАВХА
Ихьтин туьтуькъуш патал вуж я а мутІлакь, виш манат гьайиф къвезвайди?!!
САЯД
Гьайиф къвезвач, амма адахъ акьван пулар авач.
КАВХА
Яда! Хциз ихьтин гуьзел руш кІан жен, за ам къекъверагвални авуна тухудачни? Агь! Хва авач ман захъ! Захъ хва авайтІа, за ви бубадин вав чІугур къизилар гана тухудай!
САЯД
Захъ буба авач.
КАВХА
Диде хьурай!
САЯД
Захъ я дидени амач. Зи иеси стха я. Адаз захъ къачур пулунихъ мад са никІ къахчуз кІанзава.
КАВХА
Вуж я тІвар?
САЯД
Агъа-Киши – ван хьайиди яни ваз?
КАВХА
Югъ атай кьван Кьасумхуьрел духанра чехир хъвазвайди?
САЯД
Гьар вуч ятІани – чІехи стха я. Жез хьайитІа чаз са куьмек ая.
КАВХА
Чун вужар я?
САЯД
Зунни зи кІани гада Мирземегьамедан Шихрагьим.
КАВХА
Нуьквер! Инал хъша! Вун ахлад. А месэла за гьелда. ПІитІ, фена Агъа-Кишидиз лагь, за вич зи дуванханада вилив хуьзва. Алад, фекьидиз эвер! (вичи-вичиз) Гъиляй акъуд жедай затІ туш)
НУЬКВЕР
Фекьи вич къвезва. Зун акъа-Кишидиз лугьуз фида.
ФЕКЬИ
Салам алейкум! Анна гьикІ хьана, кавха, вун нисинин купІуниз атун тавурди, вуч хьанатІа акваз атайди я.
КАВХА
КапІ за къаза хъийида.
ФЕКЬИ
Нисинин капІ авуна кІанда, ам пакаман ва муькуьбур хьиз къаза жедайди.
КАВХА
ЦицІибди вечрез тарсар гузва. Зи кІвалах заз чизвайди я. Агъа-Киши чидай кас яни ваз?
ФЕКЬИ
Лап хъсан чида. Вуч хьана?
КАВХА
Хьайи затІ авач, амма жез кичІезва. Адахъ тІарам са вах ава.
ФЕКЬИ
Саяд-Пери? Ам хьтин гуьзел и уьреда авач, кавха. Амма адахъ вичиз кІани
гада ава.
КАВХА
Рушариз кІанибур жедайди яни? Рушан буржи – вич гайи кицІиз, кациз фин я! Яда! Вуч гуьзел рушар ава куь СтІалдал?
ФЕКЬИ
Сарубугъда фу незвай СтІалрихъ пис рушар жедани, кавха?
КАВХА. Валлагь чидачир. ВикІегь руш я ам. ТIвар вуж тир?
ФЕКЬИ
Саяд – лугьузва адаз, Саяд-Пери я. Ваз ада лугьудай манияр ван хьайитІа, генани ашукь жеда хьи вун! Ада чпин багъда манияр лугьудайла, акуна кІанда ваз ам, хуьр кис жеда, яб акализ!
КАВХА
Залумдин хва, на зи рикІел жегьилвахтар хкизва хьи! Хва кьванниавач захъ! Патаз акъуд жедай сенят туш! Гьа!....Лап хъсан!
ФЕКЬИ
Вуч лап хъсан.
КАВХА
Хуьрехуьре агакьнавай стхадин хва ава захъ! За а мчи даглариз гваз катда!
ФЕКЬИ
Саяд-Пери?!
КАВХА
Белли! Гьа на лугьузвай Пери-Саяд! Агъа-Киши за рази ийида!
ФЕКЬИ
Аллагьдин хатур аватІа, завай некягь ийиз жедач, кавха!
КАВХА
Вучиз?! Ви буржи некягь авун тушни?
ФЕКЬИ
Буржи я, амма рушанни гададин разивилер аваз хьайитІа.
КАВХА
Разивал тагайтІа, абуруз ийидай кар заз чизва. Вун тахьуй, са цІару лелев жагъидачни заз гьахъ гайила? Алад жуван мискІиндиз! За капІ кІвале ийида!
Дуванханадиз Агъа-Киши къведа
АГЪА-КИШИ
Эвернавайни, кавха?
КАВХА
Эхь, уюнбаз! Ваз эвер тавуна, за низ эверда?!
АГЪА-КИШИ
Завай хьайи тахсир аватІа, кавхая. Гъил къвачу!
КАВХА
ТІварцІиз Агъа-Киши ятІани, гъалатІар ахъайниз – вун Вин-Киши я. Вах авани вахъ?!
АГЪА-КИШИ
Захъ вахар кьуд ава, кавха.
КАВХА
Пуд ваз амукьуй! Саяд-Пери, агакьнавай руш яз, ам кІанз атайбуруз тагунин себеб вуч я?
АГЪА-КИШИ
Эл-адетдай фена кІандачни, кавха?
КАВХА
Виш манат къачун – им куьн СтІалрин аде тяни, тахьайтІа, эллерин?
Агъа-Киши
КІеледлай ник гудай кас ава, адаз а никІихъ виш манат кІанзава.
КАВХА
АкІ хьайила, ваз вахар гуз девлетлу жез кІанзавани, адалатсуз?! Сибирдиз физ кІанзавани куь хуьруьнбуруз хьиз?!!! Ам завай! (нерал туб гьалчда)
АГЪА-КИШИ
Аллагьдин хатур аватІа, чан кавха, Сибирдин тІвар кьамир. Саяд-Пери шеек руш я, вун пудкъадалай артух яшар авай куьзек…..
КАВХА
Куьзек вунни я, ви бубани! Зун инал закай рахазвач! Стхадин хва ава захъ къирмаж хьтин! Хуьрехуьре!
АГЪА-КИШИ
Хуьрехуьре?! Лейтатандин кІане!?
КАВХА
Ма, ви виш манат! Къачу жуван ник! Къведай гьафтеда за Саяд тухуда!
АГЪА-КИШИ
ГьакІ жедани?
КАВХА
Жеда! КІан хьайила тежедай кар авани? Пул я кІанзавайди. Пул аваз, кІан хьайила, закай и зурба жемятдин кавхавал ийиз алакьдайни? Вач! (акъудда. Нуьквердиз эверда)
ПІитІ! КІвалахар къуьл жезвай хьтинди я. Вични сарубугъдадин къуьл! Алад, Мирземегьамедаз зи патав ша лагь!
ПІИТI
Белли. (Фида)
КАВХА
Пул ганва. Хуьруьз – стхадиз ва адан хва Исмаилаз муштулухдин хабар агакьарна кІанда. ПІитІав гана хабарна кІанда!
МИРЗЕМЕГЬЕМЕД
Эвернавайни, кавха!
КАВХА
Эвер тавуна зи чара вуч я?! Зун иниз къуллугъ ийиз, кеф чІугвада лагьана атанвайди я. Ина закай кавха хьанвач, судья хьанва. Вив уж я Шихрагьим?!
М ИРЗЕМЕГЬАМЕД
Авай са хва я, кавха.
КАВХА
Авай са хцин иесивал тежедайла, пуд, кьудар авайбуру вуч авурай?
МИРЗЕМЕГЬАМЕД
Хьайи тахсир авани?
КАВХА
Мад вуч тахсир хьана кІанда? Агъа-Киши арзадиз атанвай, ви гададин гъиляй вахаз кьил экъисдай мумкинвал авач лугьуз! Дуьз гафар яни?
МИРЗЕМЕГЬАМЕД
Абур чеб-чпел ашукьбур я, кавха, къал, чуьруьк авайди туш!
КАВХА
Вун мусурман тушни?
МЗЕМЕГЬАМЕД
Туб астаффируллагь, ам вуч суал я, кавха?
КАВХА
Мусурман динда гада-гуьдуьвилин кІанивилериз рехъ гана кІанзавайди туш. Вуч ягьсуз я а руш, кІани адахлияр кьадай? Гада гьихьтинди я кІани рушарин гуьгъуьна авай? Саяд-Пери – зи лишанлу свас тирди чизвачниваз? Къурумсах!
МИРЗЕМЕГЬАМЕД
Саяд? Ви лишанлу?
КАВХА
Зи ваъ! Зи стхадин гададин лишанлу! Виш манатни кьий, вични! Гана за а пиянискадиз виш манат! Акъваз, ам за кура-кура адан вилерай хкин хъийида. Ваз эверунин себеб им я. Къведай гьафтеда за куьн Саяд, далдамдинни зуьрнедин ван алаз Кьурагь дагълариз тухузва. ЖедатІа жуван гададин иесивал ая! ТахьайтІа, куь хуьруьн яд авай къазаматдикай ваз хабар тахьана жеч!
МИРЗЕМЕГЬАМЕД
Шихрагьима, я вич рекьиз тада, я ви сад рекьида, кавха, Аллагьдин хатур аватІа, Саядалай гъил вахчу! Ам, за авай са никни гана, гъида хьи, гъида!
КАВХА
Лал хьухь! Вуна виш гайитІа, за Агъа-Кишидиз кьве виш, лазим атайтІа – пд, вадни гуда! Гада югъ вилик амаз цура туна, куьлегар зал агакьра. Шулугъар авуртІа, за вун хизанлугъ Сибирдиз рекье твада! Ахлад! Гьелелиг кис! Югъ вили амаз, са багьна авуна, хва куьруьз рекье тур, ахпа дапІарар яна, кьулегар ПІитІал агакьра! Шахлад. (хъфида) Имни икІ. ПІитІ!!! Вун кьенвани?!
ПІИТІ
Зун инал ала, кавха!
КАВХА
Садав гана хабар це! Хуьрехуьре авай стхадин хва Исмаилаз, тадиз зи патав ша лагь! Саяд-Пери акуртІа, цІуру-цІумар алахьда адалай!
ПІитІ
Белли!
Суьгьнедихъай Садана манийрин ванер къведа.
САЯД
Дишегьлидин сефилвилиз,
Атанай ваз дерди ийиз.
Регъуьдачни терс килигиз,
Хьуй вун эрез-мерез, кавха!

Мелъуьмди зи хъуьрез-хъуьрез,
Кьел вегьена кайи хирез.
Амукьуй вун сакІан тежез,
КІасна иланди мез, кавха!

КарчаллукІна квез я дамах?
Намус квачир хипен бапІах.
Буьркьуь хьана кьве вил алчах,
Амукьрай вун ишез, кавха!
Саядан чан кІусни гьайиф
Ви вилик жеч, алчах, зайиф.
Экуь югъаз мичІи йиф,
Хьуй вун мизан-терез, кавха!

ГЪИЗ ТАХЬАЙ СВАС
Иштиракчияр:

АЛИБЕГ-шаир
БАЛАКЪАРДАШ-шаир
НИСЕЙ-Балакъардашан паб
АГЪАМИРЗЕ –Алибег Фаттахов яшамиш хьайи кас
ГЬАВИЗАТ-Агъамирзедин руш
ПЕРИ – Гьавизатан дуст руш
БЕЙБАЛА -муаллим
КЪАДИР- муаллим
Мавлуд - пионервожатый

Вакъиа Агъа СтІалдал кьиле фида. Школадал Алибег, пионервожатый Мавлуд алаз акур Балакъардашак шадвал акатда. Горнадин ванер къатиз акъатда.

І - пай
Сад лагьай шикил.
БАЛАКЪАРДАШ Са кІус фад янайтІа жедачири мазукІан?
АЛИБЕГ (хъуьрена) Гьар са кардиз вичин вахт авайди я, Балакъардаш. Ваз аскеррин уьмуьрдикай хабар авай хьтинди туш. Абурув, подъём гудай вахтуналди, ксуз тадайди я, ахпа декьикьайра – къарагъиз. Школани гьакІ я. Сятдин муьжуьд жедалди тІимил вахт амаз горнани яна кІанда. Рекье авай аялрик къалабулух кутаз.
БАЛАКЪАРДАШ Вун, заз чидайди, горна фад ягъиз таз атанвайди туш, Алибег. Вуч ятІани са себеб ава.
АЛИБЕГ.Вакай ченеба сир авачирди якъин я.
БАЛАКЪАРДАШ Заз Нисеявай са уьтера ван атана. Агъамирзедин..
АЛИБЕГ Тавакъуйда, ашкара тийин! Яда, чишни ваз?
БАЛАКЪАРДАШ Чидайвиляй лугьузвачни за ваз. Гьавизат хъсан руш я. Вун ягъалмиш жедач.
АЛИБЕГ Ша, агъадихъ. Инал аялар кІватІ жеда. Вун, за жуван дуст яз кьунва. И ихтилат чи арада амукьда.
БАЛАКЪАРДАШ Чилериз фида ам!
АЛИБЕГ Зун кІандай руш – хуьрени ава, амма адан мукьвабурукай сад зав са акьван кьунвай кас туш. Руш язухни къвезва заз, чара авач, заз АгъастІалрикай уьмуьрдин юлдаш кьаз кІанзава. Чидач..
БАЛАКЪАРДАШ ГьикІ чидач?! Ваз гъуьлягъдин мез гвай Нисеякай хабар авач. Няниз за вун адахъ галаз танишарда. Амай кІвалахар чна адан хивез вегьеда.
Школадал муаллимар ва аялар кІватІ хьана. Пионер вожатый Мавлуда, дежурни аялдив зенг ягъиз туна, тарсар башламишна.
Кьвед лагьай шикил
Муаллимар Къадир ва Бейбала
КЪАДИР Яда, Бейбала, Балаша Алибегахъ галаз кушкушар язавай. Абурун рикІел вуч къундарма акьалтнаватІа?
БЕЙБАЛА Алибег заз чидач, амма Къалакъардашай акъат тийидай аламат жедач. РикІел аламани, ада чаз дуьньядал алачир затІ къалурда лагьана, кІвалин межлисдал, Нисеяв, вичин денбел хьтин аял Султан гъайиди. Ша, зенг янава. Журналар къачун.
АЛИБЕГ (Къецел тади кваз экъечІна. Адаз Регъуьн булахдилай ятар тухузвай руша ракуна.) Мавлуд, ма и гичин агъадай хквезвай рушарив ацІуриз тур! (Мавлуд гичинни гваз рекьел экъечІда. Алибег концилярдиз хъфида.
Пуд лагьай шикил
ПЕРИ Гьавизат, вуч ятІани ви адахлидиз акунва. Школадай гичин гваз къвезвайди акунани ваз?
ГЬАВИЗАТ Вазни адахли жагъана! КІвале ацукьайбурукай адахлияр жедайди туш кьван! Ам цмурви я, низ чида адал шумуд рушан вил алатІа? Тавакъуйда, жуван сивиз къай кьванни гумир.
МАВЛУД Рушар, муаллимриз куь кварикай садай яд кІан хьанва.
ПЕРИ (гичинда яд цаз) Кьей тавур вах, завай гел алай квар гваз кІвализ хъфиз жедач! (Мавлуд гичинни гваз хъфида)
ГЬАВИЗАТ Зи кварцяй ацІур хъия.
ПЕРИ. АкІ вучиз ийида? Чна чи кварара авай ятар чи Айна халадин кварара цада, ТІайибан булахдал хъфин гьикьван вахт я? (хъуьреда)
ГЬАВИЗАТ И кар ви кьили дуьз кьатІана, Пери вах! Са сувабни жеда чаз!
ПЕРИ. Сулейман бубадиз кІамай кьван чай ийидай яд жеда.
ГЬАВИЗАТ Абуру Мусаибаз мехъер кьванни вучиз ийизвач, Пери?
ПЕРИ Свас, Айна бадеди Мусаибаз, лампадал алай шуьше хьтинди гьазурнава, амма свас гъайитІа, курсариз яб тиягъиз кичІела, мехъер хъуьтІел вегьенва. ХъуьтІуь каникулриз.
ГЬАВИЗАТ Чи къуншидин руш Бесхалум ятІа?
ПЕРИ Ам Айна бадедин стха Султана руш я. Вичин як-иви я. Чарабурукай гъайи сусар Бесрай лугьузва ада.
ІІ – пай
Пуд лагьай шикил
БАЛАКЪАРДАШ Нисей, няниз чи кІвализ мугьман къведай хьтинди я. Са хинкІар ая.
НИСЕЙ Мугьманрикай икрагь жедач вун! Ви кІвале вуч ава абурун вилик гъидай? Гьаятда авай верчерик тІегъуьн галуькьай мисал хьана.
БАЛАКЪАРДАШ На ви тІул тавуна тадач. Къвезвайди азиз мугьман я! Алибег стха. Верч тукІуна лагьана, зални мугьмандал агакьзавайди кьве ятур я, амайди на аял галаз незва. Рахан кьванни ийимир! Ам иниз дерди аваз къвезвайди я.
НИСЕЙ Дерди!?
БАЛАКЪАРДАШ Дерди! Гьавизат авачни? Гьадан патахъай, рушан ва дидедин сив акуна кІанзава. Цмурдал алай диде-бубадиз гьеле хабар авайди туш. Абурув вуч гватІа, на чирна, чаз лугьуда. Алибег хьтин кьегьелдиз Агъа СтІалдилай руш туькІуьрун? Низ чида, кІвалахар дуьзмиш хьайитІа, адан дидеди ваз вуч багъишдатІа?!
НИСЕЙ Абурун сив-сир, зи подруга Гуьзелханав гвайди я. Алад, агъабурукай са вижевайди тукІукІ! За хинкІардин тини ишинда.
АЛИБЕГ (Гъилик къенфетар авай къаргъу гваз атана). Салам алейк, Гуьзлемишзавачирни?
БАЛАКЪАРДАШ (Балакъардаша, верч тукІур чукІул ва гъилер чуьхвена) Гъилер кьеженва. Ша, кІвализ!
АЛИБЕГ КІвале вучзава? И айвандик ацукьда чун кьве дуст! Вун садра Шагь дагъдив гвай дамахриз тамаш! Женнет ери я и СтІалар! А дагълар чи Цмурдилайни аквазва, амма СтІалрилай хьиз гуьзел аквадач.
БАЛАКЪАРДАШ ЦІийиз кхьизвай затІ ава жеди.
АЛИБЕГ ЦІийиз кхьидай затІар тахьайтІани, багъларин югъва, билбилрин сесерал диганвай и хуьряй дагълар ва вили цав художникривай чІугваз тежедай тегьерда гуьрчег я. Шиирар чеб чпелай къвезва! Белки Сулейман халуни и гуьрчегвили шииррал гъанватІа?
БАЛАКЪАРДАШ Сулейман халудиз и хуьряй виликай девирда, Шагь ва Шалбуз дагълариз тамашдай шикилар акурди туш. Дарвили, кесибвили, девирдин татугайвили адав гъам-хажалатди, кудай вергер хьтин векъи шиирар туькІуьриз туна. Гила я, совет властдин ишигъди адан вилериз неинки дагълар, вири гьукуматда авай гуьрчегвилер къалурнава! Абур гьич, вуна Гьафизатаз бахшай затІ авачни? Нисеяв вугана агакьардай.
АЛИБЕГ Чун лезгияр я, Балагъардаш. Чаз кагъазар агакьарун кутугнавач. Я бегьем руша, са ни ятІани вугай чар къачудач. КъачуртІани, кІелни тавуна, гъазуна гадарда. Адалай сивин кагъазар хъсан я.
БАЛАКЪАРДАШ А крариз за ваз лагьаначирни? Нисей викІегь я!
Кьуд лагьай шикил
НИСЕЙ Ваз кІвалин хвашкалди, Алибег стха!
АЛИБЕГ Сагърай Нисейхалум вах.
НИСЕЙ Дах, бах ва амай хизанар?
АЛИБЕГ Вири хъсан я.
БАЛАКЪАРДАШ Вуна адаз, Сулейман халуди хьиз, кьве гафуналди жаваб це тІун!
НИСЕЙ Сулейман дайи гьамиша дуьз рахазвай инсан я, амма гафарай кьацІар акъуддай устІар ам вун я!
БАЛАКЪАРДАШ Де, Бес я. Дишегьлийрихъ галаз рахана кьиле фидач! Хуьрек гваш. Ваз гудай са тапшуругъ ава, Нисей! Хъвадай затІ амачни?
НИСЕЙ Ама! Ваз кІамай кьван!
БАЛАКЪАРДАШ Дишегьли туш е, ичІи къизил! Гъваш кван!
НИСЕЙ ХинкІар тІуьрдалай кьулухъ.
БАЛАКЪАРДАШ Ам вуч я, тІуьрдалай кьулухъ гъизвайди?
НИСЕЙ Чай, кІаниди, чай!
БАЛАКЪАРДАШ Де, зарафатар тавуна, ви кІвалах ая! (Алибегахъ элкъвена) Зун идахъ лезги чІалал рахазва, им зав туьрк чІалал «Чай!». Чай хъвадай чкани авайди я, муькуь затІарни! (вилик хинкІарар авай гъвечІи сини ва тарелкаярни шишер, гуьгъуьнин сеферда, кьечІ ацІай чехи рва стаканар гъида)
ІІІ-пай
Вад лагьай шикил
Югъ рагъданди я. Агъамирзедин кІвал. Алибег гъиле газетарни аваз, кІвализ хквезва. Айвандик Гьавизата, чуьхвей пердеяр епина экІяйзава.
АЛИБЕГ Нянин хийирар, Гьавизат!
ГЬАВИЗАТ Ван тахьайбурай такьуна, вичин кІвалах давамзава.
АЛИБЕГ За, нянин хийирар лагьанай ваз, Гьавизат. Япарал залан хьанвани?
ГЬАВИЗАТ Нисеян япара цун тавуна, вавай чи бахдиз са гаф лугьуз жедачирни, Алибег стха? Кьуд хуьр ацІурда гила ада. Дахдизни малум хьанвай хьтинди я. ЛагьаначтІани чидач! Заз са вилихъди килигзава ам.
АЛИБЕГ Гьавизат, багъиш ийиз жедачни квевай зи гъалат? Нисеяз, за Балакъардашав кис лугьуз тада. (Гьавизат, цІай галай хьиз, кІвлиз хъфена) Им вуч гъалатІ ахъайна за!? (Алибег вичин кІвализ гьахьда)
ГЬАВИЗАТ (рак гатана, кІваляй Алибег экъечІна, дехьне катай руш, гила ракІарив атанва, мягьтел жеда) Бахди, ви суфрадик квай фу хъукъванва лугьузвай, ам зав вахце, мА и чими фу. Ам исятда хьанакай гваз хтанвайди я.
АЛИБЕГ АтІа дакІардал алай суфрадик ква, фена дегишра.
ГЬАВИЗАТ КІвализ завай гьахь жедач. Ма, ваз кІандатІа, гьамни амукьрай! (Суфрадик квай фу гъле вугана, вич хъфида. Алибег адан гуьгъуьниз, кьил галтадриз, тамашда.
Ругуд лагьай шикил
НИСЕЙ За ваз гьикІ лагьанай? Алибег хъсан жегьил я. Ваз Аллагьди кьве гъил хьиз ганва, Гьавизат!
ПЕРИ Ваз, Нисей, ам гъуьл жагъун тавуна, амукьдай хьиз тирни? Ви шейтІанвили амни рекьяй акъудна, хеб хьтин абурун бахни!
НИСЕЙ Идан ламраз ни чавш лагьанай? Вун бейкеф хьанвай хьтинди я. Ваз гузвай паяр за тІуьнатІа?
ПЕРИ Бакудай стха хквезвайди тир. Ам за гъиликди авунвай,, чи стхадиз свас тир. Вун гьинай, Алибег цмурви гьинай? Адаз чпин хуьряй руш жагъун тавуна, амайни? Гила, кьей ГьавитІ, Цмурдал тухвайла, Барзадикай малар хукваш, агъа кІамай кварцелди яд чІугу! Чи стхадиз хьанвайди тиртІа, ада вун Бакудин юкьвал ацукьанда, жейран хьиз хуьдайди тир.
НИСЕЙ Алибеге ам я Дербентдиз, я Махачкаладиз тухуда. Жагъана ваз Баку! Акуна заз анна яшамиш жезвайбурун суфатар! ЦІападин ранг яна.
ГЬАВИЗАТ Зи патахъай булахдин рекье межлис хъаймир. Зун гьелелиг садазни ганвайди туш. Гьарда вичин вуч дерди аватІа, гьам ая. Зун секиндиз тур! (Хъфида)

І У-пай
Ирид лагьай шикил
БАЛАКЪАРДАШ Алибег, вак къалабулух кваз аквазва заз? Хьайи-дахьай?
АЛИБЕГ Къафлан гьалтнай зал районода. Хабар шад жедайди туш, дуст!
БАЛАКЪАРДАШ Идрисан Къафланав хайин хабар жеч эхир! Ам хьтин камаллу муаллимрин муаллим и патара авайди туш! Садра лагьа кван заз, чуьнебан сир туштІа!
АЛИБЕГ Ихтилат чи арада амукьрай. Фитнеди вичин кар авуна. Захъ дустарилай душманар тІимил авайди тир. ТІимил ятІани, гъвечІиди ятІани, нитІре кІасна, тифдин азар кутада лагьайвал, зазни абурукай бала хатнава, дуст!
БАЛАКЪАРДАШ Къе, советрин девирда, гьукумат чун хьтинбурун даях хьанвайла, ваз а нитІречрикай къурху хьанани, Алибег? Са вижевай фальетон кхьида за абурукай, чебни цацар алай чІаларалди! Вуж я ва вуч хьанва лагь!
АЛИБЕГ Къафлан стха, ам чІехи стхадин ериндал алай инсан я зун патал. Зун адахъ галаз Бакуда, курсара авайла, са шумуд йисуз мукьувай таниш хьайиди я. Ада зун патал авур хъсанвилер, гафаралди лагьана, чарарал кхьена, а патал алайди гъавурда тваз четин я.
БАЛАКЪАРДАШ Курхуьрел школада чкаяр гайиди чаз кьведаз, ам зи рикІелай алатдани? Агъа СтІалдал муаллимар гзафбур патарал алаз, чаз кьведаз, Сулейман бубадиз мукьва хьун патал, иниз хкайдини Идрисов тушни? Гила?
АЛИБЕГ Гила вуч жеда? Фитнекарри, зи бубадиз хуьре универмаг авайди тир, ада хуьруьнвийриз, Бакудай ужуз къиметрихъ къачуз гъайи чай-шекер, парча-тике, нафт ва кьел, кьуд сеферда багьаз гуз, дворецар хьтин дараматар эцигна, низ чида ада, чилик фурар эгъуьнна, гьикьван къизил, гимиш чуьнуьхнаватІа, лугьуз, Московдиз чарар рекье тунвалдай. Гила, са ихтибарлу касдивай малум хьайивал, чуьнеба зун кьуна, дустагъда туна, кІвале авай затІар конфискация авунин, бубани Сибирдиз акъудунин меслят авунвалда. Чарабурун затІар тарашна, чпин сандухар ацІурайбур тІимил чизвани заз?
БАЛАКЪАРДАШ Бес, суд-дуван? Гьахъ жагъуриз жедачни? Им чи власть я, чи!
АЛИБЕГ Зани, гьа вуна хьиз фагьумнай. «Тройка» лугьудай затІуникай хабар авани ваз!? Пуд касдин къул алаз, цуьк хьтин касдикай халкьдин душман авуна, рекье тваз жезва. Вун ацукь, акІ туш лугьуз. Вун, йифиз атана, мисикай хкудна, гъилер кьулухъ кутІунна, дустагъдиз рекье турла, вавай анай чар анихъ амукьрай, чІар къецепатаз акъуд жедач.
БАЛАКЪАРДАШ Вун ипек хьтин михьи инсан. Абур фитнеяр я лугьуда ман! Жедачни?
АЛИБЕГ Абурузни, зун арзайриз фена, чпин гъиле гьатун я кІанзавайди. Дахди Бакуда чан хкудна, къазанмишай пулунихъ ва вичин зегьметдалди хуьре, адетдин кІвалер эцигнай. Дугъри я, са гъвечІи туьквенни квай. Вичиз кІвачин къапар цваз, кьил хуьда лагьайла. Хуьруьнбуру тунач секиндиз. Яда, Фетягь, вун тумаж ва сенятар къачуз Бакудиз гьикІ хьайитІани физ, хквезвайди я. Аллагь рази хьайиди, гьанай шекер, къенфет, чай ва хуьре авачир куьлуь-шуьлуьярни гъваз хтана, туьквенда эцига. Фейи рекьерин харжар хьайитІани алатда. Халкьдизни регьят жеда лагьанай. Гила фитнекарриз, чи дагъдикай капиталист, пуьквендикай – универмагъ, закай, кулакдин хва яз, къундармаяр кхьиз, чарабурун кІвалер чІурзавайди хьана.
Зун, пакама жедалди инай санихъ фена кІанда. Мумкин я, зун къе физни ата кьун! Де мад сагърай. Закай хабарар кьуртІа, акурди туш лагь!
БАЛАКЪАРДАШ Им гьихьтин кар хьана, Алибег!? Вунни авачирла, чи кьведан дуствилер? Це лагьанвай свас?!
АЛИБЕГ Ваз зун, дуьнья тергна катзавай хьиз жемир, Балакъардаш. Им вахтуналди, за жуван кьил гъиле тагун. Кисна зун акъваз тийидайди ваз чида. Гьахъ жагъун тавуна амукьдач! Лазим инсанар ава зун алкьдай. Килигин абуру заз вуч меслят къалурдатІа, Гьелелиг! Низ чида зун пака гьина жедатІа?
БАЛАКЪАРДАШ Хъсан рехъ хьурай, Алибег стха ваз! Гьахъ чи пата хьурай!
АЛИБЕГ Сагърай! (Алибег хъфида, Балакъардаш сефил я)
Эпилогдин чкадал
ГЬАВИЗАТ (ада Алибегалай хтай кагъаз кІелзава) Гьуьрметлу кьисмет тахьай Гьавизат руш! Чими саламар рекье твазва ваз, ви гъилелай фу тІуьр Алибеган патай. Зи гьуьрметлу Гьавизат! Эвелимжи яз, заз багъишламиш ая, квел и чар геж рекье тунай. Зи вилик акъвазнавай четин месэлади, вилерин экв, кьилин мефт, анжах жув къутармишуниз желб авуна. (Гьавизата, ягълухдал вилер михьда) За генани умуд кутунай, квелай гъил къачуз кІанзавачир рикІиз! Вучда? Зи рикІе авай михьи къастарив муьрхъ кьаз тур фитнекарри, гьелелиг чпин чилкин кар акъвазарнавач.
Куьн, агакьнавай руш я. Садра муьштеридай аватайла, рушан син хада лугьуда инсанри. Зун себеб яз, за куьн бедбахт хьун лап гьайиф я. Бахтлу хьурай вун, Ви кьисмет заз авайтІа, чал и дуьшуьш къведачир жеди. Мад вучда? Квез ихтияр ава, кьисмет акъатайдаз фидай. Амма, чир хьухь хьи, я Агъа СтІалрин хуьр, Сулейман бубадин жемят, зи ярар-дустар зи рикІяй садрани акъат тийидайди. Вуна мукьвал-мукьвал заз гайи хьаран чими фан дад зи сивяй садрани акъатдач. Сагъул. Куьн Алибег, Фатахан хва,

ДУСТВИЛИКАЙ

ДУСТВИЛЕЛАЙ АСЛУ Я
И дуьньядал хъсанвал-
Хуьнуьх я, дуст, инсанвал.
Чи уьмуьрдин масанвал,
Дуствилелай аслу я.

Адетар хуьз бубайрин,
Къула цIай хуьз убайрин,
Гьунарарни рухвайрин,
Дуствилелай аслу я.

НикIер, багълар бегьердал,
Атун гужлу тегьерда,
Ашукь хьунни сегьердал,
Дуствилелай аслу я.

Мелни мехъер жегьилрин,
Муьгьуьббатни гуьгьуьлрин,
Нагъмаярни билбилрин,
Дуствилелай аслу я.

Ислягь уьмуьр азад тир,
Аялрин хъвер чи шад тир,
Фикир, хиял чи сад тир,
Дуствилелай аслу я.

Гьулдандинни ракьарин,
Мягькемвални халкьарин,
Секинвални ахварин,
Дуствилелай аслу я.

ДУСТАР ГЬАР СА ЖУЬРЕ Я
Дустар ава гьар жуьре,
Гьар шегьерда, гьар хуьре.
Гьам Къусарда, гьам Куьре,
Валлагь, Азиз хьтин дуст,
Гьар цІудакай сад жеда!
И ван галукьай чІавуз,
Гзафбуруз шад жеда!

Винел патай секин тир,
Самур вацІ хьиз йигин тир,
Халкьдин вилик эркин тир,
Валлагь, Азиз хьтин дуст,
ЯхцІурдакай сад жеда!
И ван галукьай чІавуз,
ХъуьтІуькайни гад жеда!

ЯхцІурни цІуд яшар тир,
Гафар-чІалар кІашар тир,
Шарвилидиз ухшар тир,
Валлагь Азиз хьтин дуст,
Агъзурдакай сад жеда!
И ван галукьай чІавуз,
Пехил рикІер пад жеда!

АМ ЯТІА ГЬИ МЯРЕКАТ
Ам гьи жуьре ятIа, яраб, мярекат,
Заз хабарни хьун тавуна хьайиди?
Хабар ятIа, къугъунармир, гьерекат,
Зун виринра жез я, белки хайиди.

Заз машинар герек туш гваз экъевдвй,
Къуллугърикай кеф чIугвадай ад патал.
Захъ сагъ чанни кIвачер хьурай къекъведай,
Инжикели мийир куьн зун сад патал.

Эгер халкьдиз ятIа лазим мярекат,
Гьана хьунухь-зун паталди са бахт я.
Къуй зи кIвачихъ булдиз хьурай берекат,
Зун кьисмет хьун-заз багьа тир вахт я са.

Белки халкьдин арада зун акуна,
ДакIанбуруз ийимир шад жедайвал.
Ви саягъда алад кьилел чIугуна,
Вун акуна дакIанбур пад жедайвал!

Халкь галачир квез я ахьтин чIехивал?
Къуллугъ-къеле я кукIвадиз янавай.
Квез герек я а невсинин пехъивал?
Кьадай кицI хьиз мидаим яз гвянавай.

Кесиб я зун, кесибвал-зи дамах я.
Халкьдиз бахшай чIалар я зи девлетар.
Къванцяйни кваз цIай акъуддай чахмах я,
Халкьдин рекье чIугвада за зиллетар.

Ам гьи жуьре ятIа халкьдин мярекат,
Сажидина иштираквал тавурди?
Чан алатIа, гьар сана жез, гьерекат!
Тавурдалай пара хьурай авурди!

СТХАЯР
Далдамдин, зуьрнедин ван,
Япара хьун я заз кІан.
Бахтлу жен жегьилар чи.
Шадлу жен гуьгьуьлар чи.

Чамаррив аку гвай звер,
Энгейрик аку квай хъвер.
Кьве жегьил жезвай къе сад,
Мехъер я виридаз шад.

Припев:
Муьгьуьббатдин ялав,
Гваз хьурай яр къвалав.
Дуьньядин девлетар,
КІанивал, гьуьрметар,
Багъиш ин, стхаяр!

Уьмуьрдин рикІерин сир,
Алахъин чир ийиз, чир.
КІанивал, къенивал жен,
Уьмуьрда цІийивал жен.
Азиз стхаяр!

Чамаррив аку гвай звер,
Энгейрик аку квай хъвер.
Кьве жегьил жезвай къе сад,
Мехъер я виридаз шад.

Уьмуьрдин рикІерин сир,
Алахъин чир ийиз, чир.
КІанивал, къенивал жен,
Уьмуьрда цІийивал жен.
Азиз стхаяр!

ЯМАН ЮКЪУЗ ЧИР ЖЕДА
Лугьуда хьи, дустар жеда жув хьтин,
Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин.
Зун паталди са бязибур сир жеда,
Хаталу тир агатайла, цІув хьтин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Лугьуда хьи, тек тар тахьуй тамара.
Тек булахни тахьуй яргъи кІамара.
Зун паталди гьа са дуст – са цІир жеда.
Иблисри ял тваз къалурда къвалара,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Уьмуьрдин рехъ текдиз финиф залан я.
Тапан дустар гьарма сад са илан я.
Бязи дустар, са мус ятІан тир жеди.
ШейтІандин кьил акъат тийир план я.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Захъни дустар авай кьилер рехибур,
Къуллугъризни дережайриз чІехибур.
Садбурукай вахъ галкІидай кІир жеда.
Низ акунай икьван нефсер пехъибур?
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Мирг хьиз хьана, кьур вахтунда хатадай,
Гъиле гьатна ламран дабакь ктадай.
КьацІай касдин бине чиркин вир жеда.
Ламракай мирг жеч кьван чилел къатадай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Амал сикІрен, рикІ ацІанвай зегьердив,
Агатмир вун цІегьрекь таран бегьердив.
Адан емиш винел патай шир жеда.
Къен пад агъу, кьатІиз тежер тегьердин.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Сифте нубат куьмек тІалаб жувакай,
Дустарикай – вафалу кьве лувакай.
Дуьгуь патал цадай чка – хир жеда.
Чир хьун бурж я синихарни жувак квай.
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Дагъдин лекьрез герек тир кьве лув хьтин,
Дустар жагъур вафалу тир жув хьтин.
Кьегьел дустар уьмуьрда тек-бир жеда.
Нихъ хьайитІан агатмир вун цІув хьин,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

Сажидин, вун геж аватна ахварай,
Вафалубур аквада ваз махарай.
Винел патай-аслан, къеняй-къуьр жеда.
Халичайрин чІичІ кІан жемир рухварай,
Халисан дуст – яман юкъуз чир жеда!

ЙИСАН ВАХТАРИКАЙ:

КЬУЬД АТАНА
Чилерал жив, цаварал циф.
Ракъинин чин такваз гьайиф.
ТІебиатдин гьал я зайиф,
Кьуьд атанва къаяр галаз!

Рекьер-ракьар, гьава мекьи,
Хъвадай ядни кваз хьанва кьи.
Сергьятар кьаз пара гьяркьуь,
Кьуьд атанва цІаяр галаз!

Акъаж хьанва токдин симер,
Кьери хьанва хуьруьн кимер.
Мехъер къугъваз, кутаз демер,
Кьуьд атанва паяр галаз!

Кефер патаз ийиз тамаш,
Гьахъ лагьайтІа, хъуьрез кІамач.
Вичихъ галаз цуру машмаш,
Кьуьд атанва чаяр галаз!

Сажидиназ кьуь я дакІан,
Жив галачир гачал гьакІан.
Вичихъ галаз бегьер кьакьан,
Кьуьд атанва чаз Яр галаз!

Гатфар - руш я дамахар гвай!
Гатфар - свас я кІвалахар гвай!
Гатфар - кал я булахар гвай!
Гатфар - вирт я мумлахар ква!

Гад - гада я гьерекат квай!
Гад - къайда я берекат квай!
Гад - са вахт я мярекат квай!
Гад - са бахт я лап къуват квай!

Зул - са вахт я къизил-гимиш!
Зул - са вахт я майва- емиш!
Зул - са вахт я марфар дуьзмиш!
Зул - са вахт я цифер къизмиш!

ХъуьтІуьн вахт я - живерин тахт!
ХъуьтІуьн вахт я - северин бахт!
ХъуьтІуьн вахт я - ял ядай вахт!
ХъуьтІуьн вахт я - ял ядай вахт!

САГЪ ХЬУРАЙ РАГЪ
Вуч бетер тир йифен аяз?
Къуват гужлу, акьул даяз.
Вердиш тушир регъуь-гьаяз,
Чаз вичин зур къалурзавай.

Йифиз мекьи хьайи нуькІвер.
Агаж хьанвай чуькьвез рикІер.
Зайиф хьунвай вацран эквер,
Нефесни кваз кьурурзавай.

Цавун кІанел ачух жез экв,
Муштулух гуз рахана кІек.
На лугьуда акъатна тІвек,
Са вуч ятІан чурурзава.

Ачух хьана дуьнья михьиз,
Акакьзавач вири кхьиз.
Югъ атана цІайлапан хьиз,
Зегьмет чІугваз гьазурзавай.

Рагъ ргана, нисинин вахт,
Ял ягъунин гьазур я тахт.
Фейи чІаван ийиз кІанз ахт,
Къелемди вуч къугъурзава.

Къвез - къвез цавуз хкаж жез дагъ.
Яваш-яваш акІизва рагъ.
Сефил вацра вилеллаз нвагъ.
Вич цавалай галчІурзава.

И гьал акур Сажидиназ,
Рази тушиз, хьана кІаназ.
Къуй ракъини гурай чаз наз,
Чими ишигъ ракъурзавай.

КВЕЗ ХВАШГЕЛДИ
Ван ацалтна къвада марфар,
Цуькверикай ийиз гьарфар.
Ваз хвашгелди, я чан гатфар,
Къацу либас гваз атанвай!

Худда туна ракъинин чад,
Берекатрин гьатнава ад.
Ваз хвашгелди, я мугьман гад,
Теспачавал кваз атанвай!

Салан майва, емишар бул,
Мелни мехъер, чими тир къул,
Ваз хвашгелди, я дарман зул,
Цавай марфар къваз атанвай!

Мекьивили кутаз хъиткъитІ,
Живер пара, рагъ хьана кьит.
Ваз хвашгелди, я яман кьуьд,
Чил муркІадив кьаз атанвай!

Кьуьдни гатфар вахи вахар,
Гадни зул я бажанахар,
Сажидинан квахьна ахвар,
РикІе шадвал тваз атанвай!

ЦУЬКВЕР ТАКIАН КАС АВАТIА
Цуьквер такIан кас аватIа чилерал?
Атир жедай гьар садахъ са жуьредин.
Вуж ашукь туш муьгьуьббатдин вилерал?
Рагъ ргазвай тварар ципицI чередин.

Гьар са тарцихъ вичин жуьре цуьк ава,
Уьмуьрдикай лезет къачуз кIвачин тир.
Гьар цуькведин хура вичин рикI ава,
Атирдивди аIай гьамгад гичин тир.

Цуьк авахьда, дамах ийиз бегьердал,
Гьарда вичин буржи кьилиз акъудда.
Зун ашукь яз акурла и сегьердал,
КIанивили вичив милиз агудда.

Цуьквер хьтин затIар я чи аялар,
Абур чIехи жезва гада, руш хьана.
Цуьквер акваз, рикIяй физва хиялар,
Гьар садакай са жуьредин къуш хьана.

ЧIалар, чIалар, рикIи гъизвай цуьквер тир,
Гьар садахъ са метлеб ава, дад ава.
Яргъирушан ирид жуьре эквер тир,
Куьн паталди дуьньяда зи ад ава.

ЧIехи хьунвай артух жезва суалар,
И дуьньядал вуч тазва за жувалай?
Жафа хьана, ацIудалди чувалар,
Куь Сажидин авахьайтIа рувалай.

ПАМКАМАН ХИЙИР
Пакам хийир, экуьн ярар,
Шад хабар гвай ракъинин.
Ахъая кван чаз ви варар,
Аламатдин экуьнин.

Пакам хийир, экуьн гарар,
Сирнавзавай цавара.
Дустуни хьиз гваз шад хабар,
Са гъил эцяй ракІара.

Пакам хийир, азиз дустар,
Квез пакаман хийирар.
Кьилз твах куьн рикІин къастар,
Бажарагълу жегьилар.

«Пакам хийир», - лугьуз са-сад,
Рахазва чун гьуьрметдив.
«Пакам хийир»,- лугьуз са-сад,
ЭгечІзава зегьметдив.

ЙИСАН ВАХТАР
ГАТФАР
Жегьил руша гатфари хьиз цуькверин,
Женнет хьурна ашкъи авай рикІикай.
Яргъирушан ирид жуьре экверин,
Нур экъичиз, рагъ авуна вичикай.
ГАД
Гад атана, гьатна рушан къужахда,
Жегьилвилин муьгьуьббатдин цІаяр гваз.
Сад Аллагьни шад хьана и кІвалахдал,
Къаршимиш хьана мехъер паяр гваз.
ЗУЛ
Зулу кьве гъил къакъажна хьиз, бегьердин
Безетмишна Ачул суфра – мехъер хьиз.
Дем къурмишна, махарик квай тегьердин,
Пешеривди цава лув гуз лекьер хьиз.
КЬУЬД
Кьуьд атана, суса вичин свасвилин,
Лацу дуьгуьр къурна чилел жив хьана.
Бахтлу уьмуьр кьве жегьилдиз хасвилин,
Катна физвай юргъадавай шив хьана.

ГАД – ГЬАРАЙ Я
Гад – гьарай я, гад – берекат,
Гад – фад кІватІун герек я!
РикІерик чи ква гьерекат,
Зегьметда чун зирек я!

Чахъ гьар сана низам ава,
Гьар са кардин къадир чидай.
РикІера шад макьам ава,
Туьнт кьуьлерин атир чидай.

Къе – пака чаз мугьман я гад,
Техилар гуьз никІера.
Гьар емишди тваз сиве дад,
Шадвал жеда рикІера.

Гату вичин ракъиналди,
Хатрут, пІини чарада.
Тух жедач вун къекъуьналди,
КІвалахик квай арада.

КЪИЗИЛДИН ЗУЛ
Къацу пешер капар ягъиз вургьа-вур,
Зулун мехъер худда ава гургьа-гур!
Хъипи пешер ашкъидин цІай куькІуьна,
Лув гуз цава, кьуьлер ийиз, вургьа-вур!

ЦипицІ кулер кІватІал хьана гъетер хьиз,
Куьрсар хьанва чІеред таза бертерихъ.
Гьар са тарал халичадин кІетІер хьиз,
Ичер гала галгам-галгам цуьрцерихъ.

Хъархъун таран экъетІ хьайи кІерецар,
Гар акьурла, са-сад чилел аватда.
Зулун гару хци ийиз хитресар,
Жумни чуьхвер хажалатдик акатда.

Булахдин яд лап деринрай экъечІиз,
Катна физва кІамар кьуна кІел хьтин.
Арабир марф циферикай хкечІиз,
Авахьзава чилел гурлу сел хьтин.

Къизилдин зул, гьайиф вал жив ацукьиз,
Аман минет, яргъа жемир ракъинвай.
Зун тух жедач, атирдин ни галукьиз,
Зулун макъам чи багълара къекъуьнвай.

ЗУЛУН ЙИКЪАН РИТМАЯР
Мугьман хьанва зулун йикъар-
ТІирипІ – тІипІ!
КІвале тІили, куьчеда кьар-
ЛирипІ – липІ!

Марфади къвез гатазва цал-
Гарап – гап!
Зулун гару къачунва къал-
Тарап – тап!

Гурмардал гум, кІвале межлис-
Гургьа – гур!
Магьле – магьле мехъер халис-
Вургьа – вур!

Кьилел бармак, къуьнуьхъ кавал-
Сивел гум!
Паровозар хьиз кІвалба –кІвал-
Хуьрел гум!

Квез хвашгелди, зулун йикъар-
ЧІимел тир.
Атунихъ чун кудай ракъар-
ЦІигел тир!

УЬМУЬРДИН КЬУД ЧІАВ
Сегьер-сегьер экъвечІай рагъ,
Чи чинра къвез, акьадай тир.
Муьгьуббатдин ялавда ягъ,
ЦІарайла чаз гакьадай тир.
Амма гила серин я цав,
Рагъ – циферин есир ятІа?
ЧІехи яшар агакьун чав,
ТІебиатдин тахсир ятІа?

Нисин бере, пІинидин багъ,
Чун тарар хъуьрез жедай.
Муьгьуьббатдин вилерал нвагъ,
Алаз, чун квел серес жедай.
Амма гила а багъдикай,
Техилар цаз никІер хьанва
Рагъ тамашиз а дагъдикай,
Яшдин хъуьтІуьн ЦикІер хьанва.

Рагъдандихъди циф алай дагъ,
Аждагьандин Кьил хьиз жедай.
Яру хьана циферин агъ,
Вили тир цав – гьуьл хьиз жедай.
Амма гила вилер зайиф
Хьана, рангар аквазмач чаз.
Жегьилвилихъ чІугваз гьайиф,
Сагъвал пайгар аквазмач чаз.
Кьулан йифер, вацран чирагъ,
Уьмуьр гьикьван куьруь ятІа?
Закай юлдаш кьур руш – Арагъ,
Вун Женнетдин Гьуьруь ятІа?
Амма лугьуз жедач, кьисмет,
Гьинал куьтягь жедатІа гьикІ?
Сажидинан кар я Зегьмет,
Тарифармир, хъиткьинда РикІ!

ГЬАФТЕХАЛУМ
Автор! Аялар! Лагь кван квез Гьафтехалумакай вуч чидатІа? Са затІни чидач? Са вуч ятІани чида? Гьа затІ вуч ятІани чидач? Валлагь аламат кІвалах я. Садбуру чида лугьузва, садбуру, садбуру са затІни чидач лугьузва. АкІ ятІа за лугьун.
Гьафтехалум-Я дишегьли туш, я эркек. Ам са базардин йикъар я. Адахъ ирид велед ава. ЧІехидан тІвар – Ислен я. И югъ виридаз четинбурукай сад я. Вучиз ятІа чидани квез?
Сад лагьайди, ам ял ягъай йикъалай уьгъуьниз къвезва. Чунни гьакІ тушна? Са тІимил кьван кагьалвал акатда. Кьвед лагьайди, гьар са кІвалах цІийиз башламишдайла, четиндиз аквада. И юкъуз хьайи гададал-Уьсен, Уьсенали ва абуруз ухшар авай тІварар эцигда. Бес и юкъуз рушар хьайи дидейри вуч авурай? Абуру - Уьсният, Уьснихалум эцигда.
Кьвед лагьай аялдин тІвар – Саласа я. И юкъуз хьайи гадайрал – Салават. Рушарал – Селимат эцигда.
Пуд лагьайдан тІвар – Арбе я. Гадайрал и юкъуз хьайи – Арбен, рушарал- Рабият эцигда.
Кьуд лагьай аялдин тІвар – Хемис я. И юкъуз хьайи гадайрал – Хамет, рушарал – Хемис эцигда.
Вад лагьай аялдин тІвар лап ажайибди я. Ам – Жуьмяй я. И юкъуз хьайи аялрал: гадайрал – Жумарт, рушарални – Жамият эцигда.
Ругуд лагьай аял – Киш я. И гафунин ван хьайила, верчер катда. Вучиз ятІани, и юкъуз, верчериз чеб пака базарда маса гуз, тухудайди хьиз жеда. И юкъуз хьайи гаайрал- Киши ва я Кичибег эцигда. Рушарал лагьайтІа, Кишмиш эцигда.
Гьафтехалумахъ мад са велед ава. Вири веледар зегьмет чІугуна фу нез вердишбур ятІани, ирид лагьай валеддин рикІ савдагарвилел ала. Адан тІвар – Базар я. Гадайрал и юкъуз хьайи – Базирганар, рушарал – Базархалумар эцигда. Гьафтехалума вичин ирид аялдин арада, вирида кІвалахар ийиз, сада базар ахъайнава лугьуз къал-чуьруьк тахьун патал икІ лагьана: -Чан балаяр, ругуд стхади гьар юкъуз кІвалах ая. Базардин юкъуз квез ял ягъ. Куьне ял ядайла, Базиргана савда ийиз, зегьмет чІугурай.- Вири рази хьана. Гьа икІ гьар са дидеди вичин аялар, арада гьуьрмет аваз, сада лагьай гафунихъ-муькуьда яб акализ, гьарда вичелай алакьдай хъсанвилер, хъсан гафар, хъсан кІвалахар ийиз тербяламишна кІанда. Ван хьанани квез? Гъавурда гьатнани Гьафтехалум вуж ятІа? Лап хъсан хьана. Гьафтехалум гьана амаз, зун куьн патав хтана.

ЗЕГЬМЕТДИКАЙ

ИЛИМ ЧИРНА БАЦIИДИЗ
Мад чи цIегьре хана бацIи,
Магьидин крчар алай.
КIвачер шуькIуь, вич бицIи,
Тандал пекдин чIар алай.

Диде чуьлдиз фейила,
Ам захъ галаз къугъвадай.
Вичиз гишин хьайила,
Зун крчарал чухвадай.

Зи гъилевай ктабдай,
Чарар недай, къазуниз.
Вич твах лугьуз тIалабдай,
Дидед патав дугуниз.

Акатай пеш валалай,
Вичин сиве твадачир.
Илясун зи къвалалай,
Ерли хиве кьадачир.

Зун тарсуниз фейила,
Ам ракIарихъ амукьдай.
Гирнагъ ийиз, гишила,
Нисиналди ацукьдай.

Жувахъ галаз тарсуниз,
БацIи тухун паталди;
Зайиф ятIан кьатIуниз;
«Илим» чирна гужалди,

Йисан къене алахъна,
КIелиз-кхьиз бацIиди.
Кьве гаф лугьуз алакьна:
«Беъ!», «Меъ!»- чир хьайиди!

ЗЕГЬМЕТДИХЪ АСКЕР
ЧIехи я Ватан, гегьенш я сергьят,
Кьадардиз гзаф ава чахъ девлет.
Йиф-югъди ам хуьн: кIвалах туш регьят,
Аскердиз чидач вуч ятIа зиллет.

Казармад патав сиренрин валар,
Чак шадвал кута зава цуькведа.
Диде-буба чан, гьикI я куьн гьалар?
Мукьвара кIвализ чунни хуькведа.

Циф алач цавал, хъуьтуьл я гьава,
Почтальонди пай ийизва почтар.
Диде-бубадлай зазни чар ава,
Къала, за квез са кьуьл ийин, дустар!

Ватандин вилик гана жуван бурж,
Къуллугъдин зи вахт фад жезва куьтягь.
Лиферин цава кьилел къугъваз луж,
Зегьметдихъ аскер хквезва ислягь.

Полкунин дустар, хизан зи мукьва,
Женгерай хтай хкажна пайдах;
Командирарни аваз чи юкьва,
Ягъин са шикил вирида уртах!

Къуй ам хьурай чи ядигар багъиш,
Садрани тийир рикIелай алат.
КичIе тушир кас садахъани гьич,
Гьина хьайитIан аскер я солдат!

ИДАН ВИЛ - АДАЛ
Идан вил – адал, адан – масадал
Вил эцигна чун куьз секин ятІа?
Алидин вилер Мусадал алаз,
КІвалахар туькІуьн чи мумкин ятІа?

Лугьузвач хьи за: къарагъ дяведиз!
А дяведилай меслят хъсан я.
Динж къул паталди гьар са неведиз,
Сабурлувилин нямет хъсан я.

Чубанрихъ-суьруь, лежберрихъ-никІер,
Багъманчийрихъ багъ амач емишдин.
Девлетлу хьанва амалдар сикІер,
Лепе гуз гьуьлел къизил, гимишдин.

Бес вири халкьар-зегьметдин сагьиб,
Куьз ракъурзава лагь тІун рикІелай?!
Гьиниз фена чи лезгийрин таъсиб!
Кьиле амачни тарсара кІелай?

ЙИФЕН АХВАР
Йифди ксун тавунвай,
Гъетер фида ахвариз.
Йифиз акур ахварар,
Югъ хьун мукьув атунвай,
Элкъведа чаз махариз.

Йифен ахвар Бес хьайи,
РагъэкъечІда цавариз.
Чуьл-ничхиррин сес хьайи,
Къацу памбаг мес хьайи,
Ухшар жеда сувариз.

Ахварихъ вил галамаз,
Рагъ экъечІда пакамаз.
Фад къарагъай аялар,
Билбилар хьиз багъдавай,
Чебни дамах-чагъдавай,
Кьегьелар я, кьегьелар!

ВАХТ – УЬМУЬР Я
Вахт – уьмуьр я, пулдихъ къачуз тежедай,
Адан кьисмет – Сад Аллагьдин гъилева.
Инсан машгьур я гьар жере пешедай,
Гьар са касдин акьул вичин кьилева.

КIан хьуналди, чан хьуналди, пул хьунал,
Къачуз тежер аламатдин затI я Вахт!
Гьам пачагьдин, пайгъамбардин Къулунал,
Жагъин тийир, шад Кьисметдин КIватI я Бахт!

ГьакI ятIани лугьузва за –я Эллер!
Бахт тушни чун инсанар яз Чилел хьун?
Чаз ганва чан, рахадай мез, кьил, вилер,
Бахт тушни Варз, Гъетер ва Рагъ кьилел хьун?

Гайи чIавуз – къачу, чIугу кеферни,
Аллагьди хуьй чун тежедай йикъакай.
Чиз ишлемиш гайи йикъар, йиферни,
Зегьмет чIугу, темпел хьурмир жувакай!

Амма Зегьмет чIугун тавур вахтунихъ,
Шадвал жедач, хьайитIани пашманвал.
Хамир кьве кIвач, галтугиз кIанз Бахтунихъ,
Садазни кIан жемир ийиз душманвал.

Сажидина лугьузва квез рикIивай:
Пулдихъ къачуз тежер са затI – Вахт я Вахт!
Гумм тацана, къуьл кIан жемир НикIивай!
Тум вегьена, кIватIай Бегьер – Бахт я, Бахт!

ДЕВЕДИКАЙНИ ЛАМРАКАЙ КЬИСА
Деве къуллугъдал хьайидлай кьулухъ,
Са бязибурун атIана суьрсет.
Гьич садавайни жен тийиз шулугъ,
Деведин дегиш жезвачир хесет.

Эхир деведкай куьцIена вири,
Адан чкадал тайинарна лам.
ЧкIана колхоз вахтуна куьруь,
ЧIалал атана зегьметчи алам.

Арза-ферзедин гуьгъуьна аваз,
Къал-макъалдикай агакьна хабар.
Ламравай тежез залан пар чIугваз,
Агъузнавай кьил, куьрсарна япар.

-Залан тир парар чIугваз чидай сир,
На вучиз, деве, чIугунач зегьмет?-
Лугьуз, чуьнуьна, ламрак квай тахсир,
Анжах деведиз авуна туьгьмет.

-Ламран тумунал кутIунна кьенер,
Зав ганач ада пар чIугваз мажал.
Чарадан никIиз гадардай къванер,
Бегьемсуз ламраз кьисметрай ажал!
___________
Сажидина квез ийизва минет,
Алакьунриз гун тавуна къимет;
Деведихъ галаз сад тушир камар,
Пар чIугваз вилик кутамир ламар.

АМАЛДАРВИЛИКАЙ

АМАЛДАРВИЛИКАЙ
Амал чидай сикІ,
Архаин яз рикІ,
Девлет гваз, гъарикІ
Туьквенда жеда.

Амал течир сикІ,
Алукьзамаз цІиг,
Хам алажна чиг,
Туьквенда жеда.

Амал чидай сев-
Девлет кІани дев,
АцІун тийиз невс,
Базарда жеда.

Амал тичир сев,
КукІвар хьана хев,
Хъуьрез кьелитІ, кьев,
Азарда жеда.

Жанавур вагьши,
Амалдар, наши,
Тарашиз къунши,
Къазада жеда.

Жанавур кьуьзуь,
Амалсуз, гьуьзуь,
Элуькьз тази,
Къазмада жеда.

Амал чидай къуьр,
Тум ийиз къекъуьр,
Саймиш тийиз хуьр,
Шегьерда ава.

Амал течир къуьр,
Куьтягь хьана гъуьр,
Хъуьредай кьуьгъуьр,
Тегьерда ава.

Амал чидай лам,
Кваз такьаз улам,
Кьан тийиз салам,
Ар чІугваз ава.
Амал течир лам,
Алаз шал-шалам,
Ишлемишиз ам,
Пар чІугваз ава.
Чидайда амал,
Ацукьна кьамал,
Нез чарадан мал,
Нез, ишезава.

Течирда амал,
Мез сиве яз лал,
Ризкьини гьалал,
Нез тежез ава.

Вагьшидин эхир
Цава чими рагъ авай,
Чубандихъ кицІ-дагъ авай.
Къаткай къацу рухварал,
Чубан фена ахварал.

Текдиз авай кІел хьана,
Жанавурдихъ хъел хьана.
Кьили фагьум тавуна,
ЧІуру кІвалах авуна.

Иесини такурла,
Жанавурни акурла,
Къурху хьайи хпери,
Ван къачуна хъпери.

КІватІал хьана чакъалар,
Авуна къал-макъалар.
Сабурар гуз рикІериз,
Тамашзавай сикІериз.

Ахъайна хьиз варарни,
Экъисна хьиз сарарни,
Жанавурдиз хъел авай.
Адан гъиле кІел авай.

КІел къудгъунна-цІицІ хьана,
Адан патав - кицІ хьана.
КицІ тушир ам - деве тир,
Адав рахун - дяве тир!

Кьве пацувди кьил кьуна,
Кьве кІвачивди чил кьуна,
Тум хтана кьилелай,
Хкаж хьана чилелай.

Таб тагана ялавдиз,
Жанавур гваз къанавдиз..
Аватна кицІ яд авай,
Деринвилин ад авай.

Яд къанавда пара тир,
АтІанвайди чара тир.
Сирнав течиз ийидай,
Жанавур тир кьейидай.

Акъудна къал-макъалар,
Шез эгечІна чакъалар.
Авам цІегьни хеб хьана,
Къутармишиз еб гана.

Еб гадрайла къанавдиз,
Ябни ганач сирнавдиз.
Вагьши, къуват агудна,
Къураматдал акъудна.

Са вил ягъиз кІелериз,
Физвай вагьи чилериз.
И кардал шад рикІерни,
КІватІал хьана сикІерни.

Жанавурдин язухар,
ЧІугваз кьуна ягълухар.
Явашна къал-макъалар,
Мукьва хьана чакъалар.

Жанавурдин тІалдикай,
Хабар кьазвай гьалдикай.
Чубандини мукьвалай,
Лаш чІугуна юкьвалай!

Рипер хьана чІарарни,
Экъис хьана сарарни,
КицІ агатна мукьувди,
Тум атІана якІувди.
Кьаз туна хьиз кьинерни,
Гьална кьилел кьенерни.

Шел акатна вилерик:
"Хкуьрдач мад кІелерик"-
Чакъалринди къал хьана,
Жанавурни лал хьана.

Вагьши галаз тум атІай,
КІел паталди гум атІай,
Катна абур, чамариз,
Чпин мичІи тамариз.

Гьабур-гьана саламат,
Зун кьуьн патав хтана.
Жанавурдиз аламат,
Хьана и кар датІана!

БЕЛКИ ЯТІА КЬИФ
Ширинар амукьдач
Шекерданда тур.
Хабар кьаз, алукьдач
Авуна хатур.
Дидеди лугьуда:
-Ширинар гьайиф!-
Бубади лугьуда:
-Белки ятІа кьиф?

Къвекъведа пацарал,
Чал ийиз вири.
ЗатІ тадач кьацІарал,
Экъичда гъери.
Дидеди лугьуда:
-Чи рухвар гьайиф!
Бубади лугьуда:
-Белки ятІа кьиф?

Хва катда столдик,
Хьун патал чуьнуьх.
Туьгьметди тІардай рикІ,
Мабур я хуьнуьх.
Дидеди лугьуда:
-ВикІегьди я кьиф!
Бубади лугьуда:
-Агь, чи хва гьайиф!

Яб гана кьилелай,
Гафариз секин.
Кьифни кваз вичелай
Хьанва къе эркин.
Дидеди лугьуда:
-Хажалат гьайиф!
Бубади лугьуда:
-Чухсагъул ваз, кьиф!

Къарагъда хва инай.
Экъисна сарар:
-Кьиф гьинай, зун гьинай?
Зибур я крар!
Дидеди лугьуда:
-На лугьудай – кьиф!
Бубади лугьуда:
-За вучин, гьайиф!

КЬИФ ВА КАЦ
Кацин гъиляй кьифревай,
ЭкъечІ жезвач къецелди.
Амма каци пІузарриз,
Къеле гузва мецелди.

Кьиф къугъвазва тІуьквенда,
Аватна фад ахварай.
Каци вичин гуьцІзава,
Руфун векъи рухварай.

-ЭкечІ, кьей кьиф, тІуьквендай!
Дуьньядиз са вил ахъай!
Вуч кІан ятІа, туьквендай,
Къачу жуваз, гъил ахъай!-

Кьиф, эвелдай кис хьана,
Заланди хьиз япарал.
Ам ягъалмиш куьз хьана?
Каци авур тапаррал?

ЭкъечІна кьиф къецелди,
Яна каци пацалди.
Кьифрен рикІ пис тІар хьана.
Адаз залум кар хьана!

Адлай кьулухъ кьифери,
Ябни гузвач кацериз.
ЭкъечІзамай тІуьквендайЁ
КьейитІани эвериз1

ХУШРАКАНДИН МУГ ВА ТІВЕТІ
Гзаф дамахар авуна тІветІре,
Къапарай нез вирт, хъваз ципицІ шире.
Лув гана ам физ, ацукьдай якІал,
Чилкин ийиз вич яшамиш жезвай кІвал.

Намус квач адак, хьанач гъейри ван,
Кузвай гзафбур ажугъда адан.
Адаз чІуру кар ийиз тир регьят,
Амма пис крарин чидачир сергьят.

Гьар гьикІ ятІани, са юкъуз тІветІрез,
Хушракан шагьдал кІан жеда хъуьрез.
Ада задан муг вичин кІвачелай
Аквазвай гьатта шуькІуьз чІарчІелай.

Акьурла мука, зарбдиз атана,
Ахпа атІветІре, куз-куз кьатІана.
Гьарайна кІевиз,юзуриз лувар!
РикІелай фена, гьар йикъан сувар!

Вад суз чІугур кеф, са къуз вилерай
Хтана адан, акьулдаз зайиф.
Бази ксарин тефий рикІелай,
Чпин гележег атурай гьайиф!

АМАЛДАР СИКI
Севрен патав атана СикI – куьчебан:
-Жечни, къавум, заз са къуллугъ гайтIа?-
Сев рахана СикIехъ галаз чинеба:
-Гьар гагь, къавум, кьечевай Вирт гъайитIа!-

И ван хьайи СикIре тадиз хъфена,
КIвалевай Вирт гваз хтана кIулаваз.
Вирт акурла, Сев, шад хьана хъуьрена.
Нез эгечIна кьве пацалди вижеваз.

Кьве кьеч гъана, СикIре садан чкадал:
Ибур куьлуь-шуьлуьяр я!-лагьана.
Са йис фенач, и СикI Севрен чкадал,
ЧIехид хьана, мад кьуд кьеч вирт хкана.

ЯРУ ТУП
Чан зи гъвечІи яру туп,
Хъуькъвен кьилер цІару туп!
Цавуз акъудзамазди,
Гваз катзава гару туп.

Хуш ван туна куьчеда,
Вун чахъ галаз дуст жеда.
Къугъун акьалтІ хьайила,
Вун чахъ галаз суст жеда.

Ксайлани ахварай
Анжах са вун аквада.
Бес я ксун, фад къарай,
Чун мад шад яз къугъвада!

Ви къене вуч ял ава?
Зи рикІени тІал ава.
Мани тир шад гьавадин,
Ваз бахшнавай чІал ава.

Гьар йифиз вун ахварай,
Аквада вун, аквада.
Бес я ксун, фад кьарай,
Чун мад шад яз къугъвада!

ГАДА Я МАН, ГАДА Я
Гъуьлуьн кIвализ атана,
Акваз-такваз йис хьана.
Са юкъуз за кьатIана,
Зи гьал къвез-къвез пис хьана.
Зун, зи тIалдик, къуьруьгиз,
Лугьуз тежез вуч хьана?
Зун икI акун къаридиз,
Мягьтел я зун, хуш хьана.

Лугьун за квез куьрелди
Дуьз рахун – зи къайда я.
Хьайиди шадвилелди,
Гада я ман, гада я!

Руш хьунал зи рикI алай,
Ваъ авачир хцизни.
Ярдин вил зал гьикI алай?
Суракь ийиз тIварцIизни.
Виридан и хъсан кар,
Сад хьиз къведа акьулдиз:
ЧIехи бубад игит тIвар,
Багъиш авун хтулдиз!
Гагь къужахда, гягь рикIел,
Тазад кьадай къайда я.
Къуьнер гяркьуь, еке пел,
Гада я ман, гада я!

Ингье къе заз рушарни
Садан кьилел – кьвед хьана.
Гуьзелвилиз ухшарни,
Гьарма сад са къвед хьана.
Амма стха – вахарин,
Гьар са кардиз хъсан тир;
Игит хьтин махарин,
Камаллу са инсан тир.
Эркек кIан яз, бадеди
Хатурардай къайда я.
Куьз лагьайтIа, дидедин
Гада я ман, гада я!

Кьве вахани стхади,
КIелзава къе хъсандиз.
Чеб чпив хуш рахада,
Келимайрив масандиз.
Тереф авач арада,
Вири сад хьиз хъсан я.
Гьам руш хьурай, гьам гада,
Гьим хьайитIан масан я.
Мягьтел я са кIвалахдал,
Мегер им вуч къайда я?
Бязибуру дамахда:
Гада я ман, гада я!

Куь кьилер за денг тийин,
Чида лугьуз – рахана.
Шиирдикай зенг тийин,
Куьтягьин кеф тахана.
Зун рушарал ашукь я,
Зун гадайрал ашукь я,
Чи уьмуьрдин рикIер тир.
Ван хьайи и кьиса заз,
Ахъаюн – зи къайда я.
Лагьанай са суса заз:
Гада я ман, гада я!

ХАН РАХУНИКАЙ КЬИСА
Яргъал тир са дагъдин хуьре,
Са тIимил кьван кIвалер авай;
Къилихар квай гьар са жуьре,
Жуьреба-жуьр эллер авай.

ГьикI ятIани, кимел суьгьбет,
Аватда кьван са хандикай.
Адак хесет квалдай, гьелбет,
Чи дерейра гьич ван тахьай.

Гуя, а хан ерли садав,
Рахан тийир гьаким хьана.
Деведин хьиз, патахъ мандав,
Дуьз тежедай итим хьана.

И ван хьайи халкьар кимел,
Хъуьрей чIавуз тух жедалди;
Са ахмакьдик, акатна хъел,
Хвайидак хьиз лух жедалди.

ТIуьн тавуна ризкьи гьалал,
ГьакI къупаран хьана кIамаш.
Гъун паталди а хан чIалал,
Вуч хьанатIа, гила тамаш!

Экуьн кьиляй къарагъна фад,
Хиве кьур кар алаз рикIел;
Ахтармишна хан къведай пад,
Акъвазда кьван сункь хьиз рекьел.

Са сят, кьве сят гуьзетиз рехъ,
Эхир хьи хан акъат хьана.
Хъархъун тарай рахай хьиз пехъ,
Хандик къурху агат хьана.

Хан – балкIандал, мукьвал ала,
ЧIичIам бапIах пеле аваз.
Ахмакь рекьин юкьвал ала,
Са патахъ лаш гъиле аваз.

Хандиз адахъ рахаз кIан туш,
Фидай рехъни авач пара.
Ханни, гьелбет, лал гьайван туш,
Хъел атункай чара авач.

БалкIан – инихъ, ахмакь – гьанихъ,
Хура кIанчI хьиз акъваз жеда.
Виликай квахь тийиз санихъ,
Ахмакь хъуьрез-къугъваз жеда.

Чара атIай ханди эхир,
Экъуьгъда пис хъел акатна!
Хъвайидак хьиз цуру чехир,
Ахмакьдак шад сел акатна!

Вичиз авур агьни-аллагь,
Квазни кьунач: хан рахана!
ГатайтIани келле, валлагь,
Лал тир биши къван рахана!

Муштулух гуз, катна хуьруьз,
Хан рахана лугьуз вичив.
Камар вилик къачуз ириз,
Рехъ атIана кьецIи кIвачив.

Ван хьайибур хьанач чIалахъ,
Нив хьайитIан хан рахадан?
Ахмакь касдив – кIвачни чилахъ,
Мердимазар къван рахадан?

Эхир сада кьуна хабар:
«Хан вахъ галаз гьикI рахана?»-
Ахмакьда тик кьуна япар,
«Хан захъ галаз икI рахана.

За кьур чIавуз ам къведай рехъ,
Хандин ийир-тийир хьана.
И дуьньядал ала кьван гьахъ,
Зи тIвар элдиз загьир хьана!-

ИкI лагьана, ахмакьди шад,
Хкадардай кьуьл авуна.
Марф къвайила, кIватI жедай яд,
Вирикай са гьуьл авуна.

«Вучда ахьтин хан рахункай?
«Квахь, ламран хва!»-лагьай чIавуз?»
Гуж я акьул тахьункай,
Регъуь тежер ахмакьбуруз!
--------
Завай инал ахмакьдикай,
Пара кьадар рахун хьана.
Регъуь хьана ахлакьдикай,
Жувни са кIус яхун хьана!

СИКІНИ КЪВЕД
Ксанвай къетрел дуьшуь хьана сикІ,
Язух чи къветрен ават хьана рикІ!
-ТуькІвей югъ хьанач чун гьалтай бере!-
Лугьуз, хъуьруьнар авуна сикІре.

-Жуьмяй тахьуй гьа!-Жузуна къветре.-
Эхир кьил – эхир, пуч хьана хьи зи!!!
-Жуьмяй я! Жуьмяй!!-Тикрарна сикІре.
РикІизни гзаф хуш хьана хьи зи!!!-

«Жуьмяй» - лагьайла, ахъа хьана сив,
Къветре лув гуда са кьадар яргъаз.
Хъел атай сикІрен сив ацІана цив,
Вич-вичихъ галаз хьана икІ рахаз:

-И атІай мецяз талгьана хемис,
ГьикІ илисначир за жуван кІирер?!
Тама авайди хьана зи силис,
Зун акур чІавуз хъуьрезва къуьрер!

ХВАНАХАЯР
Иштиракчияр: Хванаха Али, стIалви Мегьамед, къари Пери, гада.
Пери. Я къужа! Къе пакамалай чи бубухар квай чи кIекре гьарайиз, вич хъиткьинарзава. Аквадай гьалда чаз мугьман кьисмет жеда.(къецел экъечIда)
Къужа. Я къари, мугьманар хьурай чи кIализ къведайбур. Ам са бахт тушни мугьман атун!?
Гада. Дах! Мугьман – ваз, муштулух – заз! (хци, тIирипIар ягъиз, кьуьл ийида)
Къужа. (пелел гъил эцигна, тамашда) –Алад, чан хва, мугьман къаршиламиша! Адан балкIан, тухвана атIа векьерин маркунихъ ягъа. Я къари! Им гьиниз квахьнай и арада? (вил экъуьрда)
Къари. Гьай! Зун фейи са чкани авач. Зун ина ава, я чан къужа. (къецелай суса чрай фу авай кур гваз хкведа)
Къужа. Валлагь, залумдин руш, ваз чилерикай хабар хьайи хьтинди я. На лагьайвал хьана. Алад, тадидаказ чаз са хуьрек ая!
Гада. (бубад патав каш-кашув агакь тийиз хьтана) Да-дах! Хва-на-хади балкIан гатазвай къайда акуртIа.
Къужа. Вуч хьана!? Сабурдив лагьа кван!
Гада. Вун садра и дакIардай килиг! Гьаятда хванахади балкIан гатазва!
Къужа. Яда! Я Али!! Ви а гьайвандив вуч гва, вун зи кIвализ далудаллаз гъайи?!
Али. Агь, я къадаш Мегьамед! Ваз и садакьадик квай угъраш хесетар акуртIа,
Къужа. Акъваз кван! Хьун вуч авуна? Къведай рекье атай дуьшуьш-затI авани?
Али. Ваъ, я Аллагь рази хьайиди! Аватна, гъил-кIвач ханайтIани заз икьван къайгъу жедачир. Зун, и садакьади ви чина уьзуькъара авунва! (са кьве къирмаж вегьен хъийида)
Къужа. Сабур ая кван. Садра заз сабурдив лагьа кван, вуч хьанатIа?
Али. (сас илисна сарал)
Вуч лугьун ваз хванаха?
Нисидин кьве цел авай,
Хперикай хкудай.
Са кьеч ацIай виртни гвай,
ЧIижеривай къакъудай.
Гъизвай затIар мад за ваз,
Гьисабин, дуст, тIварар кьаз.
Гваз къвезвай тир фад за ваз,
Вич кьван залан патар кьаз!
Пар акурла, кIур цавуз,
Акъудиз, зун гьелекна!
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа куьмекна!
Къужа.
Агь хьанач хьи, хванаха,
Абур жедай крар я.
Рахаз течир, мез авай
Гьайван гатун зарар я.
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
Али.
Шумуд сефер ичIи гъил,
Къвез хъфида кIвализ ви?
Агь садакьа, тумни кваз,
Ракъурда за чилиз ви! (къирмаж вегьеда)
Къужа.
Бес я гатун! Гьелекмир!
Ам акьулсуз лам ятIа!
Инайни пар герек туш
Ягъун адаз, хам ятIа!
Али. (кьенерар хванахадин гададив вугана, мугьман кIвализ къведа) Салам алейк, хванаха!
Къужа. (къужахра гьатда) Ва алейкум салам! Ацукьа кван! (кьведни хуьцуьганрал ацукьда) Вун хвашкалди!
Али. Сагъ хьурай, мегьамед дуст. Валлагь-Биллагь, ви хизандин чина зун бегьем уьзуькъара хьана. Им шумудра хьурай!? Садакьади зун суьретдай вегьезва.
Къужа. Жедай крар я, хванаха. За ваз са хъсан меслят къалурин: къенлай кьулухъ, эгер ваз ви балкIандик квай чIуру хесетар хкудиз кIанзаватIа, ам жуван кIвале амаз гатут! Вун, заз чидайди гъавурда акьуна. Абур куьлуь-шуьлуяр я. Вун гьикI ава лагь заз? Къаридин кефияр гьикI я? Гелкъвез жезмани?
Али. Абур вири хъсан я. Саламар рекье тунвай квез цавар-чилер ацIай кьван! Аяларни хъсанзава.
Къужа. Ракъурай вичин чанни сагърай, абур гьанай иниз гваз атай ви чанни! Къари, хуьрек гьазур хьанватIа, чун нез гьазур я! Гъваш вуч аватIа!
Али. Агь, ви чан сагърай! Хванаха туш е вун, ичIи къизил я!
Къужа. (Суфра гъана, экIяйна, анал недай ва хъвадай затIар эцигда.) Къари, акI жедач! Чун стIалвияр я. Хванахадиз, ичIи гъилди атана лагьана, ичIи гъилди рахкурдай адет туш. ТIуьрай зи хванахадин аялри! АцIура адан балкIандал алай ичIи гьебеяр! ИчIиз рахкурун мешреб туш. АцIура! (къари экъечIда)
Али. Пагь! Ам за хъфенамаз вердишар тавуртIа, зун итим туш!
Къужа. Са бисмиллагь ийин чна.
Али. Гададиз са бармакдин хцикьи, къаридиз сунн гуьлуьтар, ваз, зи играми дуст….
Къужа. Заз вун зи тавханадиз атун – им виридалай багьа савкьват я, хванаха! (рекье гьатда)
Али. Де мад сагърай!
Къужа. Югъур хьурай! Саламар твах чи патайни!
Къари. Чи патайни!
Гада. Зи патайни!!!

КІВТIИ-КIВАТIАШ
(Сценария)
Иштиракчияр:
КІелербан-Мурад
КІватІи-КІватІаш
КІел
Алабаш
Къуьр
СикІ
Жанавур

Гад.Хъархъун тарак кІелер ацукьарна,
КІватІи-КІватІаша ял язава.
КІватІаш.
Ассаламу алейкум, азиз тир дустар!
Зун я гьар са кардин устІар!
Зи тІвар я, дуст, КІватІи – КІватІаш,
Зи тІуьн я дуст, са ленгер аш.
Заз ял ядай мажал авач,
Зун рекьидач, ажал авач!
(икІ лагьана сегьнедай хъфида)
Мурад. Зун-Мурад я, гада я кІубан!
Захъ зи кІелер, и тІебиат баябан!
Диде я зи доярка, буба я чубан,
Къацу чуьл я зи чка,
Зун я кІелербан! (хъфида)
Алабаш. Им зун я, зун! Алабаш!
ВикІегь кас я дирибаш! (хъфида)
Къуьр. Зи тІвар къуьр я, чапрас я!
Амма викІегь са кас я!(хъфида)
СикІ. Махарик квай сикІ я зун!
Амалрин кІватІ- рикІ я зун!(хъфида)
КІел. Лугьуда заз вирида:
Куьрпе я вун суьруьда!
Якни ниси, нек завай!
Лацу сарин пек завай!(хъфида)
Жанавур. Вагьшивилел сада за,
Дуьнья сара кьада за!
Гишин руфун буш я зи!
И кІел рикІиз хуш я зи!
( ам кІелни гваз хкведа)
Лугьудай куь чубанри,
Амач чуьлда жанавур!
Чир хьурай агъдабанриз,
КІелен чан я зи къавур!(хъуьреда)
КІел. Угъривилин гьич а кьил.
Авайди туш, югъугъ вун!
Жанавур. Далу далдам, ланш кьве кІар,
Пагьливан хьиз къугъугъ вун!
(жанавур кІелни гваз катда)
Мурад. ( Алабаш галаз къведа) Алабаш,
на хуьх суьруь,
Кьве виликай кьуд ийиз.
КІанзава заз акьулсуз,
И вагьшидин суд ийиз!
Алабаш. Дуст Мурад, вахъ яракь авач,
Гъалиб жедай жанавурдал.
КІватІаш. Чахъ дуст ава-КІватІи-КІватІаш!
Гьатнани вун зи гъавурда?
Алабаш. (гьарайда) КІватІи-КІватІаш!!!!
КІватІи-КІватІаш!!!!
КІватІаш. ГьикІ хьана, дуст, сефил я хьи?
Мурад. Сефил жечни? КІел тухвана!...
Жанавур. Вав гвай яракь- кфил я,дуст!
(кьил калтадарда)
Алабаш. Инал, КІватІаш, дуьз рахана.
(Алабаш хъфида)
Мурад. Жанавурдин гуьгъуьниз фин!
КІватІаш. Адаз са фур эгъуьниз фин!
Мурад. Закайни са устІар жеда!
КІватІаш.Мурад, чахъ мад дустар жеда.
Къуьр.( Мурадаз) Ви тІвар вуж я?!
КІватІаш. КІватІи-КІватІаш!
Къуьр. Куьн гьиниз я? Катмир, акъваз!
КІватІаш. Жанавурди гваз катна кІел,
А вагьшидин дуван акваз!
Къуьр. Зунни хьурай квез са юлдаш.
Мурад. Ви тІвар вуж я?
Къуьр. Къуьр-Дирибаш!
КІватІаш. КичІе туштІа, буюр. Юлдаш!
(Сегьнедиз сикІ къведа. Ам виридаз
тамашда, тум калтадарда)
СикІ. ( КІватІашаз) Ви тІвар вуж я?
КІватІаш. КІватІи-КІватІаш!
СикІ. Ви дуст вуж я?
КІватІаш. Мурад юлдаш!
СикІ. Муькуьд вуж я?
КІватІаш. Къуьр дирибаш!
СикІ.(хъуьреда) Къуьр дирибаш?
Куьн гьиниз я? Катмир, акъваз!
Къуьр. Вав рахадай мажал авач!
Жанавурдин дуван акваз!
СикІ. Хийир хабар? Вуч хьанва, вуч??
КІватІаш. КІел хьанва пуч!
СикІ. Гъавурда зун гьатна, дустар!
ГьикІ кьаз хьанач а кускафтІар?
Куьн рикІ дарих тахьун патал,
КІел къутармиш авун патал,
Зунни хьурай квез са юлдаш!
КІватІаш. КичІе туштІа, буюр юлдаш!
(Пудни жанавурдин гуьгъуьниз фида)
Мурад. Фад я, дустар, шадвал хъуьруьн,
Заз и гуьзел югъ я серин.
КІватІаш. Жанавур кьун паталди чаз,
СикІ. Герек къведа са фур дерин!
Къуьр. Дуьз кьатІуниз лап аферин!
Мурад. Са фенд кьан кван чна адаз.
КІватІаш. АкІ четин я жанавур кьаз.
Мурад. Кьадай къайда за лугьун квез,
Ирехъ кьуна хкведа ам.
КІел галчІуриз мугъарадиз,
Хкведа ам ем паталди.
Фур герек я чаз са тамам,
Гьаниз вигьин паталди ам.
КІватІаш. Фур эгъуьниз вуж я устІар?
СикІ. А кІвалахдиз зун я, дустар!
(пудани фур атІана, кІевирда. Жанавур,
кІелни гваз хквез аквада.
Мурада, мехъерик физвай амалар ийида.
Жанавурди, кІел валарик чуьнуьхна, жузада)
Жанавур. (вичи-вичиз)
КІел гьелелиг акъвазуй кван,
ТІям акван и къуьрекайни.
Гьелек хьана кІел ялдай кьван,
Гьекьер кІвахьиз пелекуайни.
Пудани. Ша, фин, ша, фин мехъерик,
Дустунин кІвализ.
(КІватІаша къуьр кьамал кьада)
Шадвал ква чи кІвачерик,
Къе кьиляй-кьилиз!
Жанавур. Куьн гьиниз я, азиз дустар?!
СикІ. Гьиниз жеда? Мехъерик я!
Жанавур. Бес зун хьтин кьуьлуьн устІар,
Галачиз куьн низ герек я?!
КІватІаш. Къвез кІанибур пара авай,
Ша лагьайбур тІимил хьана.
СикІ.Вун галачиз инсаф авай,
Чун, жанавур, сефил хьана!
Жанавур. ГьикІ хьана, къуьр? Рахадач хьи?
СикІ.Зун алайла адаз рахун,
Айиб тушни? АкІ хьанач хьи!
Жанавур. ( КІватІашаз)Къуьрез ялиз
мийир яхун,
Амай рекьиз зани кьан ам!
КІватІаш. ЯтІа чирин, кьуьлуьн устІар,
Са туьнт макьам я кван, дустар!
(хкадардай кьуьлуьн макьам яда.
Жанавур, къуьр гваз катун патал,
кьуьл ийиз, сикІрев агатайла,
фуруз аватна, гьарайда)
Жанавур. Азиз дустар! Квекай чара!!!
СикІ. ( фурун патав фена) Чакай чара?
Къуьр. Уьзуькъара!
КІватІаш. ГьикІ кьазва вун дерин фура?
Жанавур. Квез зунязух къведачни Бес?
Зун са ажиз етим я хьи….
Мурад. КІелер язух къведач хьи ваз!
Вун къачагърин гьаким я хьи?
КІватІаш. Чна адаз вуч ийида?
Хъуьруьр тийин чна ам чал.
Мурад. Буш рахадай авач мажал,
Вичин гъалатІ аннамишрай.
Къуьр. Пис ксариз анжах ажал!!
Фура суваб къазанмишрай!
Жанавур. Эхиримжи сефер я хьи!(шехьда)
Мурад. ШейтІанвилин кефер я хьи!
КІватІаш. Чарабуруз зиян гана,
ИкІ недай фу зегьер я хьи!
Мурад.Меслят жен чун,дустар вири,
Дуьз къайда хуьн патал даим.
Жанавурдиз акьул куьруь,
Жаза гунуг я чаз лазим.
КІел ( кьецІи яз)
ГьикІ лагьанай за ваз, вагьши?
Гила япар хьанван биши?!
Алабаш. Чахъ гьи кьадар дустар ава?
Вирида (са жанавур квачиз)
Гьа иналди, гъвечІи дустар,
КІватІи-КІватІаш хьана устІар,
Куьтягьзава чна чи мах,
Пара дустар кьаз куьн алахъ!
И дуьньядал жанавурар,
Амай кьадар агал варар.
Чухсагъул квез чаз яб гунай.
Гьич галат тийиз таб гунай!
(пердедин эхир)

ЦІИЦIАЛИ
Иштиракчияр:
ЦIИЦIАЛИ
НАЗИР
ПЕНКЕР
ВЕЗИР
ПАЧАГЬ
КЬАМАТI
ФАЙТУНЧИ
ШАМАТI
ФЕКЬИ
ЛАМАТI
АВТОР
Сад лагьай шикил
ЦIицIалидин папа кIвалелай кул элягъиз,
мани лугьузва:
ПЕНКЕР
ИкI недай фу зегьримар хьуй,
Зун цIивиндин фура ава.
Кесибвилиз цIай аватуй,
Зун нянедин хура ава.
(КIвализ ЦIицIали хуькведа. Ада вич хтайдакай малумвал гуз рак гатада.
ЦIИЦIАЛИ
Салам алейкум! (Папа, ван тахьай кьиса авуна, вичин къаб-къажах са-садахъ ийида). За ваз салам ганай, я паб! Ана гьикI хьана? Ваз ни вуч лагьанва!?
ПЕНКЕР
Зун жагъайдан зун кьий! Ви кьил кьуна, зун киме гьатна хьи!
ЦIИЦIАЛИ
Я залумдин руш! Вуч хьанатIа чазни лагь! Ви ламраз ни човш лагьанва?
ПЕНКЕР
Кьвед лагьай шикил
Къе зун савдагар Межид кьейи чкадиз фенвай.Садра вун ацукь, (хъуьцуьган вугуда.ЦIицIали ацукьарда) Ахпа егь, Кьейи чкада Межидан Шаперидилай алатайла кIвале са касни авачир. За лугьунар ийиз, адан папа Межидахъ йикьер ийиз башламишна. Са сятинлай хьиз пачагьдин назирдин Бике атана. За адаз чка Гана. Жув са тIимил хьиз а патахъ хьана. Ахпа и кIвализ чи хуьре авай кьван карч алайбурун папар къвез кIвал ацIана. Вун и арада зун гьиниз акъатна лагь е?!КIвалин ракIарив! Фагьумайла, и хуьре, гьатта чи вилаятдани кваз валай усал кас авач. Виридахъ авай девлет вахъ авач. КIел кьванни ая. Иналлай тупIал фекьи кьванни тахьай, за вак фу гьикI неда? Фекьидин паб – мийитдин кьилихъ ацукьна, ясинар кIелдайди, фекьи–дуьадал «Фа…тягь» ийидайди. Зун ракIарин кукуцIулдал ацукьдай паб яни? Аллагьдивайни эх жедай гуж туш. КIелда вуна - кIелда, кIел тавуртIа, зи куьч-кумани гваз зун и кIвалерай терг жеда!
ЦIИЦIАЛИ
Акъваз кван, я паб! Сабур ая. Чнани фагьум-фикир ийин.
ПЕНКЕР
Са фагьум-фикирни авайди туш. Зи гаф – гапур я. За лагьана – на авуна. ТахьайтIа, вассалам, шутI тамам!
ЦIИЦIАЛИ
Мад вучда? Ваз закай кIелайди хьана кIан хьайила, кIелда ман, паб!
Пуд лагьай шикил
(Угъирийрин пен)
КАМАТI
Ламра къазанмишайди–ламраз гайитIа, иеси гишила рекьида.
ЛАМАТI
Вун квекай рахазва, кьей хва! Гъиле авай къизилар авай турба и чархук вахтунда кьванни чуьнуьх.
ШАМАТI
Пачагьдиз чун чир хьайитIа, пудан гарданарни галуддайди я.
(угърийри, чуьнуьхай пачагьдин хазина чархук кIевирда. Чпел шак тефин патал, кимел хкведа.
ФАЙТУНЧИ
Я жемятар! Квез за са цIийи хабар гун! Сенфиз чи пачагьдин хазина атIана, анай къизилар чуьнуьхнава. Пачагьди, угърияр вужар ятIа чирай касдиз, еке багъиш гузва.
ФЕКЬИ
Адахъ вири крарай кьил акъуддай назирар, вазирар авайди я эхир. Абуруз вуч авуна къуллугъар, дуллухар гузвайди я?
ФАЙТУНЧИ
Ваз Аллагьди хатур аватIани вун рахамир ман, чан фекьи. Вакай авай хийирарни чаз чизва. Кис кьванни ая ман!
НАЗИР
Чахъ авай дафтIарар чна гъилелай авуна, амма жагъанач.
ВЕЗИР
Угърияр цIийибур я. Абурун илимдай чи кьил акъатзавач.
ФАЙТУНЧИ
ЦIицIалиди кIелер авуна хтанвалда. Мад адалай гъейри чи патара, цIийиз кIелна хтай кас авач.
ФЕКЬИ
АватIа, чна адаз лугьун. Гуя, пачагьди лагьанва, пуд йикъан мундатда, адан хазина чуьнуьхайбур жагъурайтIа жагъурда, тахьайтIа, чна пачагьдив вичин гардан ягъиз тада.
НАЗИР
Дуьз лугьузва фекьида!
ВЕЗИР
Алад! Файтунчи, фена чна лагьайвал ая. Анжах-пуд югъ!
Пуд лагьай шикил
ЦIицIалидин кIвал.
ЦIИЦIАЛИ
Вуна авур кIвалах я им, паб! КIела, кIела лугьуз вуна заз югъ ганач. Гила жагъура угърияр!
ПЕНКЕР
Абур жагъурун са акьван четин месэла туш хьи! Вуна ийидай кIвалах за лугьун ваз. Ваз пуд йикъан муьгьлет ганвани?
ЦIИЦIАЛИ
Гьан?
ПЕНКЕР
Нянихъ къавун чIередал ацукьна, чукIулдал чкал аладариз са-са ич неъ. Гьар ич тIуьна куьтягь хьайила, виридаз ван къведайвал «Сад», ахпа «Кьвед», ахпани «Пуд» лагьана кIевиз гьарагъа. Ахпа лугьуда за ваз вуч ийидатIа.
ЦIИЦIАЛИ
Сад!
ЛАМАТI
(чинеба са пипIехъай) Чакай ЦIицIалидиз сад чир хьанвай хьтинди, гадаяр! Белки ЛаматI ятIа?
ШАМАТI
Чир хьанватIа, кьей хва, ам вун я. Алад, минет-суьнет ая!
ЦIИЦIАЛИ
Къвед!
ЛАМАТI
Чакай мад сад чир хьана,
ЦIИЦIАЛИ
Пуд! (Вичихъ къуват амай кьван гьарайна ЦIицIалиди)
КЬАМАТI
Ша, кьей рухваяр! ЦIицалидиз гьинай чир хьана чун пуд авай чIал. Чна пудани са минет ийин. Ам чи гъавурда гьатин.
Кьуд лагьай шикил
ЦIицIалидин кIвал. Угърияр са-сад, Салам гуз къведа ЦIицIали, паб.
КЬАМАТI
Салам алейк, ЦIицIали!
ЛАМАТI
Ваз и чIаван хийирар хьуй, ЦIицIали!
ШАМАТI
Квез кьведазни саламу алейкум,къуншияр!
ПЕНКЕР
Ша, илиф! Са тике фу не, къуншияр!
ЦIИЦIАЛИ
Я къуншияр, куьн лагъ алай юкъуз лампа гваз къекъвейтIа, чи кIвализ акъатдайбур туш. Хийир-хабар!?
ЛАМАТI
Валлагь къунши, чавай тахсиркарвал хьанва. Чаз чида, на сад, кьвед, пуд лагьайла, чун чир хьайиди. Аллагьдин хатурдай, чун пачагьдин гъиле вугумир.
ПЕНКЕР
Я ЦIицIали, къуншийрин язух я. Жува фена лагь, пачагь вун сагъ хьурай. Ви квахьай къилилар заз жагъанва, абур сенфиз жинерри тухвана.
ЦIИЦIАЛИ
Куьппея угълияр! Квез пачагьдив зи кьил атIуз кIанзавани?
Пудани
Ваъ, я чан чIехиди! Ша, чна ваз къизилар алай чкани къалурда.
ЦIИЦIАЛИ
За куьн угъривилиз вуч ийин, итимвилелди хиве кьуниз вучин. За куьн пуданни пачагьди гарданар ягъиз тадай хьи!
ЛАМАТI
Чан чIехиди.Чи аялар язух ша. На адаз жинерри тухвана лагь
Вад лагьай шикил
ПАЧАГЬ
Алад! ЦIицIалидиз ша лагь. Угърияр жажанватIа, чна угърийрин суд ийида, жагъанвачтIа, чна вичин суд ийида.
ВЕЗИР
Пачагь, Вун сагъ хьурай. ЦIицIали вич атанва.
НАЗИР
Эвер гудани?
ПАЧАГЬ
Ша лагь!!!
ЦIИЦIАЛИ
Пачагь вун сагъ хьурай. Зун атанва.
ПАЧАГЬ
Угърияр жагъанвани?
ЦIИЦIАЛИ
Жагъанва, пачагь. Угърияд туш ви хазина атIанвайбур.
ПАЧАГЬ
Абур вужар я? Къизилар кьванни жагъанвани?
ЦIИЦIАЛИ
Абур жинерар тир, пачагь. Хазина алай чка жагъанва. Ша, ви векилар захъ галаз атурай. За къалурда.
ВЕЗИР
Валлант, пачагь, ЦIицIалидиз чир хьана.
НАЗИР
Чна адаз са хъсанвал авуна кIанда.
ПАЧАГЬ
Къуй, ЦIицIали зи везиирин чIехиди хьурай! Ша, ЦIицIали! Чун шадвал ийидалди, и багъда къекъвен.(сейр ийида)
ВЕЗИР
ЦIицIалидиз са суал це кван, пачагь. Эгер ада и суалдизни дуьз жаваб гайитIа, адан чирвилиз гаф авач.
ПАЧАГЬ
Лагь куван, ЦIицIали, зи гъиле вуч аватIа!?
ЦIИЦIАЛИ
(Вич-вичивай квахьна) Гиле гьич. Кьена ЦIицIи! ПАЧАГЬ
(Гъил ахъайна килигайтIа, пачагьдиз вичин гъилевай цIицI кьенвайди акуна.) Валлагь, ЦIицIали, вун виридалайни чирвилер авай инсан я. Къенлай кьулухъ, зи хазинадай ваз виш манад къизилдин пул ава. Жуван кеспи ая. Лазим атай вахтунда за ваз эвер гуда!
АВТОР
Валлагь, дустар! ЦIицIалидин тIвар майдандиз акъатайдалай кьулухъ, адаз чир жез кичIела, а вилаятда садан мад угъривилер хъувуначалдай. Абур- гьана амаз, зун куьн патав хтанва, азиз тир дустар!

КЬУЬЗУЬ КАЦННИ БУЬРКЬУЬ КЬИФ
(мах)
Са сеферда тІуьквендай экъечІай кьифрез, вилерал айнаяр алукІна, ктаб кІелзавай кац акуна. Муьгьтел хьайи кьецІи кьифре кацивай хабар кьада:
-Ана гьикІ хьана? Вун чирни хъижезмач хьи! Кьифер тІуьникай рикІ яна, ктабар кІелзавани?
-Чир тежедай ина вуч ава?-лагьана каци,- за жува жегьил вахтара авур гунагьрилай гъил къачун патал, ктабар кІелзава. Ктабри чаз авачир акьулар гузва. Яшарни хьанва, кьиф. Рекьидай кьиляй кьванни сувабар къазанмишна кІанда.
-Суваб патал куьне кьифни кьадач лугьузвайди тир. Гила гьикІ хьана?
-Кьейила, «Вуна дуьньядал вуч хъсанвал авуна?» сурун суализ вуч жаваб гуда?
-КІел авун хъсан кар я, амма ви тарсарихъ яб акалдай сухтаяр кьванни авани?
-Гьелелиг ваъ.
-Илим чирун хъсан кар я.-лагьана КьецІи Кьифре,-чи тухумдиз кьванни тарсар ганайтІа пис тушир. Жедай кар яни?
-РикІиз кІан хьайила, тежедай кар авани? Башуьсте, гуда!-Шад хьана кьуьзуь кациз.
-Заз гайитІа жедани?
-Тарс гайила, садни сад я, къадни-сад! Вири атурай зи медресадиз!
Шадвиляй сив япарихъ фейи КьецІи Кьифрен кІвачер цавай фена, тІуьквендиз хъфена, муштулух гуда:
-Муштулух! Чаз кьифериз мичІивиляй акъечІдай мумкинвал хьанва!
-МичІивиляй,-лагьана Кьуьзуь Кьифре,-экуьвилихъ экъечІун са акьван четин кІвалах туш,амма хаталу я.
-За лугьузвай экуьвал ахьтинди туш. Кьуьзуь Каци, вичин гунагьрилай гъил къачун патал тарсар гузва. Белки, чаз са югъ акван.
-Чидач ман. Кьуьзуь хьуналди кацериз акьул къведатІа. Заз чидач, - лагьана кьуьзуь кьифре, куьн-куь аллагь!
КьецІи Кьиф са кІерет жегьил шарагар галаз кацин патав атана. Медреса хъсан туькІуьрнавай. Кьуьзуь Каци доска ва ацукьдай чкаяр туькІуьрнавай. Кьифер къулай чкайрал ацукьарна, Каци тарс башламишдалди лагьана:
-Азиз тир сухтаяр! Чирвал къачун гзаф четин кІвалахрикай сад я. Къачузвай чирвилер дерин хьун патал, яб акалналди рикІел хуьз четин я. За тарс гуз башламишайла, фикирар гьарнихъ чукІун тавун патал, куьне вилер акьална яд гана кІанда. Тарс куьтягь хьайила, за квез вилер ахъай лугьуда. Им зи тарс гунин къайда я. АкІ хьайила, за башламишзава, Вилер акьална яб акал!
Дугъриданни Кьуьзуь Каци гузвай тарсар метлеблубур тир. ЧІехибуруз гьуьрмет авун, зегьметдал рикІ алаз вердиш хьун, ийидай кардин атІа кьил фагьумун ва масабур. Тарсар гуз са гьафте алатна. КьецІи кьифрез, вичихъ галаз тарсуна авай шарагрин кьадар къвердавай тІимил жезвай акуна. Пакад юкъуз тарс башламишдайла, КьецІи Кьиф Кьуьзуь Кациз вилин са тумунай хьиз килигна. Аам аламат хьана амукьна. Ката-галтугна кьифер кьадай къуват амачир Кьуьзуь каци, тарсар гузва лагьана, айнаяр алукІна, регьятвилив кьифер кьазва кьван.
-Бес я Кьуьзуь Кацивай тарсар къачур кьван!!!-Гьарайна КьецІи Кьифре.- ИкІ тарсар къачуз хьайитІа, чи кьиферин тухумдикай садни амукьдач! Вахтунда ката!!!
Куьзуь Кацин иблисвал акур кьифериз им эхиримжи тарс хьана. Гьа и йикъалай, кьифери, айнаяр алукІайтІани, кьилиз сирих ягъайтІани, кацерихъ ихтибарзамач. Гьабур гьар сад: кац-чими пичин къвалав, кьифер-тІуьквендиз, зун куьн патав махар ахъайиз хтана.

ЗАРАФАТ ВА ХЪВЕРДИН ЙИКЪАЗ

АДЕТДИН КЬАЦІАЗ
Дафтарда хцин чІуру тир къимет,
Аакур Гьажиди авуна туьгьмет:
-Хва хьанач вун заз, гъалатІдиз-гъалатІ,
Ахъайиз вердиш, рикІ авачир зат!
Авачни ктаб, авачни къелем?
Вучиз вуна кІел ийизвач бегьем?-
Хци бубадиз, кьун тавуна чин,
РикІевыай гафар лагьана вичин:
-Акъвазиз тежез, пиян яз кІвачел,
Зав тарсар чириз вугузвач мажал.
КІвале гьар юкъуз тваз чуьруькни къал,
На гъаначни чун, буба, и йикъал?!-

Эвелдай Гьажи, хкажна хъиле,
Са кІус амай кьвез, чІул кьуна гъиле;
Эхир хьи ада авуна хиял,
«Лап дуьз рахазва инал зав аял!
Тарцин дувулри хъвайила зегьер,
Ширин жедани, кІан хьунал бегьер?»

Алатна йикъар, алатна йифер,
Гьажиди чІугун хъувунач кефер.
Аялдизни кваз авайтай виляй,
Вичи вичин суд авуна хъиляй.
Пиянискавал авуна туба,
Адетдин кьацІаз хтана буба.
КІвале хъхьана хатурн гьуьрмет,
Хцин дафтарда – лап хъсан къимет!

КАЦИН МЕХЪЕР
Кацин кІвале мехъер ава,
Далдам гатаз, зуьрне ягъиз.
КицІин чина къе хъвер ама,
Акатайдаз тегьне ягъиз.

Кьиферин луж мани ягъиз,
Биргандарни шуьреяр гваз.
Чакъал къвезва лирли ягъиз,
Гьуьндуьшкаяр, фереяр гваз.

Гьатта хпер, цІегьер ава,
Хкадардай кьуьлер ийиз.
Ички лугьур зегьер ава,
Цекверикай филер ийиз.

Кацин шенпІи кьиф-свас галаз,
Шад межлисдин юкьва ава.
Аслан ина гьунар къалаз,
Крокодилдиз мукьва ава.

ТІуьнар, хъунар, чаяр ширин,
Шад кьуьлерин гургьа-гур я.
Гатун юкъуз – цІару серин,
Мехъеринди вургьа-вур я!

Къуьрер хъуьрез, кьуьгъуьр къугъваз,
Сев виртІедин геле ава.
Жанавурди санкьу жакьваз,
Невс хуьз тежез хъиле ава.

СикІ шарагар галаз кІвале,
Атай заз, ваз гьуьрмет ийиз.
Кац столдин атІа кьиле,
Вири санлай гуьзет ийиз.

Ирид юкъуз, ирид йифиз,
Далдам, зуьрне, мехъер хьана.
Гайи акьул кьилиз тефиз,
Кеф чІугурбур пехъер хьана.

Абур гьана амаз нез хъваз,
Зун куь патав фад хтана.
Квехъ галаз нез, квехъ галаз хъваз,
Зи сивизни дад хтана!

ВИЛИКАН ФУРС КУМАЧ ХЬИ, ДУСТ
Кумач сивик ерли рахун,
Кьурай къах хьиз хьанва яхун.
Жувакай жув ийиз кухун,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!

Гьар са кIвалах пара хъсан
ТуькIвенвай ви, квачиз нукьсан.
Кьеж хкатна шумуд йисан,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!

Ях фидайдаз тагуз салам,
Юргъа шивдай кьадай ви лам.
Дерин вацIа квахьна улам,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!

Чарадан вил галай девлет,
Нивай ам нез хьана хевлет?
Къарши хьана гъамни зиллет,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!

Таб ийидай гафун кьилиз,
Вун мах хьана хуьруьз, кIвализ.
Камар къачуз куьлуьз-куьлуьз,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!

Квез я гила кIватIай затIар?
Элкъвей чIавуз лакIабдиз тIвар.
Регъвер элкъвез, кумачиз твар,
Виликан фурс гумач хьи, дуст!

ЗАЗ АКУРВАЛ АМАЧ ХЬИ
-ГьикI хьана, СикI, заз акурвал амач хьи?!
Ви писпидив виликан сес гумач хьи!
-Вучин, дуст кас, нефс, ваз чида, пичIи я.
Амалар заз чидатIан, кьил гъвечIи я.
Аквазва заз, пехил жедай затI амач.
Руфун – кьелечI, тумунин са кьатI амач.
-Виликдай заз икI жедайди чидачир.
Гьалал ризкьи гьикI недатIа чидачир.
-Гила килин жува чIурай крариз,
Жува-жуван кьилел къурай харариз.
-А чIавуз зи вилерал пи акьалтна,
Дуьз гафуниз яб гадай вахт акьалтIна.
-Заз акурди гъери авай кьеч хьана,
Акьуллу тир гафарин ван геж хьана.
-Садра кьванни алукьнайтIа халкьарал,
Вун расанмиш жедачир, СикI, ракьарал!

ВУН НАКЬ ВУЧИЗ АТАНАЧИР
Буллух эрекь, чехир вад сан,
Кьасабнай за жунгав шазан,
Вун атунал шад тир хизан,
Вун накь вучиз атаначир?

Ирид къажгъан – ирид къулал,
Биргендар кьвед суфрад кьулал,
Вун гьинавай икьван чIавал?
Вун накь вучиз атаначир?

Санал чIагъан, санал санал чуьнгуьр,
Пара хъсан межлис туькIуьр
Авунай за, Аллагь шуькуьр,
Вун накь вучиз атаначир?

Як аквазван ваз за инал,
ЧаранатIа накь шишинал?
Ала жеди ви вил тIуьнал,
Вун накь вучиз атаначир?

Аквазван ваз кьацIай рухвар,
Им пуд йиф я квахьна ахвар.
Ийидай за вунни тухар,
Вун накь вучиз атаначир?

Вири къуват ахъайна за,
Садакьа хьиз ам пайна за.
Элкъуьрдачир валайни за,
Вун накь вучиз атаначир?

Шаксуз кIвалин кIан хкатна,
Закни сурун фул акатна,
Къе ахлад, дуст, гьерекатна,
Вун накь вучиз атаначир?

МЕГЬТИДИН ЛАМ
Мегьти авачир жедачир базар,
Пар ялдай кьван лам хьана бедназар.
Эхир са юкъуз аламаз пурар.
Къатадда ламра ял тежез парар.

Пара амай рехъ агакьиз кІвализ,
Лам къарайзавач темпел, гьеллекар.
КІеве гьатайла, Мегьтидин кьилиз
Лам алдатмишдай атана са кар.

Юркунин кьилихъ акурла газар,
Ламран сивиз яд атана цІаран.
Къати невсинин акатна азар,
Ламракай жеда дирибаш жейран.

И гьал акурла, шад хьана Мегьти,
Вични акьахна далудал ламран.
Кьулухъ таз рекьер, дагъларин гуьтІуь,
Темпел ламракай шив жеда чамран.

Вахтунда парар агакьна кІвализ,
Гьайвандин мурад акъатнач кІвализ.
Тек са кар хьана лам патал азар,
Луту Мегьтиди тІуьна а газар.

ТЕМПЕЛДИН ХИЯЛАР
Гатфар бере, жагъун кIане,
Кьве кьикьифдин верг хьанайтIа,
Куьк якIун хинкIардин винел,
Хкайнекни серг хьанайтIа.

Папакайни жен тIапахъан,
Жуван кIвале жув тамада.
Япара жен зуьрнедин ван,
Жедайвал даим тIамада!

ЦипIицI медни дуьдгъвердин кIватI,
Хьаран чими фу хьанайтIа,
Суфрадал са эрекьдин кьатI,
Са кьве рычал-су хьанайтIа,

Як кIаневай ашдин юкьвал,
Пис тушир хурма хьанайтІа,
Хамдиз хвейи таза кIелен,
Са цIуд кIус дулман хьанайтIа.

Хъсан затIар мад чида заз,
Серке ягъай луьле-кабаб.
Дуьшпередин дад чида заз,
Жагъана хьуй – неда кьве къаб!

-Хъсан затIар за хкяйнай
Зи чирвилиз гаф авачир.
Вуч неда, темпел,на?
Гъуьр михьдай са саф авачир!

ЗАЛУМДИН ХВА
(Зарафат)
Залумдин хва – азраил я,
ТІветІ рекьидай гапурдал!
Беден – кьен я, буран кьил я,
МутІлакь са кас хатурдал.

Къуьнуь яна, тар акъудда!
Дагъ чукІурда гафарал.
Папан сивяй гар акъуддач,
Лаш илигиз юрфарал.

Рамдай фена, Шамдай хквез,
Гаф агакьдач чарадал.
Сив ахъайна, акьал тежез,
Къал акъудда арадал.

Гьар са кимел рахаз жеда,
Нубат алаз, алачиз.
Эхирдай кьам чухваз жеда,
Маса куьмек галачиз.

Зал гьалтна ам, квез такурай!
Бахтлу я ам такурди.
Квез а касдин мез такурай,
АтІун тийир гапурди!

ХЬАНА КЬВЕ АЯЛ
Хьана кьве аял –
Ийирни Тийир.
Сада гуз зиян,
Муькуьда-хийир.

Ийирахъ – керчек,
Ачух, уьягъ чин.
Гьар садаз куьмек,
Гуз тир ам кІвачин.

Тийир – буй куьруь,
Чиниз тир яру.
Устад тир вири
Крарин чІуру.

Ийиранди – югъ,
Тийиранди – йиф.
Ийиранди – рагъ,
Тийиранди – циф.

Ийирахъ – дустар,
Тийирахъ – касни.
Ийир тир устІар,
Тийир – са касни.

Лагь кван, аялар,
Гьим ятІа куьн дуст?
Ийирахъ-хиялар,
Тийир хьанва суст!

СИКІ ВА ТУМ
Квезни чида – гъвечІи сикІрехъ,
Вич кьван кьве тум галайди.
СикІ паталди, лугьун за гьахъ,
Ам – бални я, балани.

Са чІавуз ада тумунао,
Вичин геллер шиткида.
Са-са чІавуз, ам тум патал,
Физ, ракьара акІида.

ГЬАРАМ
КІватІна бубади, цІай яна хци,
Гьарам тир девлет пуч хьана бирдан.
Бармак паталди, гапурдал хци,
Гваз хтана кьил, галудна гардан!

ЗИЛИДИН АРЗА
Иви хъваз туна, минетна эвел,
Ахпа гъана кьел, кІвахна зи сивел.
Пис ксар авай жедалди хуьре,
Виш сефер хъсан я кьуруш вире!

АРЗАДИЗ
Угъри, ичкичи, фитнейрин устІар,
ЧІру хесетар тергун яз къастар;
Хтун паталди халкьдин арадиз,
Аллагьдин патав фида арзадиз.

(Хквезвай ксар адетдин рекьиз,
Азраилдизни кІан тушир рекьиз).
Аллагьди гана са-са касдиз яб,
Гьич са касдини ийизвачир таб.

Дуьз рекьиз хтун четин тир, гьелбет.
ЧІугун герек тир азабни зиллет.
Угъридиз гана Аллагьди – къад йис.
(А чІавалди ам амукьин, за чиз).

Ички хъвадайдаз гана яхцІур йис!
(А чІавалди ам амукьич, заз чиз!)
Фитнечи патал, гуз хьанач жаваб,
(Инихъ вуч метлеб авайтІа, яраб?)

Эхир са юкъуз агакьна жаваб!
(Геж хьунин себеб вуч тиртІа, яраб!)
«Ам дуьз жедалди, -рахана Аллагь,
Зун амукьдатІа, заз чидач, Валлагь!»

ЦІИЙИ КЬИЛЕЛАЙ
Идарадин са чІехидан зам авай,
Адахъ – гъвечІи пел, яцІу тир кьам авай.
Лагьай гафарал гьич тийиз амал,
Ацукьнавай ам чІехидан кьамал.

-Сад за ваз ганай выговор эвел.
Гафарал рахаз акурла кьуру.
Кьвед лагьайдини ганай ви сивел,
Кьуьл авур чІавуз макьадал чІуру!
Пуд лагьайдини ганай эхирдин,
Арза це тадиз, къведалди дустагъ!

-Им дуьзвал яни, я чан чІехиди?!
Недайла чун кьвед туширни уртах?
Хьайи крарлай чІугуна хьиз цІар,
Алудин абур вири рикІелай.
Мад дуьз рекьелай юзайтІа зун чІар,
Выговорар це цІийи кьилелай!

ЦIИЙИ ШКОЛАДИЗ ЭКЪЕЧIДАЙЛА
Иштиракчияр:
Учительница, Али, Вели, Селимар, Келимат
Учителница: Аялар, ни лугьуда заз, чи бубаяр, дидеяр цIийиз эцигай дараматриз экъечIдай гьихьтин адет авайди ятIа?
Али: За лугьун, учительница!
Учительница: Лагь кван, Али.
Али: Заз чи бубадивай ван хьана, цIийи дараматдиз экъечIдайла, жув яшамиш хьайи кIвале авай хъсан затIар, цIийиз экъечIзавай кIвалериз хутахдай.
Вели: Зун рази туш, учительница! Алиди лугьудайвал хьайила, чна са шумуд йисуз ишлемишнавай затIарин са пай гадарна кIанзавани?
Селимат: Жуваз хийир гайи гьар са затI чна хутахун лазим я.
Учительница: Аялар, дуьз лугьузва куьне. ЦIийи кIвалериз экъечIдайла, чаз гьамиша лазим атай гьар са затI хутахна кIанда. Къуншийрихъ галаз гьикI чара хьун лазим я?
Келимат: Заз ван хьайивал, цIийи кIвалериз экъечIдайла, са кьадар йисара стхаяр, вахар хьиз яшамиш хьайи къуни-къуншийрихъ галаз, гьуьрметдив чара хьана кIанда. Эгер са мус ятIани сивикай хайи кар аватIа, багъишламишун тIалабда.
Вели: Ам жув буш къалурун жезвачни?
Али: Ваъ, гьелбетда! Намуслу ва къуватлу касдиз са чIавузни жува авур гъалатIрай багъишламиш лугьун агъузвал къалурун туш.
Учительница: АкI хьайила, аялар, чун и мукьвара са классдай масадаз экъечIдайвал жезва. Чна вуч авун буржи я?
Селимат: Гафар-чIалар сад я, учительница. КIандатIа цIийи кIвалер хьурай, кIандатIа цIийи класс.
Келимат: АкI хьайила, чун цIийиз экъечIзавай класс экуьди ва дережайриз винзди хьун патал чна вуч авун лазим къведа?
Али: За кьатIизвайвал, сифте нубатда, чи классда авай хъсан адетар ава гьа, гьабурни гваз хъфена кIанда.
Вели: Месела?
Селимат: Чи «А» класс амайбурулай кIвенкIвечи тирни? ГъвечIи классрин аялриз куьмекар гузвайди тирни?
Келимат: Чи классдин тIвар кIвенкIвечи яз доскада авайди тирни?
Вели: Бес чи хъсан кIелунар? Ахпа.. чна къачур двойкайриз вуч ийида?
Келимат: Ваз регъуь кьванни тушни двойкайрин тIвар кьаз? За чи вири классдиз эвер гузва…
Вели: Гила башламишда эвер гунар.
Али: Са эвер гунни герек туш. Чун шазандалай са йисан чIехи хьанва. Чун авайдалай акьуллуни хьанва. Гьар сада вичи фагьумна кIанда.
Селимат: Дуьз меслят я на лугьузвайди. Амма гьар са цIийи кардив ва я классдив эгечIдайла, ам кутугай къайдадиз гъидайди хьиз, чна чахъ авай хъсанвилерикай менфят къачуна, мадни хъсан крар арадал гъун патал фагьум-фикир авуна кIанда. Жувалай чIехибурувай хабар кьун айиб туш. Жуваз чидай хъсан кар, жувалай гъвечIибуруз чир тавун- ам айиб я.
Учительница: Дуьз лугьузва куьне, чан аялар. Гила зазни чир хьанва куьн мадни акьуллу ва чирвилериз артух хьанвайди. ЦIийи кIвалериз экъечIзавайбур хьиз, къведай йисуз чун, михьи парталривди, камаллу къилихривди, рикIера еке къастар аваз, чи вири тарсар лап хъсан къиметралди акьалтIарда лагьана, хъсан ахлакь, яни, поведение аваз атун лазим я. Ктабар къайдада туна, ручка-тетрадь гваз, гарданра голстухарни аваз акурла, куьн диде-бубайризни шад жеда, муаллимризни. Куьн чи гележег я. Гележеч акьуллубурун гъиле хьайила, чи гьар са югъ бахтаварди ва шадлуди жеда. Квез баркалла! Перде.

КІВАРЧАГЪ ДЕРЕДА
Кьилетухузвайбур:
ГАДА,
РУШ,
ПАГЬЛИВАН,
ЦІЕГЬ,
БЕГ,
БИКЕ
ГАДА. (Тади кваз къведа, инихъ анихъ тамашда) Чи кьегьелар атанвач хьи!
РУШ- (муькуь патай руш къведа) Геж вучиз хьанатІа? Вуч ятІани са дуьшуьш атанва.
ГАДА. Гьихьтин дуьшуьш?! Чаз хабар жедачирни?
РУШ. ТахьайтІа, абур бисмиллагь лагьай жинерар хьиз квахьдайни?
ГАДА. Заз далдамринни зуьрнейрин ванер къвезва.
РУШ. Зун гъавурда гьатна. Къе нисиниз пагьливан къугъвазвайди я. Абур вири гьана ава.
ГАДА. Чаз цІилинал къугъвазвай пагьливанар акурди тушни?
РУШ. Али, а пагьливан кьетІенди я.
ГАДА. Пери, як такурдаз тухул як яз къалурзавани?
РУШ. Валлагь кьетІенди я! Ада вичин гьунаррикай чи Мустафа бегдиз лагьайла, бегди пагьливандивай вичи къалурай чархалай муькуь чархал цІил чІугуна къугъваз жедани лагьана хабар кьуналда.
ГАДА. Пагьливанри чархарилай цІилер яна къугъваз акурди я*
РУШ. И пагьливан лап жегьил ва гуьзел гада я лугьузва.
ГАДА. Ваз и махар нивай ван атана.
РУШ. Чи кІвализ къуншидин паб атанвай, гьадавай.
ГАДА. Бегди гад акІадарна, халкь пагьливанриз тамашиз тач эхир.
РУШ. Бег Мустафа ятІани, ам вичин папарин ихтиярда авайди я. Ша, фин!
Кьакьан кьве чархалай яргъи цІил яна, кьве патай арабадин чархар элуьриз, цІил тІарамарзавай. Халкьар гуьнейрин къвалара чкаяр кьуна, цІилинал акьахиз гьазур хьанвай жегьил пагьливандиз тамашзавай. Бег, патарив ракъиникай серин кьунвай тавларда, элкъвена нуькверри кьунвай чкадал ацукьнавай. Виридак къалабулух квай. Майдандиз ЦІегь акъатна.
Пагьливан, пайгарни гваз, цІилинал хкаж хьана.
ЦІЕГЬ. Пагьливан къардаш!
ПАГЬЛИВАН. Леббежан юлдаш!
ЦІЕГЬ. Къе чи мярекатда КІварчагърин бег, къуй адан дережа гьуьндуьр хьурай, бег Мустафади иштирак ийизва, адан сагълугъдай са бугьнар ая!
ПАГЬЛИВАН. КІварчагърин бег Мусафадин сагълугъдай, за хъсан лезги кьуьл ийида. (кьуьлда).
ЦІегьре, цІингавар ягъиз, аялрин чинриз мухван гъуьр ягъиз галтугда. Аялар катда.
ЦІЕГЬ. Бег, вун сагърай! (кьуьлда)
НУЬКВЕР. Ахмакь! Ам ваз бег яни?! Мустафа хан! КІварчагъ Мустафа хан!
ЦІЕГЬ. Багъишламиш ая, нуьквер. Зун ахмакь цІегь я, цІегь. Бег ваъ, ханларин хан, Пагьливан къардаш! Ваз бугьнар гузвайди КІварчагърин хан Мустафа-бег я. Гьадан сагълугъдай!
Пагьливан. Мустафа хандин сагълугъдай! Мад са уюн хъийида за! Башуьсте! (Кьуьлда)
ЦІегьрел къара пулар авай кисе гадарда. ЦІегьре ам вахчуда. Адаз бегдин папарикай сада вичин патав атун буйругъда.
БИКЕ. Я ЦІегь, я СикІ, инал ша! (ЦІегь къведа) Ма и багълама! Им за чи хциз хва хьайидай бахшзава. Адан тІвар Ибрагьим-бег я. Адакай чаз адалатлу хан хьун патал Пагьливандив синида туна, кІвачер кутІуннавай гьер рекье твазва. Къуй ада цІилинал а гьер тукІуна, къалуррай.
ЦІЕГЬ. Башуьте хандин бике. Исятда тамамариз тадачни за адав ви буйругъ!
ЧІехи синида аваз пагьливандин цІилинал кІвачер кутІур гьер гъида. Пагьливанди, пайгар къуьнерал эцигна, гьер авай сини цІилина хкажда.
РУШ. Яраб адавай чан алай гьер цІилинал тукІваз жеда?
ГАДА. ЖедачиртІа, Пагьливанди а кІвалах хиве кьадачир.
РУШ. Али, тамаш!
ГАДА. Пери, вуч аквазва?
РУШ. Синида авай гьерен кІвачера авай еб ахъа жезвай хьтинди я. Гьайиф!
ГАДА. Ам фасикьри пагьливандин кьилиз яд чимиз авунвай кар я. ЦІегьрез эверин.
РУШ. ЦІегьрез, шабашар кІватІунин гъиляй, чун аквазвани?
Пагьливанди, са легьзеда гьерен туьтуьнвай чукІул гуьцІна. КІвачер кягъайла, Пагьливан ават тавуна, са кІус амкьна.
БИКЕ. Аман!-гьарай акъатда.
БЕГ. Яман, дунгъуздин руш, ваз ам аватна кьейитІа, дуьнья чІур жез кичІе хьанайни!? Нуьквер! Инал ша!
НУЬКВЕР. Белли бег!
БЕГ. Белли бег ваъ, къурумсах, белли хан! Алад! Чархал элкъуьрнавай цІилинин кьил, гапурди яна атІутІ! И залумдин рушаз залайни и пагьливан гьайиф атанва. Бикедин дуван хъфейла, за кІвале ийида. Адаз пагьливан ва ада ийизвай кьуьруькар бегенмиш хьанвай хьтинди я. Зун авай чкада ахьтин угърашар гьина авайбур я?! Алад, ЦІил кьатІ ая.
НУЬКВЕР. Бес бег, Бес хан, а кесиб а цавай чилел аватайтІа, рекьидачни?
БЕГ. Ваз лагьайди ая. Адал алай кьван питикри хуьдатІа тамашин зун. Лугьуда хьи, пагьливанар Аллагьди хуьзвай ксар я. Килигин, а Аллагьдивай зи хура акъвазна, ам къутармишиз алакьдатІа!
БИКЕ. Я бег. Ваз вуч хьанва?
БЕГ. Зегьри бег. Лал хьухь! Чи къара халкьдизни ам бегенмиш хьанва. Абуруз и цІаркал пагьливанди авур кар зурба гьунар хьиз аквазва. Алад лагьаначирни за ваз, къурумсах!?
НУЬКВЕР. Фена, бег, физва, бег. Исятда! (Нуьквер чархухъ финни сад хьана, инсанрай гьарай акъатунни – сад. КьатІ атІай цІилинлай аватай пагьливан, лекь хьиз кьве чархун кІаниз аватна. Са легьзеда, на лугьуда, пагьливандин хурай акъатай чан я, цавуз лекь хкаж хьана.
ГАДА. Пери, аквазвани ваз цавуз хкаж хьайи лекь?
РУШ. Ам лекь тирди зазни аквазва.
ГАДА. Ам лекь туш, Ам жегьи л пагьливандин хурай акъатна, цавуз экъечІнавай адан ругь я!
РУШ. А лекьре цава чархар ягъизва.
ГАДА. Мустафа бегдиз кар кьаз кІанзавай хьтиндия!
РУШ. Тамаш! Ам тавлар алай чкадиз гьикІ мукьва жезватІа!
БЕГ. Нуькверар! Я ламран рухваяр, квез цавай залди къвезвай лекь аквазвачни?! Куьне ам сада кьванни яна йикь тІун! (Тавлардикай гуьне тирвал катда. Сарарихъ-пацарихъ фида. Халкьар бегдал хъуьреда. Дишегьлийри пагьливандихъ йикьер ийида.
ГАДА. Пери, гьа им тирни на заз гайи муштулух?
Руш. Али. Вуна акьван рикІив кьамир. И дуьшуьш чи дереда, чи кІварчагъа фад заманайра хьайиди я лугьуда.
ГАДА. Ваз а инсафсуз Мустафадин эхир гьикІ хьанатІа, квез ванер атана жеди.
РУШ. Кьенани? Адаз вуч жеда?
ГАДА. Кьиникьар – виридахъ галай йифер-йикъар я, Пери. Ам, адетдин инсан хьиз кьенач. Дуьньядал алай кьван зулумар авуна, чара хуьрериз физ, вичин рикІел акьалтай кІвалахар ийиз акуна, са Уьзден тІвар алай къучагъ аваз, ада ам ситарав туьфендай яна кьена.
РУШ. Али, беглер, ханлар гьахьтин зулумкарар тир кьван.
ГАДА. Пери, беглерик рагьимлубурни хьайиди тир. Мисал къачун чи Ибрагьим бег. Инсанри шагьидвал ийизвайвал, Ибрагьим бегди, вичиз кІвалах ийизвай лежберрихъ галаз санал ацукьна фу недалдай. Ада чи Латар булахдал, атай мугьманар галаз ял ягъиз, гуьзел булах туькІуьрна. Дербентда еке дараматар эцигна.
РУШ. Хъсан инсанриз рагьметар хьурай, Али, пис ксариз жегьлемар!
ГАДА. Къуй чи жегьилри чпин тарих чиррай! Хъсан инсанрилай чешне къачурай!
РУШ. Чи девирдин жегьилри, чІехибурувай хъсан крар чирзава. Абуру чпин хуьрел, Ватандал баркалла гъиз алахъзава. Къуй чи Лезги халкь, дагъдин лекьер хьтин викІегьбур, Шарвилияр хьин кьудратлубур, Мегьаммед Ярагъи хьтин чирвилер авайбур, Етим Эмин, СтІал Сулейман хьтин халкьдихъ рикІер кудайбур хьурай. Чи Имам Мизамудинович хьтин бажарагълубур хьурай!
«КІварчагъ дере» манидалди акьалтІарда.

ТАРИХДИХЪ АЛАКЪАЛУ ЯЗ

КУЬРЕ МЕЛИК
Иштиракзавайбур:
КУЬРЕ МЕЛИК-
1-ХАБАРДАР – Агъа Кранрин къеледин къаравул
2-ХАБАРДАР- Куьрхуьруьн къеледин къаравул
ВЕКИЛ – халкьдин векил
ТИМУР – Манголрин ШАГЬ
БУГЪА – Мангалрин кьушунрин КЬИЛ
ТУБУ – Мангъулрин нуьквер
ЯБУ – Мангъулрин нуьквер
Вакъиа Къухмаз кIунтIал фида. Тимур шагь ваадан кьушундин кьил
ТИМУР - ШАГЬ – Бугъа, чун акъвазнавай чкадин тIвар гьикI я?
БУГЪА – Шагь, Вун сагърай! Чун алай чкадин тIвар кагъаздай аквазвайвал – Къухмаз лагьана къалурнава.
ТИМУР-ШАГЬ – (фагьумда) Къух–маз - Патанбуруз кичIерар гуз эцигнавай тIвар я. Вининай заз цIун гуругар акъатиз аквазва. Абур вуч чкаяр я?
БУГЪА – ЭрчIи патай аквазвайди Куьре вилаятдин меркез Агъа Каран я, заз чиз. Абурузни хабар хьанва.
ТИМУР-ШАГЬ – Гила гъавурда гьатна. Шаир Куьре Меликан ватан, лагь ман! Заз фу авай Агъа каранрикай гзаф кьадар ванер хьана. Яда, инавай техилар кIватIна хутахайтIа, чавай Чин гьукумат, яни Китайни маса къачуз жеда хьи!
БУГЪА – Ваъ, шагь! Куьре Меликан ватан адалай вине ава. Адаз чкадин халкьдин Куьр хуьр лугьузва. Агъа Каран къеледин Кьил тир Лезги лугьудай кас – ам Анин КЬИЛ яз хкягъайди ва гьана авай кьушундизни рагьбервал гузвайди Мелик я. Агъа Каран - еке къеле я. Куьре Мелик аниз еке мярекатар хьайила къвезвайди я. Амай вахтунда ада Аллагьдиз ибадат ийизвалда.
ТИМУР-ШАГЬ – Бес Квард лугьудай къелени авайди я. Ам гьинал хьиз ала? Къухмаз кIунтIал алай къаравулар кьейила, винелди авайбуруз, чун къвезвайдакай хабар ни агакьарна?
БУГЪА – Сад лагьай суалдиз жаваб – Квард - Нарин келедилай алатайла, кьвед лагьай чкадал алайди я. Квардрин мез чи гъиле ава.
ТИМУР-ШАГЬ – ГьикI? Мусалай инихъ? Квард къеледин?
БУГЪА – Белли, Шагь. Накь ЛукIарик атайбур – Кварддин чIехиди тир Лямета, вичик ва вичин девлетрик хуькуьр тавун патал, чинебан сир гваз атанвайбур тир. Анин дуван чна регьят аквада. Виняй аквазвай цIаяр чун иниз мукьва хьуникай хабар хьайила, къаравулрикай сада, нафтIадин фитIилдик цIай кяйна, амма а къаравул рекьидалди, цIукай хабар хьайи Агъа Крандин, Алидхуьруьн, Векьелрин кIунтIарал алайбуру гьатта Агъулиз кьван хабарар агакьарнава.
ТИМУР-ШАГЬ – Заз чизвачирни лезгияр уях инсанар тирди!? Виняй цIай аквазвай хуьрер яни? Абур къелеяр яни, тушни талгьана, вири терг авуна кIанда. Герек хьи, Куьре – лукIарин яйлах жен. Зегьмет чIугвадай лукIар иниз гъана, викIегь рикIер авай лезгийрикай аскерар кьуна кIанда!
БУГЪА – Вуна лагьайвал жеда, Шагь! Абурун дараматриз чна цIаяр ягъиз, къван-къванцел тадачир, амма са кар ава, Шагь!
ТИМУР-ШАГЬ – Къаб алаз рахамир! Ачухдиз лагь, Бугъа!
БУГЪА – Агъа Карандин КЬИЛ ава гьа, Лезги лагьана. Адаз дагъдин марал хьтин, хаму жейран хьтин Жейран лугьудай тIвар алай гуьзл са руш ава. Ам гьикI къутармишда?
ТИМУР-ШАГЬ – Нуькверриз лагь! Лезгийрихъ са хъсан мисал авайди я, ЧIижерин куьнуь чIурайла, мум – чими авуна, цIурур, амма вирт чIурмир.
БУГЪА - Зун ви гъавурда гьатнач, шагь!
ТИМУР-ШАГЬ – Лезги лугьудай абурун кьил кьена кIанда, ам руш ава гьа, Жейран, ам саламат зал агакьарайдаз лагь, вичив чIугур къизилар гуда!
БУГЪА – Гила гъавурда гьатна. Къе рекье твада за аниз кьушун!
Агъа Каран къеле. Къеледив, кьиле ЯБУ ва ТУБУ нуькверар къведа.
1-ХАБАРДАР – Вужар я? Вуж герек я?!
ТУБУ - Зи тIвар Тубу я! Тимуран нуьквер! Агъадай Тимур вичин кьушун галаз къведалди, къеледин варар ахъайда, Къеледин Кьил, Лезги ава гьа, ам жемятдин кьиле акъвазна, рехъ тирвал гам-халича экIяйна, далдам-зуьрнедив, ширин няметрив, вичин руш Жейранни галаз чи Шагь къаршиламишиз къведа.
1-ХАБАРДАР ¬ - ТахьайтIа, вуч ийида? Садра заз куьн дабанар къалура!
ЯБУ – Яда, Зи тIвар Ябу я, вун залайни фейи ябу я хьи! Куьн къеледин кьил Лезги лугьудай касдиз Жейран тIвар алай руш авани?
1-ХАБАРДАР – Ава! Адан тIвар – гъилерин чуьхуьн гватIа яхъ!
ЯБУ – Гьа руш, аш авай сини кьилел кьуна, чи шагьдин къаршидиз къведа. Ам багъишайтIа, шагьди квелай виридалай гъил чIугвадайвал я.
1-ХАБАРДАР – А Виле са вагьрам эцягърай! (Хабардар кьада) Агь, ламран рухваяр! Куьн иблисар тир хьи! Я жемятар, я жемятар! Фад куьн кьилиз са чара ая! Душман атанва къапудал…..(Ам рекьида)
И вахтунда, чинеба кьве касди хабардар кьуна, бамишда. Тимуран кьушунди Агъа Каарандиз цIай яда.
Куьр хуьр. Жемятдиз Агъа Карандиз цIай ягъайди хабар жезва. Куьре Мелика Квард къеледиз хабардар рекье твада.
КУЬРЕ МЕЛИК – Вуч хабар я?
2-ХАБАРДАР – Мелик буба! На лагьайвал хьанач!
КУЬРЕ МЕЛИК – ГьикI за лагьайвал хьанач! Вуч хабар я?
2-ХАБАРДАР - Душман иблисвал гвайди хьана!
КУЬРЕ МЕЛИК – Душманарив гьамиша иблисвал гвайди чизвачирни?!
2-ХАБАРДАР - КьецIи Тимур – мусурман я лугьудай кьван! Агъа Каран къеледиз цIаяр яна, кана ам аладарна! Къеледив гвай аскерар къвезвай чилин кIаникай физвай сирлу рехъ чукIурна. Къеледин кьил Лезги, са кьадар халкьни аваз, мискIинда аваз, абуру цIай яна кана. Аялар, кьуьзуьбур, дишегьлияр ачух майданда кIватIна, абурукай, балкIанрал алай манкъулрин аскерри, чан алай юг авуналда! Гьарай гуж! Им вуч мусибат я!?
КУЬРЕ МЕЛИК – Квард къеледа са шумуд хуьруьн векилрикай кIватIнавай аскерар авайди тир. Абур гьиниз фена?! Вуч ягъалмишвал хьана? МискIиндин кукIвай халкьдиз хабар гана кIанда:
Эй, Лезги халкь, душман винел атана!
Къарагъ кIвачел, къул хуьз экъечI!
Им нубатдин завал кьилел атана,
Къарагъ кIвачел, къул хуьз экъечI!

И душманар кицIерилай пехъи я,
Къаф дагъларин рагарилай векъи я.
Им гъуцари чаз гайи гьакь-гьакъи я,
Къарагъ кIвачел, къул хуьз экъечI!
2-ХАБАРДАР – Ана хьайидин масад я. Квард къеледин кавха Лямет авачирни? Гила ада маса гайи хуьруьз – Лянетан хуьр лугьузва.
КУЬРЕ МЕЛИК – Ада вуч авуна? Камаллу инсан яз аквадай. Вуч хьана?
2-ХАБАРДАР – Ада авурди гуж я. Адалатсузди, вичин девлетар тараш тавурай лугьуз, жемятдихъай чинеба, Тимур-шагьдин патав жасусар рекье туна. А намуссузри Квард къеледин чинеба сирер мангъулриз маса гана. Чпик кямир лугьуз дад авуна. Тимур-шагьди, Квард вахчурла, сифте нубатда Лямет, ахпа чпиз сирер гайи жаллатIар асмишна.
КУЬРЕ МЕЛИК – Вичиз сирер гайибур? Ам – алчахрин ачлах я хьи!
2-ХАБАРДАР- Ада икI лагьаналда: «Вичин халкь ва ватан маса гудай алчахри, серф акатнамаз зунни маса гудайди я! Сифте нубат алчахар терг ийин! Ахпа чи хура акъваздайбур! Заз ванер атайвал, Куьре вилаятда диндин кIвалах буш хьанвалда. Чна ина исламдин хандакIар мягькемдиз яда!»-лугьузвалда кьецIи Тимура!
КУЬРЕ МЕЛИК – Агь вуч акъатай чкадиз цIай аватуй! Диндикай хабар авай фасикьди, и кьадар инсанар телефдани?! И кьадар шегьерар, къелеяр, хуьрер терг ийидани? Са гунагьдинни иесияр тушир малаикар тир аялар, абур хайи дидеяр, кьуьзуьбур цвелер гатазвай ратIра туна, балкIанрив кIур гуз туна, инад ийидани? Аллагьди ягъуй вич!
Рак ахъайна, Тимур, Бугъа, Тубу ва ЯбумискIиндиз къведа.
БУГЪА - Мелик! Жуван кьве тIуб алай сив – капаш эцигна хуьх! Вуч чIуру гафар акъудзава вуна чи Шагьдин тIвар кьаз!
ТИМУР-ШАГЬ. Адахъ агакьнавай хабарар тапанбур я, Бугъа. Куьре Мелик, чаз Ви арифдарвиликай малум я. Вунни динэгьли михьи ксарикай сад я. Чаз чида, и вагьши лезгияр вавай чIалал гъана, мусурманар ийиз алкьзавач. Лезгияр - гафар акатдай милет туш! Абурухъ галаз турунал рахана кIанда.
КУЬРЕ МЕЛИК – Куьн вужар я?! – (МискIиндин тахтунай ивичIда)-Мусурманар яни? Мусурманар хьайила, квехъ салам - калам авайди тушни?
ТИМУР – ШАГЬ – Ашгьаду анна, Ла иллагьи илаллагь, ва ашгьаду анна Мегьамедан Расуллулагь! Гила салам гайитIа, Куьре Мелик, вуна кьабулдачни?
ЯБУ – Шагьдин вилик метIерал акъваз!!! Алчах! Ийизвай гафар аку!
ТИМУР - ШАГЬ - Тади къачумир, Ябу! МетIерал акъваз тавуртIа, ам зи вилик, гъуьлягъ хьиз, хур галчIуриз къведа. Куьн кис! Гьелелиз зун шагь! Мелик, ваз Куьре вилаятда авай гьуьрметдикай заз хабар я. Вун кьиникь – заз цвег кьейидайни туш. Амма за квевай ийизвай тIалабун масад я. Куьн еке шаирни я, динэгьлини. Куьн михьи пIир тирдини заз хъсан чида. Вуна Куьре агьалияр кIватIна, абур дуьз гъавурда тур. Яни, Тимур-шагь – ракьун беден авай, асландин рикI авай, сабурла, рагьимлу ва адалат гвай кас я лагь. Халкьар вахъ ва ви гафарихъ ягъада. Чнани вун рази тавуна тадач.
КУЬРЕ МЕЛИК – Вун мугьман тиртIа, зун гьа саягъда, инсанвилелди рахадай. Амма вун душман яз атанва. Захъ Аллагь ава. Квехъ Аллагь авайбур туш, куьн гъилер ва намусни кваз ивиламиш хьанва! Аллагьваранар!
ТУБУ - Туб астахфир ая, Мелик! Им гьуьжетдай чка туш, минетдай чка я.
ТИМУР-ШАГЬ – Аллагь – Зун я, Куьре Мелик! Ван къвезвани квез!? Зун!
КУЬРЕ МЕЛИК – Вуна хьиз, Фергъаванарни чеб аллагьар я лугьуз къекъвейбур я. Ви эхирни хьанвай хьиз аквазва заз.
ТИМУР-ШАГЬ – Вилер акъуд! Ийизвай гафар аку! Адан вилери зун чIемерукдин хьелери хьиз язава! Вилер акъудна, а тIуьквенриз цIун мурз це! Аку садра! Хъсанвилин буба кьенвайди я лугьуда. Зун аку! Дуьньядин са пай муьтIуьгъарнвай. Им аку! Куьре Мелик! Ви Куьрединкай низ хабар авайди я! Ахмакь лезгийрин кьил, регьбер! Куь лезгияр, декьенамаз муьтIуьгъ тежедайбур я лугьуда. Дуьз гафар я кьван. Лезги лугьудай миллетдин векил – сифте кьена кIанда, ахпа адав рахаз регьят я. ЦIай ягъа, вилер акъудна! Дуьньяни кваз мичIи ая адаз.
2-ХАБАРДАР- Инсаф ая, шагь! Куьре Мелик малаик хьтин инсан я, куьн Аллагьди жазаламишда! Адак кямир! Инсаф!
ТИМУР-ШАГЬ – Сифте нубатда, и элуькьзавайдан кьил атIутI! Ахпа Куьре Меликан гьахъ гьисаб!-Тимур-шагь Бугъа галаз экъечIда, Тубудини Ябуди Куьре Меликан вилер акъудда.
КУЬРЕ МЕЛИК – Эй, Аллагь! Вуна эхмир!
Лекьре чилер чалдач, гъуьрчда къушарал,
Чеб сад тушир, экъечIнавай лужарай.
Инсан хьухь вун, кIан жемир затI авачир.
Вичихъ ви ял, ви кардин хатI галачир.

МискIиндин зиндандай, шашкайралди дагу гатана, вилини цIару авунвай, вилер акъудна, каш ганвай, амма муьтIуьгъ тахьанвай Куьре Мелик акъудда.
ВЕКИЛ – Я залум шагь – КьецIи Тимур, на авурди гуж хьана хьи!
Я Аллагь ви, эхир-пехир,
Хьурай залум, шагь Тимурлен!
Хъвайи халкьдин иви – чехир,
Авайд туш вахъ ягь, Тимурлен!

«Куьре Мелик авур буьркьуь,
Течир диде, вах, Тимурлен!
Дар хьурай ваз рекьер гьяркьуь,
Беден кьурай къах, Тимурлен!»
КУЬРЕ МЕЛИК –
«Аллагьдин эхдач ихьтин зулумар!
Сад амай кьван терг хьурай куьн, залумар!

Кьушун галаз уьмуьр гьалдай залумрин,
Эхир жеда элдиз ийир зулумрин!

КIаму эвез ийидач гьич са вацIни,
Халкь галачиз кьиле фидач са касни».

Сегьнедиз Куьре Меликаз бахшнавай шиирар гваз, адаз бахшнавай мани ва музыка гваз экъечIиз, са-сада лугьуда, манидалди акьалтIарда.

 

КЬВЕВАР АЗАД ИЙИЗ
Иштиракзавайбур:
Кас-Буба-аламатдин инсан
Дагълар-Шарвилидин буба
Шарвили-Игит
Хабардар-Лезгийрин векил
Лепеш-душманрин кьил
Хабардар. Гьарай эллер!
Кьвевар кьаз атанвалда!
Кьвевар хуьзвай къаравулар гатанвалда!
Гьинва чи халкь? Къегьриманар тІвар авай?!
Чапхунчияр къвезва кьиле гар авай!
Кас-Буба. Къал ква хьи вак, эй, Хабардар!?
Вуч себебда рик! Хьанва дар?
Вуж я а Кас атанвайди,
Ракьун варар гатанвайди?
Хабардар Кьил акъатнач вужар ятІа,
Чал атанвай гужар ятІа?
Я чІемерук какатдай туш беденрик,
Я кьиникьин тІем алай туш гуьлледин.
Халкь рекьизва, кьуьл гуз, кутаз леэнрик,
Эхир жезва Кьвевар лугьур къеледин!
Кас-Буба. Руьгь вегьемир я жуван, я чарадан!
Ахьтинбур чаз акурди я пара яз.
Дуванарни акур чІавуз гьар садан,
Катайбур я, чинар уьзуькъара яз.
Чахъ Шарвили ава Шалбуз дагъ хьтин!
Адан хура акъваз жедай вуж ава?
Аквазвач ам йифен чІавуз рагъ хьтин.
Адахъ я тур, шив авачиз гуж ава!
Дагълар. Вуч хабар я? Шарвилидин тІвар кьуна,
Ван атайла,
Хабардар. Дагълар буба, душманри Кьвевар кьазва,
Кас-Буба. Душманди чаз лап гъилив кьур кар кьазва!
КІватІал ая вири чатун устІарар!
Шарвилидиз тур гьазуррай женгинин.
Алуд авун патал чалай мурдарар,
Ван авурай хабардаррин зенгинин.
Хабардар Шивни кІанда лув гуз фидай цаварай!

Дагълар. Рамагбанри кьуна хкуй чІурарай.
УстІар. Им зи патай багъиш хьуй Шарвилидиз!
Адаз за яд ганва кьунан ивидал!
Чир хьурай гьар са кепеяугълидиз,
А турунал тІем алач чан кІевидан.
Рамагбан. И шивни це, пурар алай гар хьтин!
Гьуьлуьн шивди багъиш авур тай я ам!
РикІин хиял, цІайлапандин цІай я ам!
Вирида: Шарвили! Шарвили! Шарвили!
Шарвили. Им вун ван я, кІватІал хьанва куьн вири?
Кас-Буба. Шарвили хва, душман къвезва ватандал!

Кьвевар кьунва лугьуз хабар атанва!
Хабардар. Гужар гъалиб ийиз кІан кІан я чи чандал.
Шарвили. Ахьтин викІегь игит ятІа, майдандиз
Атурай лагь, къалуруй чаз гьунарар!
Лепеш. Атанва зун, Шарвили, ви гьарайдиз!
Лап зурба Кас я лугьуда гьунардиз.

Шарвили. ГьакІ аскерар къирмиш авун герек туш.
А патай-вун, и патай зун Бес я кьван!
Лепеш, Игит ятІа, дамахун чи хуьрек туш!
И лезги чи-чаз хъуьтуьл тир мес я кьван!
Шарвили. Лезги чилел шумудни са душмандиз,
Сур жагъанва, вазни, белки кьисмет жен!
Чапхунчияр шумудни сад пашмандиз,
Хъифейди я, и кардикай адет жен!
(Шарвилини Лепеш женгиниз экъечІда. Лепешал залан хер жеда. Шарвили шивдал, Лепеш-чилел аватайла, адан балкІан катда. Лепеша минетда)
Лепеш. Шарвили, ваз минет хьурай рекьимир!
Им куь патаз атайди са сефер хьуй!
Шарвили.Вун акьван фад мийит хьтин рекъимир!
Чарадавай къакъудай фу-зегьер хьуй!
Эгер мад квехъ аватІа кьил чІурубур,
Акьул къачуз чи патариз атурай!
Куьне ийизвай фурсар я кьурубур,
Къенлай кьулухъ ийидай кар кьатІурай!
Кас-Буба. Аферин чи Шарвилидиз, душман яз,
Атай гьар сад хъифида лагь пашман яз!

ТЕРБИЯДИН ЭСЕРАР

БАЛАЯР
Инсанар хьун патал акьул кьилевай,
Гьар са амал къачуз алахъ илелай.
Хатур-ийиз халкьдиз жуван гъилелай
Гьар са касдиз герекбур жен, балаяр.

Душмандивни чара аваз хъел жемир,
Бегьер алай тарал кьурай хел жемир.
Кьадардилай артух чандик кьел жемир,
Акьуллубур, зирекбур жен, балаяр.

Диде-бубад михьи рикIин хиялар,
Кьиле тухур жен вафалу аялар.
Гьич садазни хуш хьайид туш кагьалар,
Хайи халкьдиз куьмекбур жен, балаяр.

Бубад бармак кутаз тахьуй лекедик,
Гимиярни батмиш жеда лепедик.
Чилкин кIвачер галукьармир Меккедихъ,
Женгерани эркекбур жен, балаяр.

Вири лугьуз жувалайни алакьдач,
Уьмуьр физва, чукурайтIан агакьдач.
КIан хьуналди гьар са куьнихъ акакьдач.
Пак рикIерин Меккебур хьухь, балаяр.

ЧIехи буба акуначтIан вилериз,
Дахди акьул гана, патав эвериз.
Ават тавун патал, дардиз, кIевериз,
Кар-кеспида гьелекбур жен, балаяр.

Сажидинни вири хьтин буба я.
Бубавилин жавабдарвал зурба я.
ЧIуру крар авун квезни туба я,
Дуьз тир чIибни-черекбур жен, балаяр.

ЧИДАЧ ВАЗ
Рагъ ава ваз, циф ала ваз, къайгъу туш.
АцIайди нез, кьуьл гелячиз ичIидахъ;
Гуж тагана незвайдини агъу туш,
Рахаз чир хьухь гьам чIехидахъ, гъвечIидахъ.

Вуз хайитIан, вуж кьейитIан, сад я ваз.
РикIел къведач вахъни са югъ галайди.
Хажалатдин межлисдани шад я вун,
Анжах тIуьнал, хъунал я вил алайди.

Дуьнья гьинай гьиниз физва чидач ваз,
Раба-цIай, яц кьин-фуни къафун я.
Келле кьамал вучиз хуьзва чидач ваз,
Мидаим яз аквазвайди руфун я.

Регъуь кьванни хьухь ваз жуван тIварцIикай.
Умудсузвал-авунвай са багъиш туш,
Гуьмбетдални сурал алай къванцикай,
Авунвайбур-са вуч ятIан нехиш туш.

Югъ хьайи вахт, йиф хьайи вахт чин тийиз,
Вилер ахъаз, суст жедани ахвара?
Дуьз къалурай рекьяй-хвалай фин тийиз,
Эхир хьункай кичIе тушни мукьвара?

Низ лугьуда, вуч лугьуда гьайвандиз?
Яргъаллайдаз инсан хьтин аквада.
КIвал гьикI лугьун, пуд пад ахъа айвандиз?
Хъвайи чIавуз бацан хьтин аквада.

Бязи чIавуз лугьуда за жувазни,
Вик вез я ам, чара касдин бала я.
Фикир гана кIанда чIуру чIавузни,
Къе-бал ятIа, пака юкъуз-бала я.

ИТИМВАЛ
Итимвилиз за ийизва хатур,
Итимсузвилиз ийизва лянет.
Гуьгъуьна авай кас вилик кутур,
Гьуьрметдин ширин кIандатIа нямет.

Итимсузвилин алатдач леке,
Ракъинал алай тIвех хьтин чIулав.
Итимдин хиве бурж ава еке,
РикIе хуьн патал къастунин ялав.

Тухумдин намус, кIвалин, хуьруьн тIвар,
Буржи я адан хкажун виниз!
Кардин, гафунин хьана хьиз устIар,
Пак тир буржияр акъудин кьилиз!

Дишегьли патал жен мягькем даях,
Диде-бубадин вине кьан гьуьрмет!
Дустунив-балкIан гана, алад ях,
ЧIугу итимдин саягъда зегьмет!

Эгер алатIа, вал итимдин тIвар,
Хьун герек я ам бармак хьиз кьилел!
Итимвал багьа са затI я, дустар!
ВикIегь инсан яз къекъвен чун Чилел!

ЧIугвадай чIавуз душмандихъ таъсиб,
Игитни вакай мумкин я хьунухь.
Амма итимвал, виниз тир са чIиб,
Гьар садахъ тахьун-четин я, дустар.

Инсанар ятIа, хуравай рикIер,
Халис итимвал-пайдах хьурай чаз!
Ватандин гъиле гудайла цуьквер,
Итимвал даим даях хьурай чаз!

ЖУВНИ СУСТ ЖЕМИР
Ватан патал кIан ятIа ваз азадвал,
Шарвили хьухь жаза гудай душмандиз.
Хва-стхадихъ галаз аваз рейсадвал,
Къуллугъзавай чIавуз жуван виждандиз,
Аллагьдихъни югъугъ, жувни суст жемир!

Гележегдиз тамашдайла, тарихдиз
Са вил ядай викIегьбур хьухь кIвалахда.
Халис лезги хьун патал туьнт къилихдиз,
Вични ширин шуьрбет авай булахда,
Аллагьдихъни югъугъ, жувни суст жемир!

Гьич са кар къвеч вич вичелай арадал,
Жуван кьилел, хьухь кьве гъилел женг ийиз.
Са чIавузни пехил жемир чарадал,
Пехилдан кьил гьазур тирла денг ийиз,
Аллагьдихъни югъугъ, жувни суст жемир!

Асиррилай асирралди хвейи чил,
Са нив ятIан чапхун хъийиз тан тийиз;
Дагъдин лекьер яз, такабур хвейи кьил,
Гьич садани вилик агъуз кьан тийиз,
Аллагьдихъни югъугъ, жувни суст жемир!

Къагьриманрин тIварар кьунар герек туш,
Дамах ая жувал, жуван кIвалахдал.
Кьуру гафар ийидайбур зирек туш,
КIанзаватIа, якьаз квез зи чIалахъда,
Аллагьдихъни югъугъ, жувни суст жемир!

Яб акала камаллуйрин гафарихъ,
Алцум, эчIей анжах жуван кьилелди.
ХъуьтIуьз гьазур хьун паталди гатфарихъ,
ЧIугур зегьмет хьун паталди гьалалди,
Вун ватандихъ югъугъ, жувни суст жемир!

РИЗКЬИДИН АРЗА
Са пай кьарадай кьацІанвай михьиз,
Заз, рекьеллай фа авуна арза.
Адан гьар са гаф алахъна кхьиз,
Квез чи ихтилат ийизва къе за:

-Эй, рекьин мугьман, яхъ бубадин гъил!
Са ахмакьди зун гадарна рекьел.
Маса – буьркьуьда, вичин кьацІай кьуьл,
Гьалчна фейила, акатна зак хъел!

-Багъиш ая заз, азиз Фу-Буба!-
Лагьана, за ам хкажна цавуз.-
Вуж ятІа а кас – тахсиркар зурба?
Ризкьи багьа я чаз гьар са чІавуз.

-Хкваш, хва, рикІел алатай йисар!
Къанлу тир дяве, инсаф течир каш.
Гьа ибур яни къе гузвай тарсар?
Несилриз цІийи, жегьилзамай яш!?

Лежбердин зегьмет, фяледин куьмек,
Гьайиф тушни квез, зун патал чІугур?
Берекатлу чил, ракъинин нур-экв,
Гьайиф тушни квез чаз цавай акур!?-

И гафари зак кутуна зурзун,
Гуя, аял вахт хъхьана мугьман.
Тарихдин перде авуна къазун,
Рахаз хьана зав Каш лугьур душман:

-ГьикІ хьана, инсан? КичІе яз закай,
Гьиниз физва вун, тавуна жузун?!
Гьич са чІавузни акъудмир рикІяй,
Куь чан къачудай – Азраил я зун!!!-

Къацу пешери авунавишриш,
Акъудна гару япарай и ван.
Бубайри гайи акьулар таниш,
Дуьздал акъудиз алахъна жуван:

-Берекатлу Чил, Ризкьидин чешме,
Инсанриз – Зегьмет, Чирвилер дерин!
Кваз такьур инсан вуж я а семе!?
Фу гадрай чилел, и кьадар ширин?

Аллагьди адаз гун, белки, жаза!
Залай гъил къачун ийизва минет.
Белки, бегьем тарс ганвач жеди за,
Куьн вили кавун хьанатІа, къелет!

Белки, а касдин дидени буба,
Яшамиш хьанач заманада дар.
Белки, а касдин, гъуьр авай Турба,
ЯтІа, чІехиди, чин тийир кьадар?

Белки, а касдиз Ризкьидин къимет
Вуч ятІа чидач, я акунач каш!
Абуруз гьайиф Ризкьи жез кьисмет!
Акьул къвен, белки, чІехи хьана яш.-

Гьа и саягъ чун, яна гъил-гъилиз,
Фу-Бба галаз, рикІиз хьайи тІар;
Суьгьбетар ийиз, хтана кІвализ,
Гьуьрметдивди кьаз сада-садан тІвар.

ПАКАГЬАН ЮГЪ
Гьар девирдихъ ава вичин векилар,
Герек чІавуз къуьн кутуна, чан гудай,
Жуьреба-жуьр ятІан чпин шикилар,
РикІер авай дуьз патахъди ян гудай.
Чи Лезгийрихъ ава абур, мад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!

Шарвилидиз КІелед хивел гьарагъиз,
Лезги халкьдик Руьгь кутурди вуж ятІа!?
Агъзурралди гьар са хуьряй къарагъиз,
КІватІ хьайибур – Дагъдин Лекьер Луж ятІа!?
Регьбер ятІа, Кьиле анжах – Сад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!

Хура цІай куз, чим гузвайди алемдиз,
Ният, хиял михьи тирди Рагъ ятІа?
Бахтлу уьмуьр кьисметиз гьар Къелемдиз,
Девран гьализ гузвай макан – Багъ ятІа?
Гьар емишдихъ анжах вичин дад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!

Ферли велед хьун мурад я бубадин.
Адаз: и пад, а пад ягъун чир жедач.
Дагъустандин, Куьрединни Къубадин,
Ахьтин кьегьел багьа тушир хуьр жедач.
Къагьриманрихъ лайихлу тир Ад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!

Бажарагъдал дамах авун айиб туш,
Ахьтиндалай чешне къачуз гьерекат!
Ватан патал кІвалах аун таъсиб туш,
Таз кІан ятІа несилриз ирс-берекат!
Мекьи хъуьтІуьхъ ризкьидин бул Гад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!

Са Сажидин туш сагьиб и гафарин,
Ам рахазва вирибурун рикІерай.
Къурху тушиз, хуруз физвай ЦІаярин,
Игитар за кьазва Дагъдин Лекьерай!
Чаз Лезги халкь Сад жедай вахт – Фад жеда!
Пакагьан югъ – къециндалай шад жеда!

ИДАН ВИЛ - АДАЛ
Идан вил – адал, адан – масадал
Вил эцигна чун куьз секин ятІа?
Алидин вилер Мусадал алаз,
КІвалахар туькІуьн чи мумкин ятІа?

Лугьузвач хьи за: къарагъ дяведиз!
А дяведилай меслят хъсан я.
Динж къул паталди гьар са неведиз,
Сабурлувилин нямет хъсан я.

Чубанрихъ-суьруь, лежберрихъ-никІер,
Багъманчийрихъ багъ амач емишдин.
Девлетлу хьанва амалдар сикІер,
Лепе гуз гьуьлел къизил, гимишдин.

Бес вири халкьар-зегьметдин сагьиб,
Куьз ракъурзава лагь тІун рикІелай?!
Гьиниз фена чи лезгийрин таъсиб!
Кьиле амачни тарсара кІелай?

НИ ЛУГЬУДА
Ни лугьуда куьз амачтІа,
Чи патара асланар?
Ни лугьуда лув гузмачтІа,
Чи цавара тарланар?

Акатайда вичин хицел,
Эцигзава асландин тІвар.
Бязибурун къвезва мецел,
Я лугьудай тарландин тІвар!

А аялрин зайифвилер,
Акур чІавуз асланриз,
Къакъажзава чпин кьилер,
Регъуь хьана тарланриз.

Эгер Аслан тІвар алатІа,
Аслан хьтин зирек жен!
Эгер тарлан тІвар алатІа,
Тарлан хьтин герек жен!

Са бязибур, тІвар Аслан яз,
Къурерилай ажизбур я.
С бязибур, тІвар яз Тарлан,
Пехъерилай ажизбур я.

Бес гьа кимяй тушни аслан,
Катайди чи патарай7
Бес гьа кимяй тушни тарлан,
Таквазвайди цаварай?

Вун инсан хьухь аслан хьтин,
ТІварцІелдини кІвалахдал!
Вун масан хьухь тарлан хьтин,
Лув гудайвал дамахдал!

Аслан – чилел, тарлан – цава,
Кьвед – кьве шагь, пачагь я, дуст!
Амма инсан – чилел, цава,
Вирибурун шагь я, дуст!

ФИТНЕКАРДИЗ
РикIин къеняй дустар дакIан,
Винелай ви куьз я хьун кIан?
Мез гъуьлягъдин, сумра вакIан,
Вун чир хьунал пашман я зун.

За авур кар авач чIуру,
Квез я а чин тежер яру?
Гафар фараш, метлеб кьуру,
Анжах са ваз душман я зун.

Я тIуьрд авач, я хъвайиди,
Вуч паб ятIа вун хайиди?
Фитнедин кIвал чIур хьайиди,
Вун хьтиндан дарман я зун.

Тум цазвайди ятIа пехил,
Адан никIе жедач техил.
Гьар суфрадихъ ийиз нагъил,
Ваз гьи кьадар яман я зун?

Сажидин, вун жемир дили,
Циф алай цав жедач вили.
ТуштIани вич мукьва-кьили,
Гвачир касдиз иман я зун.

БУБА ТИР ДАГЪ
Буба тир Дагъ, диде-Аран,
Веледар я чун са таран.
Хайи макан Агъа Каран,
Ватан я зи, куьн СтIалар!

Рагъ цавара чамардавай,
Варз-чIехи къаш камардавай,
Иви рагаз дамардавай,
Ватан я зи, куьн СтIалар!

Къизил кIунтIар, гьамга дугун,
СтIал вацIу чIугур ругун.
Сад Аллагьди я хьи им гун,
Ватан я зи, куьн СтIалар!

ГъвечIи, Кьулан, ЧIехи палас,
Къекъвей чIурар Хидир Ильяс,
Берекатлу чуьллер атIлас,
Ватан я зи, куьн СтIалар!

Сажидиназ аршдиз кьакьан,
Багьа я куьн пак Мекке кьван,
Агъа, Вини, СтIал Юкьван-
Ватан я зи, куьн СтIалар!

ГАЛАТНАВАЙ ЦІИРГЪИНИХЪАЙ
Галатнавай цІиргъинихъай,
Дурна я рехъ алатнавай.
Метлеб авач сир хуьникай,
Са кар я за гъалатІнавай.

Таяр-туьшер гьарма сана,
Са кІвал хьана, секин хьанва.
Куьз амукьна зун ксана?
Зун ама кьве рикІин хьана.

Куьн зал пехил жемир, дустар,
Зун амаз, куьн амач лугьуз.
Валлагь, биллагь, рикІиз я тІар,
Куь цІиргъиник кумач лугьуз.

ЦІиргъ цІарана цавун кІане,
Гьарайдин ван япарамаз.
Куьз къакъажнай кьилер куьне?
Куьн аялар, папар амаз.

Белки куьне авуна цІай,
Гьазур тирла ягъиз шишер;
Зун истикІан кьуна ацІай,
Квехъ илифин вишер ягъиз.

ФИЗВА ХИЯЛАР
Къвезва хиялдиз шииррин цIарар,
Дамарра иви ргазва къати.
Селдив ацIузва дамаррин вацIар,
Дар хьайи чIавуз хурудин кьвати.

Кьадай кас авай гьич вакай хабар,
Гьар са кас ава къайгъуда вичин.
Сада къачузва хуьрекдин къапар,
Сада къачузва яд хъвадай гичин.

И крар патал яраб чун Чилел,
Халкь авунватIа кьисметди залум?!
Чил элкъуьр ийиз кIанз вичин гъилел,
ЖагъурзавайтIа, Галилея лум?!

Физва хиялар яргъа гъетерал,
Налугьун ана Женнетар ава!
Садбур пехил я дагъдин лекьерал,
Вуч квахьнаватIа абурун цава?

Вири хьиз кусуз, къарагъиз юкъуз,
Кеспидал финиф тIимил ятIа чаз?
Жуван хивевай бурж кьиле тухуз,
Гьар са декьикьа – къизил ятIа заз?

Аламат ксар я и шаирар,
Алахъзавай кьаз цавар къужахда.
Уьмуьрдин мукьал ятIан эхирар,
Йифизни ксун тийиз кIвалахда.

Яраб абуруз вуч жезвачтIа Бес?
Халкьди, Ватандин дерт авай рикIе.
Цавун ванер хьиз чукIур ийиз сес,
ЦIайлапай эквер тваз кIан я рекье.

Эй Сад Аллагь, Ваз хьурай шукур!
Гъил къачу эгер зун ятIа батIул!
И дуьньядай заз амач затI такур,
Ваз чидачни кьван, Сажидинан тIул!

ПАРА ХЬАНА ЗАЗ
Къекъуьн галачир рекьер жедани?
Гуж тагай чІавуз гьекьер жедани?
Далдам галачир мехъер жедани?
Лугьуай ванер пара хьана заз.

Азаб галачир уьмуьр жедани?
ЦІа кун тийидай куьмуьр жедани?
Цурувал квачир хемир жедани?
Гайи суалрин хара хьана заз.

Хъсанвал ийиз авуртІа алахъ,
Гьадалай авач намуслу кІвалах.
Гьар са сивикай виртІедин булах
Хьайи вахтунда чара хьана заз.

ХъуьтІер галачир мекьер жедани?
Рагъ авачирла векьер жедани?
Хва, руш авачиз мехъер жедани?
Шадвал ийидай ара хьана заз.

Квез я суалар жаваб авачир?
Квез я хъсанвал суваб авачир?
ТІал кьисмет тахьуй запаб авачир,
Азарар гуьнуькъара хьана заз.

Сажидин шаир, чІаларин гъиляй,
Мажал авач ваз, ажалдин хъиляй.
Ялиз уьмуьрдин эхирдин кьиляй,
Илгьамдин мурцар хура хьана заз.

БУБАДИН ВЕСИ
Эгер бубадихъ аватІа душман,
Ви душманни я, мукъаят акъваз!
Зунни и кардал я, гьелбет, пашман,
Кьисметдихъ галаз жедач, хва, къугъваз.

Эгер бубадихъ авачтІа душман,
Вунанни кьамир, рикІиз я регьят.
Душман авайдахъ амукьдач аман,
Фир-тефир чка жеда, хва, кьегьят.

Дустар кьаз алахъ жезмай кьван пара,
Са чІавузни хаз кІан жемир хатур.
Мал тукІур чІавуз, авачтІан чара,
Жуваз кІул тур, хва, дустуниз – ятур!

Дустар хьайила, душман жеда буш,
Яман тир юкъуз чир жеда дустар.
Дустар авайди пашман жедай туш,
Вун дустар кьунин рекьяй хьухь устІар!

Тарихдиз тамаш ахъайна вилер,
Чи бубайри гьикІ тІуьнатІа, хва, фу.
Дустар галайла, шад жеда эллер,
Душманриз къведа лянетни тфу!

Эгер бубадихъ авачтІа душман,
Бахтлу хва я вун, ви къвезмай несил.
Кьисмет тахьуй ваз са югъни пашман,
Дуствал я куьтягь тежедай къизил!

НИН АГЬ ТИРТІА ГАЛУКЬАЙДИ

Жанавурди незвай колхоз,
СикІрехъ галаз, кьведа ялгъуз.
Гьахъ гвай каср чеб я лугьуз,
Гвайди чІуру терез хьана.

Зегьметчийрин кьураз иви,
Жанавур, сикІ дустар кІеви.
КІвачери – кьуьл, макьам – сиви
Ягъиз, уьмуьр серес хьана.

Мягьтел хьана акур-такур,
Кьведан сивни хьана какур.
Гьарам-гьешем тІуьна, дакІур,
Кьвед – кьве шейтІан мирес хьана.

Шумуд гунагь ийин гьалал?
Атай чІавуз вири чІалал,
Аламатар акуна – лал,
Гъам-хажалат къуьрез хьана.

Ни агь тиртІа, галукьайди?
Жанавур тир алукьайди.
Белки сикІ я шулугъайди?
Кьведни эрез-мерез хьана.

Севрен гъиле гьатна къуллугъ,
Гьич садавай жезмач шулугъ.
Тамаш тийиз вилик, кьулухъ,
Вилерин экв кІуьрез хьана.

Жанавур, сикІ – кьураз, цІараз,
Севре незва гьерер чараз.
За якІв ягъай чІавуз тараз,
Тамавайбур хъуьрез хьана.

Эй Сажидин, совхоз, колхоз-
Нез чидайдаз кван я ялгъуз.
Къвердавай чи гьалар агъуз,
Жез, чун гьайванперес хьана.

ЧІАЛАРИН КУПЛЕТАР
ЧIаларикай – ракетар.
Чиле гуз рум, цава – гугрум,
Физва, лув гуз куплетар!

Хиялар я, чIалар туш.
РикIяй акъатзавайбур.
Бегьер я, э-чIелар туш,
НикIяй экъечIзавайбур.

Физва цавуз – гъетерал,
Къунши Вацран гъил ягъиз.
Элкъвез, хуьквез чилерал,
Ракъиниз са вил ягъиз.

Космос – гьатта рагъ аваз,
Пара кьадар мичIи я.
Гъетерин гьуьл – багъ аваз,
Чил авачиз ичIи я.

Гьикьван кьакьан ятIан цав,
Чил чи рикIиз чими я.
Вацран лабар гва къе зав,
Варз – и Чилин Гими я.

Гьар са шаир – пайгъамбар
Яз кьунайтIа Пушкина?
Заз акур кар – барамбар,
Я ахвар тир, я кино!

ИЙИН КЬУЬЛЕР
Къе асландин
Мехъер я шад.
Гьар гьайвадин
Рекьер я сад.
Ламра-зуьрне,
Пехъре – гьарай;
Акур бере,
Къведач кьарай.

Филдив – кфил,
Севрев - далдам;
Къуьре сефил,
Чухвазва кьам.
Тамукай-дем,
Таракай- кІвал;
Ашдик ква чІем,
Якни – юкьвал.

Лугьуз-хъуьрез,
Ийиз кьулер;
Ажеб серес
Хьанва чуьллер!
Икьван чІавал
Гьар са гьаван;
Ийиз шел-хвал,
Тир йикь-шуван.

Къе аслендин
Мехъер себеб,
Шад деврандин
Вахт я ажеб!
Къуй гьар юкъуз
Жез шадвилер;
Мани лугьуз,
Ийин кьуьлер!

АЯЛАР, КВЕЗ АКУНАЧНИ
Акатна хиз хиял вилик,
Къекъвезва зун аялвилихъ.
АлатнатІа, а вахт гьинихъ,
Аялар, квез акуначни?

Дяве авай четин вахт тир,
Бедбахт авур – батин вахт тир,
Кьвед-гатун, пуд-хъуьтІуьн вахт тир,
Аялар, квез акуначни?

Шадвал авай рикІера чи,
Берекат бул никІера чи;
Квахьай вахтар рекьера чи,
Аялар, квез акуначни?

БарбатІ авур убаяр чи,
Къурбанд хьайи гадаяр чи,
Хтун тавур бубаяр чи,
Аялар, квез акуначни?

ЦІай куькІуьнна чи чилин шар,
Чи дарвилер, чІугур кашар,
Вахтсуз кьейи чи юлдашар,
Аялар, квез акуначни?

Инсаф тийиз тергна душман,
Шад хъувуна эллер пашман.
ТІал ювашдай рикІин дарман,
Аялар, квез акуначни?

Йис-сандавай хъсан жезвай,
Вири халкь са хизан жезвай,
Шадвилер чаз мугьман жезвай,
Аялар, квез акуначни?

ГАФАР, ГАФАР
Гафар, гафар – кагьрабаяр,
Ширин, верцІи мурабаяр,
Фургъунарни арабаяр,
АцІур авур халияр хьиз,
Зи рикІелай алатдани?

Гафари зун гваз къекъвена,
Пияла яд хъваз къекъвена.
РикІик басрух кваз къекъвена,
Хъелна фейи кІани яр хьиз,
Зи рикІелай алатдани?

Гафар ава гьар жуьредин,
Гьар нугъатдин, гьар дередин.
Садбур хъуьтуьл тир шуьредин,
Садбур хъукъвай куьнуьяр хьиз,
Зи рикІелай алатдани?

Заз гафарин чІалар чидай,
Чанда авай ялар чидай,
Зегьмет чІугур гьалар чидай,
Уьмуьр, рикІин тІалар чидай,
Зи рикІелай алатдани?

Гафари за кутур лувар,
Гьар югъ авур гурлу сувар,
Уьмуьр фейи ийиз ялвар,
Лап багьа тир аял чІавар,
Зи рикІелай алатдани?

Сажидиназ гафар кІанда,
Сес хкаждай гьарфар кІанда.
ЧІугур кефер - гатфар кІанда,
Куз-куз чарай афар кІандай,
Зи рикІелай алатдани?

ЧУБАРУКРИН ШАРАГРИКАЙ БАЛЛАДА
Им пуд югъ я хквен тийиз чубарук.
Яраб гьайван гьи патахъди фенватІа?
Я тахьайтІа, акатна писдан хурук,
Барабарсуз женгина ам кьенватІа?

Мука авай шарагрини гьарайиз,
Хтун тавур дидедихъ куз, ишезва.
Садбуруз лув гуз кІанзава, къарагъиз,
Вуч авурай, хатадикай кичІезва.

И шарагрин язухди зав хажалат
Агудзава, гару дагъдив жив хьтин.
Зи кьве вилни, акурла и агьвалат,
Накъваривди ацІузва куз, цив хьтин.

Вуч ийин за, инсан хьана къекъвена?
Четин чІавуз куьмек тагуз хьайила.
Зи гъиле вуч гьат хъийида ишена?
А шарагар гишинвили кьейила.

Чуьлдиз фена, за шарагриз ем гана,
Хкажнач кьил, гьич кІуф кьванни ахъайна.
Кьуд лагьай къуз, кьена, гьахъ бегьем хьана,
Дидед кьисмет кьве паталди дуьз пайна.

ЭМИНА
(музыка Къ. Ибрагьимован)
Вацран къайи нур экъичиз чилерал,
Хъуьрезва цав, гъетерин хуш вилерал.
И кьадардин рикІ алай руш кьуьлерал,
Вири авай, вун авачир демина,
Ам вуж ятІа, ам вун ятІа, Эмина?

Дустар кІватІал жезва са-сад, гъил ягъиз,
Хиялри хуьр кІевзава зи чил ягъиз.
Къекъвезва зун гьар са патахъ вил ягъиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Ам вуж ятІа, ам вун ятІа, Эмина?

Яр галачиз вун тек вучиз атана,
Лугьур гафар япа авай датІана.
Кьуьлуьн нубат атана, чан атана,
Вири авай, вун авачир демина,
Ам вуж ятІа, ам вун ятІа, Эмина?

Варз экечІна ракъини хьиз нурар гуз,
Гъетери зав алахънавай гурар гуз.
Кьисметдиз зав кІан тир шивни пурар гуз,
Вири авай, вун авачир демина,
Ам вуж ятІа, ам вун ятІа, Эмина?

Лацу кьве гъил ахъа хьана лувар хьиз!
Вун атана махарик квай тавар хьиз!
Заз и межлис хьана халис сувар хьиз,
Вири авай, вун авачир демина,
Ам вуж ятІа, ам вун ятІа, Эмина?

Сажидинав мад фикирар гуматІа?
Назик рикІик теспачавал куматІа?
КІанивилин дерт такур кас аматІа?
Вири авай, вун авачир демина,
Ам вуж ятІа, ам вун ятІа, Эмина?

БАХТ ВИЛИК КВАЗ
Уьмуьр физва – вахт вилик кваз,
Куьз кьаз жезвач бахт вилик кваз?
Зун кьисметдин терс гъилик кваз,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

Дяведин цІу аял вахтар
Гваз катна шад хиял вахтар.
Такунамаз кьегьел вахтар,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

Жегьилрикай дустар кьаз за,
КІвал авуна, устар кьаз за.
РикІе амаз, къастар кьаз за,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

Залай пара эллериз зи,
Акур гужар вилериз зи,
Гъам рекье тваз гьуьлериз зи,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

Уьмуьр физва, кьаз тахьана,
Земземдин яд хъваз тахьана.
Кьисметдин кеф хаз тахьана,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

И дуьньядин мугьман яз зун,
ГьакІ лугьунал пашман я зун.
Пехилбуруз душман яз зун,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

Бахтлубур хьуй аялар куьн,
Экуьбур хьуй хиялар куьн,
Куьмек галаз, кьегьялар куьн,
Яраб гьинал кьван фидатІа?
Яраб гьинал кьван фидатІа?

Мягьтел жемир Сажидин вун,
ЧІехини я, гъвечІидин вун.
Гъил кьуна дуст юлчидин вун,
Яраб гьинал кьван фидатІа?

АКЪАТ ТИЙИЗ КЬИЛ ЖУВАЙ
СакІан жувай акъат тийиз кьил жуван,
Мад балайрик кутаз цІийиз кьил жуван,
Халкь паталди, Ватан патал зи багъри,
Секин тазвач юкъуз, йифиз кьил жуван.

Ахвар авач йиф атана вилериз.
Кьарар авач рехъ тІушуниз, кьилериз.
Икьван чипел ашукь инсан тир дугъри,
Къадир кьванни жедатІа зи эллериз!

Са чІавузни хияллу яз жемир вун.
Эркек ятІа, ажиз хьана шемир вун.
Вун хаин кас ятІа ва я са угъри,
Шииратдин пак женнетдиз къвемир вун!

МЯГЬТЕЛ ЖЕЗВА ЗУН
Мягьтел жезва зун, зегьметдин къадир
Течирдан гъиле вугайла атир.
БалкIандихъ галаз сад хьана къатир,
Девлетлу ламрал пурар акурла1

Данарбанвилиз хас тушир инсан,
Гъиз, эцигзава къуллугъдал хъсан.
Кесиб рекьизва, хуьз тежез хизан,
Эхиз тежедай крар акурла!

Дамах гваз къекъвез, кьил кьуна цава,
Низ хьайитIани жагъида гьава!
Мягьтел жезва зун, дердиниз дава
Тежезвайбурун гъамар акурла!

Чпин хийирдиз ялзава югъ-йиф,
Халкь патал хъвадай яд къвезва гьайиф.
Мягьтел жезва зун, ийизвай тариф,
КIамашрин сивел гумар акурла!

Кьилел шиш бапIах, ягь авачир чин,
Масад бегенмиш туш патав вичин.
Мягьтел жезва зун, багълара ичин,
Ламра ийизва чамар акурла!

Сажидиназ куьн аквазва вири,
Зугъри касдиз за лугьузва – дугъри.
Мягьтел жезва зун, гъилера угъри,
Кесибрин назик хамар акурла!

ЗА ТУЬКІУЬРДАЧ ЧІАЛАР
Билбилдин хьиз квачтIа нагъма сесерик,
За туькIуьрдач я чIалар, я манияр.
Умудлувал кутадачтIа гьиссерик,
Зал вил алаз акуъвазмир вун, кIани яр.

Кьуру гафар, цIарар кIватIал гафарин,
ЦIара ягъай саланбур я халияр.
Цуьквер гана атир квачир гатфарин,
Завай вун шад ийиз женни, кIани яр?

За туькIуьрдач метлеб квачир шиирар,
ЧIехи, гъвечIи, гьатта куьлуь-шуьлуьяр.
Сад Аллагьдиз ийизвай хьиз зикирар,
Зи манийрал вун рази хьухь, кIани яр.

Дадунизни туширла чеб ширинбур,
Низ герек я чурун тавур пIинияр?
Фикирарни квачтIа чпик деринбур,
Вазни абур бегенмиш жеч, кIани яр.

За туькIуьрдач чIалар патар кими тир,
Паяр авай туштIа чамран синияр.
Саламар хьиз чарче авай чими тир,
ТуштIа абур нани кIелдач, кIани яр.

За шиирар туькIуьрдач кIел тежедай,
ЦIарара тваз кьан тийидай лирлияр.
Хуьр-кIвал женни я мехъер-мел тежедай,
Абур бул хьун мурад я зи, кIани яр.

Шиирар зи рухваярни рушар я,
РикIер авай гьар садахъ са къени, яр.
Пак женнетдин туьтуькъушдиз ухшар я,
Сад Аллагьдин заз кьисметай кIани яр.

Пис эсердал Сажидинан тIвар жедач,
Низ герек я вирт авачир куьнуьяр?
Дуьз инсандиз къадир течир яр жедач,
Я ахьтинди пис чамни жеч, кIани яр.

КАШ АВАЙ ЙИСУЗ
Каш авай суз, рекьидайла инсанар,
Зун дидеди яраб вучиз ханатІа?
Четиндан гьал тежедайла хъсанар,
Закайни са артухан гъам хьанатІа?

Кьейибурун тахсир вуч тир гишила?
Яраб са кІус фу гудай кас хьаначтІа?
Рекьизвай жед, азраилни хвешила,
Хуруда рикІ кудай са кас хьаначтІа?

Квез гила за вуч ийидай хьиз хьана?
Зун гишин суз дуьнья акур инсан я.
Амма завай хайи Ватан хуьз жеда,
Чаз гьар садаз диде Ватан масан я.

Кьейибурун рикІе авай мурадар,
Чна кьилиз акъуд авун герек я.
Тавуна хьуй, чаз и дуьнья жеда дар,
Къати рикІер агуд авун герек я!

Каш авай суз хун, гьелбет, зи тахсир туш,
Садбур хана авай чІавуз дявеяр.
Гьар са касдин кьисмет я ам, я сир туш.
Чун гьамиша квез буржлу я, дидеяр!

ИЙИЗ ТЕГЬЕР
Акатайдаз ийиз тегьер,
КІвахьдай даим сивяй зегьер,
Я кьей, крчар алачир гьер,
Вун суьруьдин кьил жедани?

Фейи-хтай чка чуьруьк,
ЦІай кутада ирид хуьруьк.
Хура авай чІимчІирдин рикІ,
Вакай папаз гъуьл жедани?

КІвачел къекъвез вердиш азар,
Халкь на вакай мийир бизар.
Сарар мишер, якІун пІузар,
Небгетдихъ кьве вил жедани?

Вичин тариф даим куьне,
Пайдах хьиз кьун кІан я вине.
Вич кукІвал жен, халкьар кІане,
Невс кІан квачир гьуьл жедани?

Са къуз кІвалах, вад къуз межлис,
КІватІна таяр вичел иблис,
Куьтягь тежер кицІин силис,
Акьвал І тийир кьуьл жедани?

Сажидин, вун акъваз тІарам,
Гьи инсандик кватІа гьарам,
Гьадан кІула жеда вагьрам.
Ламракай ваз фил жедани?

ВИ БАХТУНИ
Ви бахтуни къван пад авур чІавуз,
Циф хьиз хкаж жез алахъмир цавуз.
ЦІайлапанрин цІай къугъвайла кьилел,
Етимар хьана, нвагъ алаз вилел,
Хквен хъийида мад диде чилел.

Ви бахтуни хур авурла къазун,
Чан алаз гьахьмир мичІи тир сура.
Ярар-дустарвай авуна жузун,
РикІ тІарамдаказ алахъ хура,
Валай кайибур мад ава пара.

Дуьнья я хьи им акъат тийир кьил,
Гьар сада вичиз жагъурзавай бахт.
Кьакьанди я цав, кІевиди я чил,
Гуьзел йикъаркай гьич атІумир вил,
Белки вазни са кьисмет хъижен тахт!

ВЕРИВЕРДЕР
Чапрас папаз кьвед хьиз акваз вилерай,-
Авай са гъуьл акъудналдай кІвалерай.
Мегьтел я, цІай экъечІ тавун чилерай,
Дуьз лагьайдан кьилел кІерец тар жеда.

Кимибуруз чпин патав амайбур,
Яз аквада акьулсузар, кІамайбур.
Абурукай сад, кьвед намус кумайбур,
Жагъана хьуй, аламатдин кар жеда.

Девлетлудаз кесиб акваз цІай къведа,
Гуя адаз вичиндакай пай къведа.
Са югъ къведа - ахмакь адан тай жеда.
Адан девлет са юкъуз тар-мар жеда.

Пиян инсан гьалт тавурай хатадай,
Лам хьиз жеда кьарад кьулал къатадай.
На лугьуда, тум акъатна кІутадай,
Ачух дуьнья садлагьана дар жеда.

Аллагьди хуьй къелемдикай шаирдин,
Тах атІуда тахъванамаз чехирдин.
Юкь хъсан я секинвилиз нехирдин,
Дахьана хьуй, карч хада, кІвач тІар жеда.

Сажидинахъ лугьур гафар амачиз,
Хуруда рикІ кузва иви кумачиз.
Са бязибур къваларилай тамашиз,
Рахана хьуй, сиве мез кьве кІар жеда.

МЕРД ИТИМДИ
Мерд итимдин геле жеда душманар,
Чакъалар хьиз аслан акур вахтуна.
Алчахбуру чухваз жеда явшанар,
Кьегьел лезги акур чIавуз тахтуна,
Лезги халкьдин кьисмет патал ялзавай,
Шарвилийрин месэлаяр гьялзавай.
Шумуд чети кIвалах ама гъиле чи!?

Зун муьгьтел я пехилбурун крарал,
Фитнедин тIал гъуьлягъ хьанвай дамарра.
Табни гьелле чукIур ийиз чарарал,
Целера хьиз ялар твазва хамара.
Зун шаир я, иеси туш гунагьрин,
Заз чида ам халис кьегьел лезги я.
Ам суракьра авач гьарам темягьрин,
Адан намус леке квачир гуьзгуь я.
Алахъзавай душманрикай къеле чи!

Сажидиназ кIанзавайди са кар я:
Ислягь тир цав, чилерал хьун берекат.
ЧIуру кIвалах гьар гьамиша инкар я,
Дуьз тир рекьиз хтун патал гьерекат!
Дуствал, гьуьрмет жагъин тийир шейэр я,
Абур гьар сад хуьз алахъин, Лезгияр!
Туькьуьлвилер инсан патал зегьер я,
Дуьзвилелди, ша, кIвалахин, Лезгияр!

КЪАСТАР АВАЙ ЗАХЪ
Уьмуьрдикай дад акваз,
Къекъвена зун яргъара.
Ажеб хьана фад аваз,
Келле гьатна нагъвара.

Заз гьикІ хьанай къизилар,
КІватІзавай хьиз рекьерай.
Дерт ийиз кІанз кьезилар,
Акъудна жув къекъерай.

Са кІус амай декьена,
Къара-Къумдин къаналда.
Чарх дуьз патахъ элкъвена,
Гъалиб хьана ажалдал.

Тавур кІвалах мад амач,
Ктаб тунач кІел тавур.
Рахуникай дад амач,
Крар ама гьел тавур.

За кьисметдиз вуч лугьун?
Закай авур фарфалаг.
Тинидиз за вуч лугьун,
Жув хьайила гъаргъалаг.

Вири рикІив кьунач за,
Я кваз кьунач гужарни.
Тефей чка тунач за,
Тунач жувал буржарни.

Кьеле тухун хъийида,
Къастар пара ама захъ.
Хатурар хан тийидай,
Дустар пара ама захъ.

Вара-зара, Сажидин,
Яраб вун квел шад ятІа?
Кьисмет лугьур вагьшидин,
Есир вун тек сад ятІа?

АБУР ГЕРЕК Я
Гьар са инсандиз уьмуьрдин къене,
Вичиз килигай абур герек я.
Садрани тади къачумир куьне,
Фагьумни фикир, сабур герек я.

Яб це рахайдаз, алцумиз эчІей,
Яд хьиз кьурамир кулунал кичей.
Ник хьун паталди эчІелар эчІей,
Арабадик кьве дапур герек я.

Эгер ятІа ам гьаясуз душман,
Игит яз кьинал жемир вун пашман.
Амма хуьн патал ви дин, ви иман,
Кьве падни хци гапур герек я.

КичІе кас тежен гьатайла кІеве,
Кьве патахъ рахаз мез тежен сиве.
Азаб, азият гьатайла хиве,
Гайи гуж эхдай дубур герек я.

Дугъри инсан я Сажидин шаир,
Масан кас Ватан, хайи халкьни хуьр.
Регъуьн паталди къуьлуьн гъуьр-шиир,
Регъв элкъуьрдай цин цІапур герек я.

ШУКУР ГЪВАШ
Рекьин тийир кас дидеди хайид туш,
И дьньядал къуп са касни хьайид туш.
Кьегьел касди вичел леке гъайид туш,
Ваз и уьмуьр багъишайдаз шукур гъваш!

Вири крар туькІвей садни хьайид туш.
Даим сиве ширин дадни хьайид туш.
Кьегьел касдин хъуьчІуьк гъуьлягъ хвейид туш,
Лампа куькІуьр багъишайдаз шукур гъваш!

Аллагьдив гвай бахт виридаз хьайид туш,
Пачагьвилин тахт виридаз гайид туш,
Буш йисарин вахт садазни хьайид туш,
Фидай жигъир багъишайдаз шукур гъваш!

Ишез атай инсан - ишез хъфида,
Уьмуьрдин еб кьатІ хьайиди рекьида,
Чимивилихъ ялда мекьи хьайида,
Кьисметрин сир багъишайдаз шукур гъваш!

Са вун туш кьван авайди и алемда,
Гьисаб шумуд тІур алатІа къелемдал?
Яшамиш хьухь муьгьуьббатдин мелгьемдал,
Дуьнья сад тир багъишайдаз шукур гъваш!

Зун квез чидай Сажидин я, шаир я.
Зун гьалал тир ризкьи тІуьр са факъир я.
Сад Аллагь ам зун халкь авур магьир я,
«Мекке» тир хуьр багъишайдаз шукур гъваш!

КЬЕТІЕНВАЛ
Гьар са йикъахъ ава вичин кьетІенвал,
Гафарихъ хьиз акъатзавай сивяй ви.
Фитнекардин гьалт тавурай буьгьтен вал,
Хер тахьана аквада къвез сивяй ви.

Гьар садаз вич пачагь хьана кІанзава,
КІанивални жеривал кьвед сад тежез.
Садан капу цІайлапандин ванзава,
Муькуьд шезва чІанвай сив кІватІ тежез.

Вирибурухъ авай дуьнья сад я, сад.
Ша, ам чна къужахда кьан аял хьиз.
И дуьньядал яшамиш хьун ад я, ад,
Ша, хуьн чна ам рикІевай хиял хьиз.

Гьар девирдихъ ава вичин игитар,
Герек чІавуз гъил къачудай чандилай.
Са бязибур яз амукьун чигитар,
Асуллу я дигмиш тахьай тандилай.

Веривердер ийиз вердиш кьил ятІа,
Мукьвал-мукьвал ахъа ийич гъалатІар.
Вун физвайди лепе алай гьуьл ятІа,
Хьун герек я къутармишдай алатар.

Са кІанда чаз акьулар гуз чарадаз,
Гайи акьул кьаз гьи кьвадар гуж ава?
Яб тагудай ахмакь уьзуькъарадаз,
Тербет, несят, акьул тагай вуж ава?

Инсан хьунухь гьи кьадардин азаб я?
Жув дуьз тухун вирибуруз чешне яз.
Чи гьар са югъ гьялун лазим гьисаб я,
Гьар са жаваб дериндава дегьне яз.

КЬИСАЯР

ЯГЪАЗ ЖЕДАЙ ТАБ ХЬУРАЙ
Хьана кьван хьанач, са аран хуьре
Вердиш стхаяр, чебни кьве жуьре.
ЧІехи стхади гьар йисуз цанар
Цаз, хуьзвай вичин къалин хизанар.

Гатфариз-векьер, гатуз кІватІиз-гад,
Акъваздай чка авачир кІвале.
Амма гъечІидан, темпелрикай сад,
Вичин фикирар авай тир кьиле.

Пеше лагьайтІа, гьар юкъуз кимел,
Тапарар ийиз хтун тир кІвализ.
ЧІехидан папан, са юкъуз чІимел,
И жуьре суал къведа кьван кьилиз:

-Гьар юкъуз вуна чІугвазва зегьмет,
Хизан хуьн патал, галатун течиз.
ГъвечІид-кимерал, ийиз таб-къилет,
Кефер чІугвазва кІанивал вичиз!-

И ван хьайила, тІар хьана рикІиз,
ГъвечІи стхадиз лагьана: -Це яб!
-Къе вун фида цан цун патал никІиз,
За ийида къе ви паталай таб.-

-Алакьдач валай, таб ийиз бегьем,
Гьар сада вичин давамрин кІвалах!
Регъуь жеда ваз, беден яз зегьем,
Кимел алайбур тахьайтІа чІалахъ!

ЧІехи стхади фена хьиз кимел,
ЧІалахъ тежедай ийида кьван таб.
Чуьруьк – гьуьжетдин къурмиш хьана мел,
ЧІехи стхадихъ акалзавач яб.

Цанар цаз фейи стхадиз гъвечІи,
Няни жедалди атанач кьарай.
Вилер хъуткъуниз чапла ва эрчІи,
ХтайтІа хуьруьз, кимеллай гьарай.

-Вуч хьанва, дустар, къал ква хьи кимек!
-ЧІехи стхадин ийизва чаз таб!
ГурцІулар цавай, галачиз куьмек,
Физ акун, жедай кар ятІа яраб?

-Дуьз лугьузва зи стхади чІехи,
Зазни акуна а кІвалах сенфиз.
Мерзи дидедин кьве гурцІул гъвечІи,
Тухвана лекьре гьакІ гьараяр физ!

-ГьакІ лугьудай ман, куьз лагьанач фад?!
Вуна лагьайла, хьана чун чІалахъ.-
Кимеллай халкьар чкІана са-сад.
Табиз чир хьунни я еке кІвалах!

ТЕРБИЯДИН БЕЙТЕР

КЬВЕДАР
Чир хьанач лугьуз вацIай физ улам,
Ахмакь Алиди гатаз хьана лам.
+++
Элуькьна лугьуз дустунал вичин,
КицI гатун патал Вели тир кIвачин.
+++
Вич папалайни акурла агъуз,
Алидкай хьана хендеда ялгъуз.
+++
Цан цайидаз нек гайила фири,
ТIамбул ягъайдан мез хьана куьруь.
+++
Гьикьван дуст ятIан зи яргъа балкIан,
Цiап себебда заз ам хьана дакIан.
+++
Эрекь хъвайила, инсандикай лам
Хьунал муьгьтел хьаналда алам.
+++
ЦIакулар чIулав я лугьуз пехърен,
Вилер чапрасбур хьанатIа къуьрен?
+++
Тахьурай лугьуз тум галай кIвалах,
Ламра вичин тум кьуна са къвалахъ.
+++
КицIиз эгер кац туширтIа къунши,
Абурун ара жедачир турши.
+++
Цаз акьахайла къекъвей дабандиз,
ДакIан хьанайтІа куьз агъдабандиз?
+++
Ахмакьданни кваз хьайила яшар,
Камаллу кьилиз жедалда ухшар.
+++
Гьарда вичин кар авуртIа вичиз,
Темпел гишила амукьда, заз чиз.
+++
Дустунин къадир авачир душман,
Са кIус фад кьинал жемир куьн пашман.
+++
Вичелай ширин авунвай емиш,
Эвелдай куьне тар ая саймиш.
+++
Эгер цихъ вичин авачиртIа дад,
Ширин жедачир виридалай яд.
+++
Еке тир са рикI туналди хура,
Гужлу жедач нуькI лекьрелай пара.
+++
Вуч затI ятIа рагъ, вуч ятIа атир,
ХъуьтIуьз чир жеда гьар садан къадир.
+++
Сиви лагьана, гъили къачуна,
Темпелдин къаву тІили къачуна.
+++
Незвай макъамда билбилдин шараг,
Гъуьлягъ акатна кьуьгъуьрдин сарак.
+++
Цаву авурла тIурфандин ванер,
Чилел ишена муркIадин къванер.
+++
Течирдаз сирнав лепейрал гьуьлуьн,
Лув гуз кIан хьана винелай чилин.
+++
Гайи зиянар авурла гьалал,
Угъри чакъални атана чIалал.
+++
Багьа затIаркай-къизил хъсан я,
Амма буржунин-кьезил хъсан я.
+++
Нубат алачиз кьадайдан кьинер,
Дарман я кьилел акьалжун кьенер.
+++
Цан цайи касдиз-цурунек гана,
Тiамбулчидин сив-фирида кана.
+++
Гапуррал кхьей адетар хъсан,
Цiакулдал чIуриз алахъмир, инсан!
+++
Ламракай регъуь тахьайтIа эгер,
КутIур хкункай гьич женни мегер?
+++
Женгина герек жедатIа гапур,
Ислягь къул чIугваз Бес жеда цIакул.
+++
КIвал къачудалди тийижир хуьряй,
Къунши жагъура къилихриз къулай.
+++
Бармакдиз эгер авачтIа хатур,
Нубатсуз кьазва кьецIил тир гапур.
+++
Гъери тIуьр кац чир жеда чIарчIелай,
Девлет авай кас-ракьун варцелай.
+++
Чiехивал ламран гайила хиве,
Вичин тумунал кутIунда деве.
+++
Уьмуьрдикай дуьз тахьайдаз вафа,
Лап гьайиф къведа чIугур кьван жафа.
+++
Дуьз гъавурда гьат тавун зегьмет я:
Уьмуьр: пис-хъсан, ам ви кьисмет я.
КЬУДАР
Жуваз дакІан кІвалах на
Авуна хьуй чарадаз;
Югъди-йифди аалахъна,
Кар къведач ви арадиз.
*
Салам алейк гафуниз,
Алейк салам герек я.
Атай касдин руфуниз,
КІанзавайди хуьрек я
*
Чарадан кар чІур хьана
КІанзавайдин вилериз;
Вичиз кьисмет фур хьана,
Фена чиляй чилериз.
*
Лугьуналди эсер жеч,
Вич вичикай куьцІейдаз.
КІан хьуналди кесер* (таъсир) жеч,
Вич амаз, кІвал уьцІейдаз.
*
Анжах кьведан арада,
Пак тир багьа сир жеда.
Пуд лагьай кас – чарадаз,
Чир авун – тахсир жеда.
*
Инсан патал бурж, намус-
Халкь авунвай шартІар я.
Кьиле тухвайбур къе, мус
ХьайитІани картар я!
*
И дуьньядал инсан яз,
Атайди хьиз инсан хьухь!.
Элдихъ галаз хизан яз,
Яшамиш жез, хъсан хьухь!
*
Гьайван чІалал гъиз жеда,
Дуьз инсан яз хьайтІа.
Ахмакь нивай дуьз жеда?
Ам гьайван яз хьайитІа.
*
Вун эвел туш, вун эхир,
Вил вегь кьулухъ-виликди.
Вунни фида, эй фекъир,
Са къуз мичІи чиликди.
*
КІватІзаватІа на девлет,
Чарабурун пай атІуз;
НезватІа ам на хевлет,
Лугьуда, ваз цІай атуй!
*
Вич зурба кас яз кьуна,
Акьуллуйриз яб ганач.
Кар чІур хьана, яс кьуна,
Хьайи гужаз таб ганач.
*
Жув кефиник квай чІавуз,
Халкьар вун кваз кьунач.
Куьз, хажалат гвай чІавуз,
Зегьердин къаб хъваз кьунач?
*
Кар туькІвейла, дамахар
Авун, заз чиз, хъсан туш.
Лугьуда хьи, ахмакьар-
Садни бегьем инсан туш.
*
КІан хьуналди гьамиша,
Жуваз кІанивал жедач.
Садра кьванни багъиша,
ГатІун тийир кал жедач.
*
Хъсан затІ тир жегьилвал,
Кьуьзуь тежез хьайитІа.
Уьмуьр финал - хьайивал,
Рази тежез хьайитІа.
*
Диде-буба хьайила,
Тек са кар къвен хиялдиз-
Къуллугъ зурба хьайила,
Чешне жен гьар аялдиз.
*
Кар авачиз шад хьана,
Пашманвални ийимир.
ЧІурубурухъ сад хьана,
Душманвални ийимир.
*
ЧІал ганва чаз рахадай,
Шадвал патал, шел патал.
ЧІал квез тир кьван кеф хадай?
КукІун патал, хъел патал.
*
ЧІуру тир гьар гафуни,
РикІиз тІарда, гуж гуда.
Кьуру тир са гафуни,
Де лагь кван ваз вуч гуда?
*
Лугьуда хьи, шадвални
Пашванвал: вах, стха я.
Диде-бубад садвални,
Чи несилдин арха я.
*
Гумм авачир чкадал,
ЦІай хьун патал къал мийир.
Вил эцигна чарадал,
Я кума, я кІвал мийир.
*
Уьмуьр ахьтин затІ я хьи,
Кьиляй-кьилиз – имтигьан.
Уьмуьр физвай яд я хьи,
Ам, я Чили, гьуьлуь хъван.
*
Рахай гафар – нуькІвер я,
Лув гуз мукай къарагъай.
Ширин гафар – шекер я,
Винелай чІем алахай.
*
ЧІуру гафар – къермеяр,
Хер ийидай галукьна.
АтІайтІани жермеяр,
Хкиз тежер кьулухъна.
*
Шадвал ая са кардал,
Вун инсан я, гьайван туш.
Мукъаят хьухь дакІардал,
Ам кьуьл ийиз айван туш!
*
БицІи меци – чІехидаз,
Лугьуналди ван хьанач.
Недайла, нефс пехъидаз,
Яб акалун кІан хьанач.
*
Хайиди хьиз – кьиникьни-
Галайди куьз чир хьанач?
Кат тежерла санихъни,
Чуьнуьх жедай куьр хьанач.
*
Аман!-лугьуз, минетай,
Касдиз куьмек куьз ганач?
Кар авачиз гьуьжетай,
Мез сарарив хуьз хьанач.
*
Къецин югъ ваз акуна,
Пакагьанди сир жеда.
Къвезмай крар такуна,
Лагь, ваз гьинай чир жеда?
*
РУБАЯТАР:
Вили цав ацIай гъетерин кьула,
Циклем я чи Чил Ракъинин кIула.
Муьгьуббатдин цIай чи кьведан рикIе,
КуькIуьр жуьгьен я хатадай къула.
* * *
Ракъинин кIаник, тIурфандин вилик,
Умуд кваз Чилик, тIарам кьуна рикI,
Къагьриманар хьиз секин я дагълар,
Уьзуьагъ кьилер аршда кьуна тик!
* * *
Я вун туш эвел, я вун туш эхир,
Хъухъ жуван гъиле вуганвай чехир!
Пакадал вуна вегьейтIа кIвалах,
Цурцун жеминиз акъатда пехир.
* * *
Кьисмет туширди акъатда сивяй,
Кьисмет авайди аватда цавай.
Икьван заз кIани, икьван зун кIани,
Акъудиз хьанач чавай чун кIевяй.
* * *
Гьикьван и дуьнья кьуртIани кIевиз,
Кьиникь амукьда рикIелай тефиз.
Ризкьидикай пай амачир чIавуз,
Кисна фида вун юкъуз, я йифиз.
* * *
Гьикьван вун цавуз хьайитIа хкаж,
Гьакьван ви хура рикI жеда агаж.
Гъетерихъ галаз цавара авай,
Ийиз кIан жемир садрани акъаж.
* * *
И гунагьар квай дуьньядин винел,
Ялиз тежер пар кьамир ви къуьнел.
Вири амаз вун, чир хьухь фидайди,
Са юкъуз жемят кIватI хьана гъенел.
* * *
Уьмуьр цIайлапан я куькIуьр цава,
Са легьзе экуь ийидай гьава.
Яргъалди чIугун патал адан вахт,
И дуьньядал Бахт лугьур затI ава.
* * *
Вирибуруз кIан хьуналди бахтар,
Жагъай саданни ван хьанач заз тIвар.
И дуьнья акун тушни еке бахт?
ТІимил ва пара ятІани вахтар.
* * *
Инсан са тІур я бегьердин таран,
Рагъ акьур чІавуз цуьк гъидай гьейран.
Бахтлу кас я вун тияна къаю,
Амукь хьайитІа, гьал ийиз девран.
* * *
Фирли тир аял - хиял я рикІин,
Ви кІвализ атай ахъайна рикІин.
Вири туштІани рикІин хиялар,
Ширин я абур, за квекай гьикІин?
* * *
Чиликни цавук пай ква виридан,
Кьакьан гъетерал ашукь хьайидан.
Вафалувилин течирдан къадир,
Ирид чкадлай хурай ман гардан!
* * *
Ажал галачир яргъал тир уьмуьр,
Ширин ятІани ам квез кІан жемир.
Эхир са юкъуз аватда виляй,
ЦІай кумачирла руьхъ жеда куьмуьр.
* * *
Чандик берекат кумачир чІавуз,
Вакай катай хьиз жеда рагъ цавуз.
Чиг къвайитІани акатдай тІили,
Хъел акатна вун тамашда къавуз.
* * *
Гьикьван инсанар фена чилелай?
Йикьерин накъвар вегьез вилелай.
Сад кьванни авач, акьалт хьана чан,
И чилел хтай цІийи кьилелай.
* * *
Вилик вегьей кам хкведач кьулухъ,
Кьисметди авун тавурІа шулугъ.
Гьикьван хуш я чаз, жув гьаким хьана,
Вирида анжах ваз авун къуллугъ?
* * *
Невсинин вилик ажуз я вири,
Жанавурдиз нез кІан жеда суьруь.
Халкьдикай вуна авуртІан чуьнуьх,
Аллагьдин вилик мез жеда куьруь.
* * *
Кьведаз чидай кар - туш лугьуда сир,
Ам ачухайдак кутада тахсир.
Ни яргъалди ам хвейитІа рикІе,
Ам гьакьван чІавал я адан есир.
* * *
Хийирдин кІвалах я авун четин,
Тек са кардин дуьз гъавурда гьатин:
ЧІуру кІвалахар авур касдин тІвар,
ЧІурувилихъди яз кьада батин!

РУГУДАР
Къеле квачир, гьатта цурун къапунин,
Кьисмет барбатI ийизвайди – пехир я.
И дуьнья тек са вад юкъуз акунин,
Себеб, чна хъвазвай эрекь, чехир я.
Чи уьмуьрдин къадир гьич чир тахьунин,
Рагъ акIизвай йикъан халис эхир я.
*
Къазанмишай девлет а кьил тийижиз,
На лугьумир ам ваз ганвай кьисмет я.
Я сирнави ийимир гьуьл тийижиз.
Девлет - агъзур касдин пай квай нямет я,
Демин юкьвал алатIа, кьуьл тийижиз,
Валлагь, а кас гъавурда тун зегьмет я.
*
Кьуд цIар – кьуд цал, кIвачерик чил, кьилел къав –
Гьар са куплет – дараматдин са кIвал я.
Рагъни, варзни, гъетер авай кьакьан цав –
Абур гьар сад – кхьизвай зи са чIал я.
Пуд кIваликай сад кьванни зи туштIа тав,
Зи зегьметар, куьне лагь, вуч патал я?
*
Сад, кьвед кьванни аваз хьурай багърияр,
Ярар-дустар шад межлисра герек я.
Дуьньяда бул аватIани дугърияр,
Абурулай тек са иблис зирек я.
Ван тийидай туьфенгар тир угърияр –
Кьисметнавай зегьерламиш хуьрек я.
*
Яр-дуст кьазни, хуьзни кIанда чир хьана.
Стхадикай душман хкат тавурай.
Вири – фасикь, са жув кьамир пIир хьана,
Архадикай душман хкат тавурай.
Амма жуван мез себеб яз, кIир хьана,
Бедбахтвилик садни акат тавурай!
*
Сабур – хъсан затI я, ам хуьз хьайитIа.
Туьнтвиликай жагъидайди зиян я.
Вилик виниф хъсан я чиз хьайитIа,
Рехъ течирди – чехир тахъвай пиян я.
Техилдин ник сабурдив гуьз хьайитIа,
Хъсан тирди Сажидиназ аян я!

ФОЛЬКЛОРДИЗ ТАЛУКЬ ЭСЕРАР

АЯЛРИН МАНИ
А Гуни, Гуни – гун герек.
Гунидиз рагъ хьун герек.
Ара-ара марфарни,
Лазим чІавуз къун герек1

-Чим ракъар низ кІанда?
-Генар гуьдай никІериз!
-Гунидивай вуч кІанда?
-Шадвилер гъун рикІериз!

Агь Пешапай, пеш апай,
КуьцІуьрмир чун вакай на.
Тамуз-тараз пеш апай,
Мугьман хьухь цуьк ахъайна.

-ЧІимел йикъар низ кІанда?
-Цихъ къаних тир салариз!
-Серин йикъар низ кІанда?
-Гатун цикІиз малариз!

Йиф – марфарин,
Югъ – ракъарин,
Рагъ – цуьквезриз,
Цуьк – маргъарин,

Цуькверикай емиш жеда,
Багъда бегьер битмиш жеда.
Салара чи афнияр,
Гатун, хъуьтІуьн халияр!

Марфни кІанда, рагъни чаз,
КІвалах ийиз гьерекат!
Аран кІанда, дагъни чаз,
Артух хьурай берекат!

МАНИ-КЪУГЪУН
ЦІийи кІвалер авурла,
Мелез кьуьлер авурла,
Сувагъарни дидеди.
Гьатта къецел гьавани,
Авагъарна дидеди.

Гьаятда чи кал хьана,
Калини чаз нек гана.
Чаз мугьмандин кІвал хьана,
Ракъини чаз экв гана.

Чи кІвалерихъ багъ гала,
Багъда ава емишар.
Чахъ Шагь, Шалбуз дагъ гала,
Кьилер рехи гимишар.

ЦІийи кІвале цІийи тир,
Телевизор ава чи.
Эквни гудай къайи тир,
Лампа ава къава чи.

Тарсар чириз, четин тир
Месэлаяр гьял ийиз;
Аялар чи къунши тир,
Къведа чІалар кІел ийиз.

Къвез кІанибур аватІа,
Ша, чи кІвализ, аялар!
Тарсар чирна, къугъвана,
Ахпа я квез бул ялар!

ЗАКАЙ БАДЕ МУС ЖЕДАТІА
Баде, вилерал айнаярни алаз, югъ атай кьван, цвал-хуцалдин гъиляй ажиз хьанвай. Алинадиз ам язухни къвезвай, амма, рапунихъ гъал акалунилай гъейри, адаз гуз жедай куьмек авачир.
-Алина!-лугьудай ван акъана. И арада зун дуст Перидихъ галаз тупунал къугъвазвай. Кьвед лагьай сеферда эвердалди, зун бадедал агакьна.
-Чан хтул, вун завай герен-герен эвериз, инжикели жезва. Ма, и рапарихъ пудахъни гъалар агала. Буьркьуь хьайи вилериз хъсан аквазмач!
-Вув, я чан баде! Вуна агь авуна хьи. Буьркьуь хьайила, чи гуьлуьтриз пек-пине ни яда? Са затІни тахьурай ваз. Агь, вадеда закай баде хьанайтІа, за вун ацукьарна хуьдай.
-Я чан бадедин, вун квел ашукь хьанва? Агь закай гьа вун хьтин жегьил руш хьанайтІа, заз мад са затІни кІандачир.
-Я баде, чна акІ ятІа, икІ тІалабин: вакай вилериз хъсан акваз, рапунихъ гъал гилигиз жедайди, закай, лагьайтІа, рапунихъ гъал гилигиз, цваларни ийиз алакьдайди!
-Тади къачумир, бадедин, зун, заз чидач, амма вун ви мураддихъ агакьда.

ЛАМРА ВУЧИЗ ГЬАРАЙЗАВА
-Я буба, и ламра вучиз гьарайзавайди я?
-Чан хтул, анихъ ихьтин метлеб ава. Чи чІехи бубади лугьудай, чан рухваяр, квез чидани, кІекре вучиз ламра вучиз гьарайзаватІа? Чун бубадиз килигиз амукьна. Чаз гьинай чида кьван? – Дегь девирра, гила хьиз сятер авачир. Инсанди ва гьар са чан алай затІуни вичин кьил хвена кІанзавай. Югъди, зегьмет чІугвадай кьван, галатнавай инсанривай, экв жедалди къарагъиз жезвачир. Абуруз куьмек хьун патал, кІекери фад гьарагъиз, вири ахварай авудзава.
-КІекре гьарайни авурай, ламра вуч лагьана гьарайзава, буба?
-Инсанар ахьтин ксар я хьи, садра кІвалах ийиз башламишайла, ашкъиламиш хьана, абурувай акъвазна, са кІус ялар ягъиз чидач. Гьар сят хьайила, ял ягъун герек я. Ламра, ял ядай вахт чирзава.
-Юкъуз, гьа вуна лугьудайвал ялни ягъиз, гьарайзава ада, йифиз вучиз гьарайзава? -Йифен месэла масад я, чан хтул!-ам суалар гуз акурла, захъ элкъвена: Ламра йифиз, угърияр лугьудай ламатІар авайди я, чарада зегьмет чІугур затІар чуьнуьхдай. Ара физ, къарагъна, цура мал, демекда верчер, кІани квай кІвале эцигай затІар аматІа, ахтармишиз.
Дафтаррикай – космодромар,

АЯЛРИКАЙ РИВАЯТ
Аялрикай суьгьбет кватайла, на лугьуда, циф алай юкъуз чими рагъ атана. Акваз-такваз, гвай фикирар гъилив-кІвачив квахьда. Чи шадвилерин чешмеяр – аялар я. Чи уьмуьр, аялар себеб яз, цуьквер алай тарар авай багъдиз, шад мехъерин межлисдиз ухшар я. АкІ хьайила, аялрикай риваят кхьин за жуван буржи яз, куь фикирдиз агъадихъ тир мисалар-риваятар гъизва. КІела, веревирдер ая, куь фикирар, къейдер, алаваяр кьабулиз зун гьазур я. «Кард» журналдай.
Аялдиз кІамаз яд хъвамир-ирид булах кьурада.
Аял чІавуз рикІ алай кардикай-адаз пеше жеда.
Аялар – зегьметдал рикІ алаз тербияламиша.
Аял кваз такьуна, вуч хьайитІани лугьумир.
Аялар-аялар ятІа, вунни аял жемир.
Аялар авай чкада масадан ихтилат жедач.
Аялрал – чІехи хьайила дамахдавал ая.
Аялрин арада тереф тваз алахъмир.
Аялдин чІал течирдаз – диде гьикІ лугьуда?
Аялдин гъавурда акьан тийирдаз – буба лугьудач.
Аяларни – аялар, кицІин гурцІуларни аялар жеч хьи!
Аялрал ихтибар ая, амма жувни мукъаят хьухь!
Аялриз – дидедин чІал чир тавун – тахсиркарвал я.
Аялрин тариф чеб алай чкадал тІимил ая.
Аялар авай кІвал-далдам алачир мехъер я.
Аялриз лугьудай гафнии ава, лугьун тийидани.
Аялриз, чІар пад къене амаз къимет гумир.
Аялар-виридаз масан я, амма тербия гана кІанда.
Аялар-Ватандал, халкьдал рикІ алаз вердиш ая.
Аялар авачирдан пай-чилика ва цавукай атІуда.
Аялрин межлисни ава, чІехибурунни.
Аялриз кичІерар гумир, а кардикай зиян ава.
Аялривай-аялвал къакъудиз алахъмир.
Аялрин чІалар ахъаймир, бейкеф жеда.
Аялар алдатмишмир, абуру куьнни алдатмишда.
Аялриз таб такІан затІ я.
Аялриз – диде хьиз бубани кІанра.
Аялар – жуваз муьтІуьгъриз алахъмир, пис жеда.
Аялар – вири сад хьтинбур жедач.
Аялар гайи Аллагьдиз, хвейи пачагьдиз дуьа ая.
Аялар – гьар садан гележег я.
Аялар дуьз рекье тун-виридан буржи я.
Аялар гъвечІизамаз-кьамал, чІехи хьайила-кІула жеч хьи.
Аялрай – диде-бубадин ухшарар къведа.
Аялар-гъвечІибуруз лугьуда.
Аялрикай рикІиз регьят хьайибур-кьуьзуь жедач.
Аялар хаз чидайда, тербия гана, хуьзни чир хьухь.
Аялар – чпиз кІандайвал вердишмир.
Аяларни сад я, кьуьзуь инсанарни.
Аялриз гъвечІизмаз къайда чирна кІанда.
Аялар дуьз рекье тун-виридан буржи я.
Аялар-чун хъсанбур ятІа, писбур жедач.
Аялриз сифте чира, ахпа хабар яхъ.
Аялриз-кьенят вуч ятІа чира.
Аялриз михьивал ийиз чира.
Аялрихъ галаз мукьуфдал кІвалах авуна кІанда.
Аялрал-дурумливилелди зегьмет чІугу.
Аялрикай къени-чІурубур – гузвай тербияди ийизва.
Аялар пара хьунал кар алач, тамамбур хьура.
Аялрин патахъай ахмакьри къал акъудда.
Аялрин кьисмет-диде-бубадин гъиле ава.
Аялдикай инсан ийизвайди-зегьмет я.
Аялар хьун-бахт, тахьун-бедбахтвал я.
Аялдин яб акъаждай затІ туш.
Аялриз-пакаман ахвар ширин жеда.
Аялар дакІандаз-инсан лугьудач.
Аялрикай гъвечІиди кІан жедай адет я.
Амал течир аял вирида алдатмишда.
Амалар чидай аялдиз – акун Бес я.
Бегьемсуз аялди-хажалат пара гуда.
Бахт авайдаз-аялрин дерт аквадач.
Бахтар авай аялар хьурай лагь.
Ви намус, ви гъейрат-ви аялар я.
Вун тамашай сафунай, вазни аялар тамашда.
Вунни – ваз, ви аяларни – ваз,-лугьумир.
Ван текъведай аялдиз-цІудрани лагь.
Вафасуз аял-виридаз бала я.
Вафалу чарадан аял-жуванди хьиз жеда.
Гунагь квачирди – чи аял вахтар я.
Гада-бубадин, руш-дидедин – эрчІи гъилер я.
Гъилерал алай тупІарни сад туш-аяларни.
ГъвечІи аялдиз-яру цІирхни багьа я.
Гьамиша аялриз кІандайвални акъакьдач.
Гьар са аялдихъ-вичин мурад ава.
Девлетди-аялар чІурукІа вердишарда.
Диде-буба – багъманчияр, веледар – емишар я.
Епинин са кьил – дидени буба, муькуь кьил-аялар я.
Жегьил сусариз-ахвар ширин аялар кІанда.
Жувахъ галаз гьиниз хьайитІани аялар тухумир.
Жуваз кІандай хъсанвилер-аялризни ая.
Жув-дамахда, аялар чуплах къекъуьрмир.
Жув пияниска хьайила, аялар-чІурубур жеда.
Жуван аялвахтар кьатІана, аялрикай рахух.
Зарпанд алачир балкІанни сад я, аяларни.
Зегьметда лигим тахьай аялдиз уьмуьр четин жеда.
Инсан яз хайидакай-маса затІ ийимир.
Ирсиникай пай къведайбур-эвел аялар я.
Йисахъ-12 аял, гьар аялдихъ вичин дердияр ава.
Каци хайида-кьиф кьада, аяларни гьакІ я.
Камаллу аялдиз-садра лугьун Бес я.
Камаллу аялри-чилелайни амал къачудалда.
Къадир авачирбуруз-са кІвал ацІай аялар жеда.
КІвалин хабар-аялдивай яхъ лагьанва.
КІвализ мугьман атун-аялриз сувар я.
КІанивал хвейи аялрикай хъсанбур жедач.
Лампаяр куьн ятІани, гузвай ишигъ-аялринди я.
Мурад авачирди-я чІединин туш, я аялни.
Пул гуз вердиш аялди-тагудайла чуьнуьхда.
Пис аялар жедайди туш, дуьз вердишрайтІа.
ПицІ авачиз хайиди-Иса пайгъамбар я.
Регьимлувиликай-аялризни пай це.
РикІ гвачир суса-тум квачир аял хадалда.
Садбуру-чІехибурни аялрай кьада.
Суал гайи аял-жаваб авачиз тамир.
Тербия-жува къачу, ахпа аялриз це.
Таб ийиз вердиш аял виридаз виляй аватда.
ТІуьрди-ви пай я, амайди-аялрин.
Ферли аялри-чебни хъуьда, амайбурни.
Фагьумсуз аялди-сивел атайди лугьуда.
Хизандин бахтлувал-аялрилай аслу я.
Хъсанни пис –аялриз уьмуьрди чирда.
Чара аялар гатаз, жуванбурун тариф ийимир.
Чад авачтІа, аялризни чи къадир жедач.
ЧІехидан-рикІе, аялдин-меце жеда.
Шехь тавурдакай-аял жедач.
Шехь тавунмаз нек тагудайбурни жеда.
Эхирдал кьван аялрин къагъуда хьухь.
Юкьваз гуж тагана хвейидакай-аял жедач.
Язух текъведай аялрикай-хаинар жеда.
Яшариз килигна-аялриз гьуьрмет ая.

ОБЩИЙ ЗНАМЕНАТЕЛЬ

Иштиракзавайбур:
Али – кІвалахик квачир куьчегезен
Тейли – Алидин свас, Гьажидин гъилик туьквенчи
Вели – Алидин дуст, куьчебацан
Вакъиа чи йикъара кьиле физва. Кар-кеспи авачир дустари, гагь садан кІвале тІуьн-хъун тешкилзава, гагь – масадан.
Алидин кІвал. Кьве дустунин вилик, недай затІарилай хъвадайбур пара ква.

Вели: Яда Али, вун бахтлу касни я, бахтсуз касни.
Али: Ваз квелди чида?-
Вели: Ша, чна и истикІанар – ви бахтлувилин сагълугъдай хъван! Ахпа. (хъвада)
Али: Бахтсуз квелди ятІа лагьа кван!
Вели: Лугьудани?
Али: Лагь!
Вели: Хъел текъвез я гьа!
Али: Къведач.
Вели: АтайтІа вуч ийиз хьурай?
Али: Са уьндуьшка, литр эрекь-жерме!
Вели: Де хъсан, Лагь кван ви фамилия гьикІ ятІа?
Али: Зи фамилия чизвачни ваз, хва декьейди?! Алиев я, Али!!!
Вели: Ви папан фамилия гьикІ я?! (ам вилер экъисна Алидиз тамашда)
Али: Гьажиева.
Вели: Вучиз? Де хъсан. Ада гьина къуллугъ ийизава?
Али: Гьажиев Гьажидин гъилик, туьквенчивиле.
Вели: Гьажидин фамилия гьикІ я?
Али: Гьаданни Гьажиев. Ну и что?! Муьгтел жедай вуч ава?
Вели: Ам ви паб хьайила, ви фамилиядихъ тахьана, Гьажидин фамилиядихъ куьз гала?
Али: Адан капративдин техникум куьтягьайла, диплом ва паспорт бубадин фамилиядихъ галама.
Вели: АкІ хьайила, лугьуз жеда хьи, Тейлидиз вахъ ихтибар авачиз фамилия кьабулнач. Ам ви пабни туш лагьайтІани жеда.
Али: Зи кІвалевай паб, кьей хва угъраш, зиди тахьана, ниди жеда?! Гьажидин?!(хилер къакъажда)
Вели: За лагьаначирни, хъел текъвез я. За жуван гафар тестикьардалди эх ая ман.
Али: Тестикьар тавуртІа, ваз зи хесет чизва кьван. Лагь! Ахпа рахада зун!
Вели: Садлагьайди, фамилияр Гьажиевар я, кьведлагьайди, Тейли – Гьажидин гъилик кваз кІвалахзава. Пудлагьайдини…Гьажидивай, ам зи фамилиядихъ галай гьалаллу паб я лугьуз жеда. Ахпа вуч ийида на?
Али: Суд-дуван гьинава? Гьахъ-дуван амачни?
Вели: Суддини, я хва сагъ хьайиди, – пул гзаф авайдан пад хуьдай адет я.
Али: Бес чи аялар аялар? Чаз кьведаз хьайи кармулар! Абуру хайи бубадин пад кьадачни?
Вели: Садлагьайди, абур ви хайибур туш кьван!
Али: ГьикІ?! Зи хайибур тахьана…
Вели: Абур папан хайи аялар я, вавай лугьуз жедай «хвейи аялар» лугьуз. Абур на ваъ, вун хуьзва.
Али: Зун вутІ?!
Вели: Я ахмакь, аялриз кІанзавайди девлет авай буба я. Вакай вучда буба хьана?! Куьчебацан.
Али: Зун-куьчебацан, вун куьчегезен. Кеф чаз кьведаз, кьей хва!
КІвализ, кьве гъилик кьве сумка кваз Тейли хуькведа. Сумкаяр кІвалин пата эцигна, салам гуда
Тейли: Ассалам алейкум!
Али: Ни алейкум салам, ви гьахъ тамам! Вун иниз вучиз хтана?
Тейли: Хъвайиди кьилиз акъатнавани, я итим? Чара касдикай кьванни регъуь хьухь!
Али: Хъвайиди зи кьилиз акъатнавани, тІуьрди ви кьилиз, тамашда зун. Лагь! Ви фамилия гьикІ я?
Тейли: Зун ваз къе гъизвайди яни? Ваз зи фамилия вуж ятІа чизмачни? Гьажиева я!
Али: Гьажидин фамилия гьикІ я?
Тейли: Гьи Гьажидин? Гьажияр гзаф ава.
Вели: Чи хуьре кьве кІвалер, кьуд туьквен, вад машин авай, ви шефдин?!
Тейли: Гьаданни – Гьажиев! Ина вуч ава аламат жедай?
Али: Вун Гьажидин къуллугъчини я, адан фамилиядикни ква. Пака, мумкин я а ахмакьди вун вичин фамилия алай паб я лагьана, зав вахкунни тавун! Понятна!!! Вакай вичиз кьвед лагьай паб кьада. Зун?
Вели: На мумкин я лугьунни, суд-дуван гьинава? Тушни?
Тейли: Судар вучтинбур я?
Али: Суд-дуванни, ваз чидачни пул гвайбурун пад тирди?
Тейли: Бес чи кьведан аялар?
Вели: Аялризни девлет авай Гьажи хьтин буба кІан тахьана, вун хьтин бубадикай вуч ийизва?
Али: Да, Дуьз лугьузва Велиди. Аялри закай вучзава, гьар юкъуз вавай эрекь къачудай пул тІалабзавай?
Тейли: Валлагь итим, ички хъвадай кьван вун хибри хьанва. АкІ ятІа мад зун кІвалахал хъфин хъийидач. Акван вуна хизан гьикІ ва квел хуьдатІа? Тахсир зи Хиве гьатзава, вун хуьзвай.
Вели. Акъваз кван, вунни туьнт жемир. Али – хъвана, вун – тахъана пиян хьанвани? Са общий знаменатель жагъурна кІанда.
Али: Вун знаменателдихъ къекъведалди, числительныйда авай зи паб, Гьажидихъ галаз кьве патал пайна кІанзава. Эхир пуч хьана зи аялрин. (кьве гъили кьил кьада)
Вели: Аялриз са затІни жедач, эхир ви пуч жезва, кьей хва. Ша, за куьн кьведан араяр ислягь хъийин. Вуна, Тейли вах, са арза кхьида. ТІалабда зи фамилия Алиева хъувун патахъай. Вассалам, шутІ тамам. Мад са кІвалах. Вун Гьажиева я кьван?
Тейли: Я!
Вели: Вуна суддиз арза кхьейла, ада мумкин я, вун кІвалахдилай алудунни. Ада и кІвалах ийиз хьайитІа, на арза гуда, гьикІ хьи Гьажиева яз, са шумуд йисуз адан фамилиядик кваз туьквенчивал авуна, ваз адан туьквендикай пай къвезва.
Али: Ам гьикІ лагьай ихтилат жезва, залум! Судди лугьудачни, некягьдик квачир гьакІан фамилиядик квай ви папаз пай къвезвач? Ахпа вуч лугьуда?
Вели: АкІ ятІа, чна ихьтин меслятдал чи чуьруьк акьалтІарда. За магнитафон кутада, вунани ви къари Тейлиди са вижевай туьнт кьуьл ийида. Гьажи – заз, аялрин бажи ваз! Расчет, бухкальтер! (кьуьл ийида0
Али: Ам хьанач хьи. Вуна эвел къал акъудна, гила кьуьлер ийизвани?
Вели: ТахьайтІа, чир хьухь ваз, и ихтилат пака кимел жедайди. Ийидани, ийидач кьуьл?
Али: Вуна гьикІ лугьузва, къари?
Тейли: Зун Вели стхади лагьай меслятдал рази я.
Али: АкІ ятІа, цуз са-са вишер,
Чуьруькар я кьурай пешер,
ТІарамдиз яхъ жуван кІвачер,
Хъвана, ярхар тахьун патал.
(Велиди кІвачел къарайна, капар ягъиз, Алидини Тейлиди туьнт макьамдал кьуьл ийида)
Тейли: Куьн ибурун чІалахъ жемир,
Пияниска итимар я.
Ичкидикай далда кьунвай,
Буба кьейи етимар я!
Гьа иналди, чна дустар,
Куьтягьзава къе чи тостар.
Ичкидал рикІ алай устІар.
Вели: Хьана, кефи тахун патал!
Тейли: Пияниска гъуьлер авай,
Чи папарин язухар я!
Регъуь тежер вилер авай,
Куьн кьвед пиян аюхар я!
Эхир.

КIВАТIИ-КIВАТIАШ
ВА АЖДАГЬАН
Хьана кьван, хьанач, са КIватIи-КIватIаш,
ТIимил ятIан яш, пара дирибаш.
Мад авай адахъ викIегь тир дустар,
Чебни гьарма са пешедин устIар.

Башламишдалди за жуван негъил,
Лугьун квез, авай Аждагьан пехил.
Адахъ аваз гъуьр регъведай регъвер,
Муьгьтеж тир Куьре патарин хуьрер.

Хабар нивай гун? Чи КIватIашавай.
Гъуьр куьтягь хьана, кIвале каш авай.
Са юкъуз КIватIаш ламраллаз вичин,
Техил гваз регъуьз физ жеда кIвачин.

Хкажна парар далудал ламран,
Вичел парталар алукIна чамран,
Фидайла атIуз дерени тепе,
Аквада адаз са чIехи пепе.

"Герек къведа ам рекьени хуьле",-
Лагьана, твада хурчардин хиле.
Фида атIуз тар, фида атIуз там,
Яцран тумунал дуьшуьш жеда ам.

"Герек къведа ам рекьени хуьле",-
Лагьана, твада хурчардин хиле.
Фида чи КIватIаш, фида ам пара,
Ламни галатна, атIуда чара.

Хабар нивай гун, Пехъревай кьуьзуь,
Аждагьандал жен тийизвай рази.
КIватIаш акурла татана кьарай,
Пехъре гьарайда кьакьан тир тарай.

-Югъур хьуй, КIатIаш!
-Сагъ хьурай ви баш!
-Гьиниз физва вун, ламра ягъиз каш?
-Салам алейк, Пехъ!
-Алейкум салам!

-Рвегъ жагъин тийиз, галат хьанва лам.
-За жагъурични ваз фидай улам?
Кьакьан дагъ аку, муркIадин кукIвар,
Адан кIанева, кваз ракьун ракIар.

Саданни адак акакьзавач тIем,
Къуз кусузва ам, йифиз кутаз дем.
А регъуьн къене нефсиниз зурба,
Регъуьхъбан ава - Аждагьан-буба!

Регъвей гъуьруькай цикIенар чараз,
Акъудзава куьн фу ада тараз.
КIватIиз жинерар, худда тваз кьуьлер,
Шумудан ада атIана кьилер?

-Чавай адаз вуч ийиз жеда, Пехъ?
-Тежер вуч ава? Са фенд кьадай рехъ!
Регъуьн къавукай куьрснава анар,
ГьакIан анар туш: гьам рикI, гьам-фанар.

Эгер вун кIеве гьатиз хьайитIа,
Авур гьуьжетда кIватиз хьайитIа,
Аждагьандикай жемир кичIе ваз.
Анар кьуна хьиз, чуькьуькь вижеваз!

Ам кIап хьиз агаж хьайила ичин,
КIева, вегьена гичиндиз вичин!
Амай кIвалахар - вунни ви Аллагь!
Идалай артух заз чидач, валлагь.

-Чухсагъул ваз, Пехъ! Келле ава квехъ.
Ихтияр це заз давамардай рехъ?-
Гагь ял ягъиз таз, гагь ийиз чамар,
Кьулухъ таз фида, къубуяр, кIамар.

Акъатиз гьекьер, кьатI ийиз рекьер,
Вилик акъатда СтIал вацIун кьер.
Агакьна регъуьз, гатана ракIар,
Ахъа жезвач ам авуртIан кукIвар.

Регъверин гъиляй Генжедин къванцин,
Хабарни жезвач эверай ванцин.
Жагъурна эмбер, атIайвалди яд,
Залан тир регъвер акъвазна са-сад.

Хабар нивай гун? Аждагьандивай
Тух тежедай каш даим чандавай.
ЭкъечIна къецел Аждагьан-буба,
Ламран далудал пар ала зурба,

КIватIаша адаз гайила салам;
Чи КIватIаш такваз, акваз хьана лам.
Киснавай КIватIаш, амалдив регъуьз,
-Ва алейк салам! Ша тIун, хва, регъуьз!!!

ГьикI хьана КIватIаш сефил хьи чин?
-Сефил тахьана мад чна вучин?
Хуьре гьатна каш, рекьизва халкьар!
-ГишинзаватIа, тIуьрай чараз кьар!

Динж авуна хьуй акьулсуз эллер,
Дамах къачуна, алахьда вилер!
Вуж ятIа гужлу, вуж ятIа гъвечIи,
Чир жез амукьдач чаплани эрчIи!

Ваз акьван вучиз гуж ава зурба?!
-Лагьай са гаф тир, Аждагьан-буба,
-ГьакI лагь! Зи рикIиз хьана са бубат.-
Вегь жуван техил, види я нубат!-

Са гъвечIи герен регъвена техил,
Акур Аждагьан рахана пехил:
-Ша, КIватIаш, чна са цикIен чаран.
Акурдан сивяй яд фидай цIаран.

Гьи касди къалур авуртIа гьунар…
Гьа касдиз-цикIен ва тIуьнар-хъунар!
-Меслят хъсан я, жедалди дяве,
-Агь, дуьз кьуначни и кар на хиве?!-

Кьурай якни тум, машмашни пIини,
Вири зун хьурай, вид хьурай тини.-
Яд яз, гъуьруькай тIунавай вири,
Чарана цикIен, акъатиз гъери.

Акъудна къулай эцигна къвалав,
ЧкIана регъуьз цикIендин ялав.
-Ша, чна гила къалурин гьунар!
-Герек къведани кьуршахар кьунар?

Аждагьан-буба хъуьрена кIевиз.
-Ваъ, яда, куркур къведа ви сивиз!
Гьунар къалуриз Аждагьанди чIар,
Вегьейла къулаз, куькIуьнна кIанчIар!

КIватIаша вегьей чIавуз яцран тум,
МичIи хьана регъв, гьатна чIулав гум!!!
-Инал вуна зун тухвана, КIватIаш!
Зи кими кьилиз къвезва са лапIаш.

Кьве сефер ама, килиг хъийин чун.
Ахпа я за ви, на зи чан къачун!-
Акъвазна КIватIаш са гъвечIи бубат:
-Вид я, Аждагьан, эгечIдай нубат!-

Аждагьандини, яна чилиз мет,
Вегьена къулаз юкь чIулав са нет.
Ам хъиткьир гару чукIурна руьхъвер,
Акатна сивик Аждагьандин хъвер:

-ГьикI я!?- лагьана,- Аждагьан кими,
Гьатна гьекьеда тIуьруькьуьм, чими.
КIватIаша хъалхъас къиб лугьур пепе,
Вегьейла регъвел акьалтна лепе!

Акъатна цIаяр, вилериз такур,
Хъиткьинна хъалхъас туп хьтин дакIур.
Аждагьан-пипIез, КIватIашни цавуз…
Акъатна, кьуна анар и чIавуз.

Вири къуватдив чуькьвейла анар
Къалурна вичихъ авай кьван гьунар!
Аждагьан ишез вилерив кьуру,
Чухваз эгечIна пацарив чуру:

-Аман, чан КIватIаш, дарман, чан КIватIаш!
Зун рекьимир! Ваз лукI хьурай, юлдаш!
-И дар девирда, Аждагьан-буба,
Кьиникь-зун патал гъалатI я зурба.

Гила амач вахъ виликан фурсар,
Вуна яхъ са-сад за гайи тарсар!
Регъуькай за ви ийида сарай,
-Зун гьиниз фида?!- Акъатна гьарай.

-Вун гьич санизни! Инал гъваш гичин,
Хъуьрез-хъуьрез заз къалур кван ви чин!
ТахьайтIа анар, чуькьвена кIевиз,
Рекьидай куркур гъида ви сивиз!

И регъверивай къакъудда за вун.
Хъсан крарив агудда за вун!
-Чир хьухь, ваз КIватIаш, Аждагьан кьуьзуь.
Ви лукI хьуналди анжах я рази!

Хабар нивай гун? Чи анардикай.
КIватIашахъ хьайи кьван гьунардикай.
Чуькьвена анар къуватдив вичин,
Вегьена къениз, агална гичин.

-Аждагьан-буба! Хьайила герек,
Эверда за ваз, гьелелиг хьухь тек!
Килигин, вахтар жедатIа дегиш,
Белки хъижеда чун мад чал дуьшуьш.

Шадвилив жуван куьтягьин негъил,
Секин авунва Аждагьан пехил,
КIватI хьана халкьар, ийизва кьуьлер,
Сада гъуьр регъвез, сада гъиз къуьлер.

Женнетдин ахъа хьайи хьиз ракIар,
Дагъдай хъуьрезвай ракъиниз муркIар.
Гьатна багълара билбилрин ванер,
Багьа къашариз элкъвезва къванер!

Цавани чиле къугъвазва къушар,
Шад я чилерал гадаяр, рушар.
Къужайри гузва хтулриз тарсар,
Къарийри кьуьзуь эвеязава сар!

Акьулдиз кьери, къватдиз зурба,
Гичинда суст я Аждагьан-буба!
Абуру гьана чIугурай кефер,
Заз ихтияр це куьтягьиз сефер.
============
Захъ яб акализ, чIугурбуруз къул,
ГъвечIи-чIехидаз пара чухсагъул!
Шаир Сажидин - стIалви Агъа,
Чир хьухь тирди квез виридаз мукьва!

КЬВЕ ГЪИЛИКАЙ КЬИСА
Беден лугьудай бадедихъ: кьил, кьве кІвач, кьве гъил галай са камаллу велед хьана. И бадеди, вичин рикІел атайвал, кьилихъ хкуьр тавуна, гъилерални кІвачерал талукь тІварар эцигна. Садал – ЭрчІихъан, муькуьдал –Чаплахъан. КІвачеризни дерт хьана и кар, вучиз лагьайтІа, гьар са хийирдин рекье гьатдайла, кам – эрчІи кІвач вилик кваз къачузва. Физвай рехъ сад тирвиляй, кам-камунихъ къвезвай чІавуз, кІвачерин арада чуьруьк хьанач. Абуру чпин кІвалах дуствилелди давамарзавай.
Гъилерин арадани чуьруькар жедачир, эгер абур, бадеди, базардай бегьлеяр-сусар гъаначиртІа. Йикъарикай са юкъуз, хъуьтІуьн мекьи юкъуз, живедал кІарасар кукІварнаваз, кьежей бегьлеяр, кьуруриз епинихъай куьрсарнавай. Бегьлеяр, сад са хпен, муькьди – маса хпен сарикай гъалар авуна хранвайбур яз, абурун арада къал гьатна.
-Зи ЭрчІихъан хьтин зирек, акьуллу ва гуьрчег са касни авайди туш!-лагьана ЭрчІихъанан свас Бегьлехалума.
-ЭрчІихъан хьурай, Чаплахъан хьурай, са бедендин, са бадедин аялар тушни?-жузуна Чаплахъанан свас Бегьлехалума.
-Ваъ, гьелбетда! Зун Бегьлехалум я, вун захъ галаз гьуьжетзавай – Зегьлехалум! Зи гъуьл, зи гъил – гьамиша хийирдин, берекатдин рекье ава! Ви гъуьл-гъил лагьайтІа, чилкин! Авани тафават!?
-Регъуь хьухь, кьелитІ! Чун кьвед – кьелитІар я. РикІел хукваш, куьтендал цанар цадайла, са гъиливай тІем гъиз жедайни?! Гъилер – уртахар я. Демера кьуьл ийидайла, бедендин михьивал ийидайла, хуьрек недайла? ТІур эрчІи гъиле кьурла, фу чапла гъили кьазва. Ихьтин мисалар за ваз тагъайтІа, кьелитІ Бегьлехалум, вун накь гъайиди туш. Гъилерин арада тереф тваз кІан жемир. Эгер ваз вилер авайтІа, вахъ фагьумдай кьил авайтІа, руфуна фу хьана, чими къулан патав гвачиртІа, вав и дамахар жедачир!
-Я кьей кьелитІ, ваз а акьулар гьинай атана? Вунни зун хьтин хпен сарикай авур гъаларикай хранвайди тушни?-Мягьтел хьана амукьна Бегьлехалум.
-Зи гъил, яни зи гъуьл, чан кьелитІ, бедендин рикІ авай пата ава. Зун рикІиз мукьва гъилин свас тирвиляй, зак, а вак хьтин дамахар квач. За, жуван къене рикІ туна, и гъил, а гъил талгьана зегьмет чІугвазва. Зун, вун лагьай харапІани чІуруди я, авай кІвални!
Абурун гьуьжетрихъ дикъетдал яб акалай Бадедин рикІиз акьван регьят хьана хьи. ЭрчІихъанан свас, Чаплахъанан суса чІалал гъана, авачир акьул гана, дамахар явашарна.

ТАПАН САВДА
Иштиракчияр: кьуьзек, ЛаматІбег, къчи, угъри
Базар. Садбур чпиз герек затІар къачуз, муькуьбур, гвай затІар маса гуз савдада ава. Крчара тунвай шуькІуь мерездин кьил кьуна, чандик гьал кумачир яхун кал гваз акъвазнавай. Муьштерияр, кализ тамашиз, кал жагъайдавай хабарни такьаз, пІузуррикай хьиз хъуьрез эляйсзавай.
Кьуьзек. Чан балаяр, кьуьзуь бубадиз са куьмек ая. Бубадал налукар вегьена, финагантди къвез, кІвалин чилик кумай эхирмжи канаб рухни кваз вахчуда лугьуз, кичІерар гузва. И кал кІандай сад хьанайтІа, сад-вад манатдин ужузни гудай.
ЛаматІбег. Кал жагъайдакай хъел атана. Я халу, им гьи къайдадин савда я вуна ийизвайди? Ваз базарар акурди тушни?
Кьуьзек. Хъуьруьн кваз. Базардиз къведай мажалар авайди яни чаз? Маларихъ галаз къарагъиз, колхуздин кІвалахал физвайди я, маларихъ галаз – ксузвайди.
ЛаматІбег. Базар – им сада сад алдатмишзавай чка я, халу. Авайвал лугьуникай вуч файда ава? Вун низ язух къведа? Эгер, и хурхъ хьиз кьурана, кІарабрал жукІум аламачир садакьа маса гайитІа…
Кьуьзек. Садакьа?
ЛаматІбег. ГьикІда и авамдакай? Ам за гайитІа, адахъ къачур пулуникай заз пай авани?
Кьуьзек. Са пай ваз гайила, заз вуч амукьзава?
ЛаматІбег. Валлагь авам халу я. Заз пулунин са пай туш кІанзавайди, процент чидани ваз?!
Кьуьзек. Персенг вуч я?
ЛаматІбег. Я халу! Персенг ваъ, заз къачур пулуникай на гьикьван гуда?
Кьуьзек. Чан хва, эгер вавай и кал зи чандилай алудиз хьайитІа, налукдин пулни, къаридин булушкадин харжи хкатайла, амай кепекар чна пайда. Ви гуьгъуьна хийирдин дуьани жеда. Рази яни, хва?
ЛаматІбег. Вун са кІус яргъал хьиз акъваз, епини кьил зи гъиле гице. ада вичин саягъда гьарагъиз башламишна Гьуьрметлу савдачияр. Эгер квез дамазлух паталди кал къачуз кІан хьайитІа, Куьн садра и мирг хьтин гьайвадиз тамаш! Кал туш гьа, гъеридин некІедин булах я. Ихьтин женнетдин гьайван квез къияматдин юкъузни жагъидай туш! Куьн садра тамаш е!
Къучи. Куьн гузва вуна а садакьа? Адал алай гьал вуч я? Базардиз гъидалди кьванни адал са кІус мешреб гъиз жедачирни?
ЛаматІбег. Мешребар гъиз, ам тахьайтІа муьштерида авай руш тирни? Садакьадиз гуз гьайиф тир. Адал алай гьал лугьузвани вуна? Дугъриданни, адал алай гьал акурла, душмандизни кваз язух къведейди я. Анихъ себеб ава. И мирг хьтин гьайванди, йисан къене кьведра Даная хазва. Нек лагьайтІа, ваз къачурла аквада, ичІи гъери я. Алафарни артух недай гьайван туш, са гъапавай алафар адаз нисиниз вегьейла, пака гьа чІавалди Бес жеда.
Угъри. Вун а кьадар тарифар ийизвай некІедин булахар квай садакьа гун вучиз ийизва? Тадай ман эбедлух я!
ЛаматІбег. Гудачир гьа! Аялар чІехи хьанва. Абуруз мехъерар авуна кІанзава. Рушни гуз гьазур жезва. ТахьайтІа, ихьтин хийирлу гайван за гъиляй акъуддайни, хванахва?!
Къучи. Лагь ви малдин къимет!
ЛаматІбег. Вад виш манат!
Къучи. Пара лугьузва вуна. Яб гузни уьзуькъара я. Базардавайбур хъуьреда зал. Эхир къимет лагь!
ЛаматІбег. Мал – иесидин, пул – савда ийизвайдан. Ашкъи ава – къачу, тахьайтІа, базардик савда квачиз туш. Вун тахьуй, са ви ранг алай масада къачуда вичиз некІедин булах! Кал туш гьа, датІур тІили я. Йисан и кьилелай башламишна, кьил кьилел хкведалди нек квайди я адак.
Къучи. Гар акьурла пеш хьиз зарзазвай ам ни къачуда?
Угъри. За къачуда ам! Хванаха, на ам заз куьн гуда?
ЛаматІбег. Ваз – агъзурдай, хванахадин хва хванаха!
Угъри. Заз вучиз багьа гузва?!
ЛаматІбег. Вучиз лагьайтІа, и касдиз за вад виш манатдай гузвайла, вуна атана къвалалай, «Заз це» - лугьуз, и касдин савда чІурна! Гила зи малдиз савдачияр гзаф хьанва, гьакІ хьайила, адан къимет хкаж жезва. Квез и гьайвандин къенивал акунвач гьа! ТІуьдалай алава яз гузвай хийир акуртІа, куьн тІуб сара кьуна амукьда. Вичин чандиз кІусни харжи тийиз, вири иесидиз, вичихъ галай данадиз гузва. Гь кимяй ам яхун кІир хьанва.
Къучи. За гуда ваз агъзур манат! Ягъа гъил!
Угъри. Къучидиз Вуна адаз агъзур гузватІа, за агъзурни вад виш гуда!
Къучи. Кьве агъзур гуда за ви хъиляй!
Угъри. За кьведни вад виш гуда!!
Къучи. За пуд гуда!!!
Кьуьзек. Калин тарифар авурла, югъуна, ам инсанрин кІвачерин арайра калин кьилив хъфида. Яъ! Я ахмакь зун, ихьтин нек квай, йисан къене кьведра данаяр хадай, гузвай некни ичІи гъери тир и мирг хьтин кал за вучиз гузвайди тир?! ЛаматІбегез Я дуст кас Ахьтин хийир гузвай кал маса гуз – зун ахмакьрин ахмакь я хьи! Гудач! Заз амукьрай!!
ЛаматІбег. Япал кІуф эцигна, явашдаиз Ваз вуч хьанва, я кьуьзек? Кал гунал пашман хьанвани?
Кьуьзек. Ихьтин мирг гуз зун дели хьанвани? Зав къала еб!
ЛаматІбег. Квез аквазвани вуч авунатІа? Лагьай гъилди къачун тавуна, гила иеси ни рекьив гъида? Кьуьзуьдаз чинеба Ша, вун Аллагьдиз килиг! Савда чІурмир. Са гъвечІи геренда кис хьухь!
Угъри. Кьуд агъзур гузва, це кьуьзек!
Къучи. Валлагь, ви хъиляй за ам вад агъзурни гана, къачуда!
ЛаматІбег. Гьуьрметлу дустар! За квез къведай базардин юкъуз и кал ава гьа, гьам хайи дие кал гваз хкведа. И сеферда чна кьуьзекан яшариз гьуьрмет ийин. Савда куьтягь хьана. Яхъ гъил, зи дуст Къучи! ЧІарчІи кьилиз хийир гудай мал хьурай ваз! Къучи, калин ебни кьуна, хъфена.
Кьуьзек. Кал тушир гьа! И чІал чидайтІа, за ам гудайни?
ЛаматІбег. На а махар низ ахъайзавайди я, кьуьзуь чакъал!? Зун хьанчиртІа, ам гуз алакьдайни валай? Бес чи кьведан меслят гьихьтинди тир?! Савда авуниз гьахъ авайди тушни?
Кьуьзек. Авайди я, амма вуна заз гьикІ лагьанай? Базар – сада сад алдатмишдай, тапарардай чка я лагьаначирни? Вуна Къучи алдатмишна, за - вун. Кьилера кьил хьанани?
ЛаматІбег. АкІ ятІа, кьуьзек, пул гьелелиг зи жибинд ава. Фена гила арза ая. Килигин чун, ам ви кал тир лагьана ни тестикьардатІа. Ваз хьайи хийирдикай зи гьахъ гуз кІанзавачтІа, зазни вав кепекни ахкуз кІан туш! Кикя кІвализ! Кал гайиди зун я, пулунин иесни зун я!
Кьуьзек. Ваз вуч гьахъ кІанзава, ширин хва?
ЛамтІбег. Гьан, гила вун дуьз икьарардал атана. Фадамаз гьакІ лагь ман! Заз – пул! Гьатнани, кьуьзек гъавурда?
Кьуьзек. Агь чан хва! Ваз захъа авай кьван дердияр акуртІа, вуна вичинарни экъетІна, заз куьмек ийида. Налукар – сад, руш гун – кьвед, гадайриз мехъерар авун – пуд.
ЛаматІбег. Я кьуьзуь кас, пул вахъ авач, вахъ вуч ава? Руш авани?
Кьуьзек. Рушни ава захъ гадаярни!
ЛаматІбег. Гадаяр ви Аллагьди хуьрай! Амма вуна хьиз алдатмишай инсан икьван чІавалди заз акунач. Ви язухдай авур кар тир за им. АтІана ви бахтуни! Белки зи бахтунин атІун. АкІ ятІа, руш заз – свас жеда, зунни ваз – езне! Гадайриз чна и кал гайи пулунихъ са вижевай мехъер ийида. Рази яни, кьуьзуь буба, яранбуба!?
Кьуьзек. Кьуьзуьни я, разини! Рази я зун, рази я! Кьуьл ийида
ЛаматІбег. Ни лугьуда кьуьзуь я?! ГъвечІи хуьруьн къази я!
Кьуьзек. Савда туькІвей вахт я им!
ЛаматІбег. Крар туькІвей бахт я им!
Кьуьзек. Кал гулайла базардай, езне жагъун квяй я заз?
ЛаматІбег. Таб авуна, базардай свасни жагъун квяй я заз?
Кьуьзек. За авурбур тапарар!
ЛматІбег. Кьиф тукІуну – афарар.
Кьуьзек. Тапан савда – таб хьана!
ЛаматІбег. Арадлай заз – паб хьана!
Кьуьзек. Яб гайидай – аферин!
ЛаматІбег. Ахварар хьуй квез ширин!

ХВАНАХАЯР
Иштиракчияр: Хванаха Али, стIалви Мегьамед, къари Пери, гада.
Пери. Я къужа! Къе пакамалай чи бубухар квай чи кIекре гьарайиз, вич хъиткьинарзава. Аквадай гьалда чаз мугьман кьисмет жеда.(къецел экъечIда)
Къужа. Я къари, мугьманар хьурай чи кIализ къведайбур. Ам са бахт тушни мугьман атун!?
Гада. Дах! Мугьман – ваз, муштулух – заз! (хци, тIирипIар ягъиз, кьуьл ийида)
Къужа. (пелел гъил эцигна, тамашда) –Алад, чан хва, мугьман къаршиламиша! Адан балкIан, тухвана атIа векьерин маркунихъ ягъа. Я къари! Им гьиниз квахьнай и арада? (вил экъуьрда)
Къари. Гьай! Зун фейи са чкани авач. Зун ина ава, я чан къужа. (къецелай суса чрай фу авай кур гваз хкведа)
Къужа. Валлагь, залумдин руш, ваз чилерикай хабар хьайи хьтинди я. На лагьайвал хьана. Алад, тадидаказ чаз са хуьрек ая!
Гада. (бубад патав каш-кашув агакь тийиз хьтана) Да-дах! Хва-на-хади балкIан гатазвай къайда акуртIа.
Къужа. Вуч хьана!? Сабурдив лагьа кван!
Гада. Вун садра и дакIардай килиг! Гьаятда хванахади балкIан гатазва!
Къужа. Яда! Я Али!! Ви а гьайвандив вуч гва, вун зи кIвализ далудаллаз гъайи?!
Али. Агь, я къадаш Мегьамед! Ваз и садакьадик квай угъраш хесетар акуртIа,
Къужа. Акъваз кван! Хьун вуч авуна? Къведай рекье атай дуьшуьш-затI авани?
Али. Ваъ, я Аллагь рази хьайиди! Аватна, гъил-кIвач ханайтIани заз икьван къайгъу жедачир. Зун, и садакьади ви чина уьзуькъара авунва! (са кьве къирмаж вегьен хъийида)
Къужа. Сабур ая кван. Садра заз сабурдив лагьа кван, вуч хьанатIа?
Али. (сас илисна сарал)
Вуч лугьун ваз хванаха?
Нисидин кьве цел авай,
Хперикай хкудай.
Са кьеч ацIай виртни гвай,
ЧIижеривай къакъудай.
Гъизвай затIар мад за ваз,
Гьисабин, дуст, тIварар кьаз.
Гваз къвезвай тир фад за ваз,
Вич кьван залан патар кьаз!
Пар акурла, кIур цавуз,
Акъудиз, зун гьелекна!
Ша, и хесет хкудин,
Чна кьведа куьмекна!
Къужа.
Агь хьанач хьи, хванаха,
Абур жедай крар я.
Рахаз течир, мез авай
Гьайван гатун зарар я.
Вун чи патаз ша, ЦIийи Йис!
Али.
Шумуд сефер ичIи гъил,
Къвез хъфида кIвализ ви?
Агь садакьа, тумни кваз,
Ракъурда за чилиз ви! (къирмаж вегьеда)
Къужа.
Бес я гатун! Гьелекмир!
Ам акьулсуз лам ятIа!
Инайни пар герек туш
Ягъун адаз, хам ятIа!
Али. (кьенерар хванахадин гададив вугана, мугьман кIвализ къведа) Салам алейк, хванаха!
Къужа. (къужахра гьатда) Ва алейкум салам! Ацукьа кван! (кьведни хуьцуьганрал ацукьда) Вун хвашкалди!
Али. Сагъ хьурай, мегьамед дуст. Валлагь-Биллагь, ви хизандин чина зун бегьем уьзуькъара хьана. Им шумудра хьурай!? Садакьади зун суьретдай вегьезва.
Къужа. Жедай крар я, хванаха. За ваз са хъсан меслят къалурин: къенлай кьулухъ, эгер ваз ви балкIандик квай чIуру хесетар хкудиз кIанзаватIа, ам жуван кIвале амаз гатут! Вун, заз чидайди гъавурда акьуна. Абур куьлуь-шуьлуяр я. Вун гьикI ава лагь заз? Къаридин кефияр гьикI я? Гелкъвез жезмани?
Али. Абур вири хъсан я. Саламар рекье тунвай квез цавар-чилер ацIай кьван! Аяларни хъсанзава.
Къужа. Ракъурай вичин чанни сагърай, абур гьанай иниз гваз атай ви чанни! Къари, хуьрек гьазур хьанватIа, чун нез гьазур я! Гъваш вуч аватIа!
Али. Агь, ви чан сагърай! Хванаха туш е вун, ичIи къизил я!
Къужа. (Суфра гъана, экIяйна, анал недай ва хъвадай затIар эцигда.) Къари, акI жедач! Чун стIалвияр я. Хванахадиз, ичIи гъилди атана лагьана, ичIи гъилди рахкурдай адет туш. ТIуьрай зи хванахадин аялри! АцIура адан балкIандал алай ичIи гьебеяр! ИчIиз рахкурун мешреб туш. АцIура! (къари экъечIда)
Али. Пагь! Ам за хъфенамаз вердишар тавуртIа, зун итим туш!
Къужа. Са бисмиллагь ийин чна.
Али. Гададиз са бармакдин хцикьи, къаридиз сунн гуьлуьтар, ваз, зи играми дуст….
Къужа. Заз вун зи тавханадиз атун – им виридалай багьа савкьват я, хванаха! (рекье гьатда)
Али. Де мад сагърай!
Къужа. Югъур хьурай! Саламар твах чи патайни!
Къари. Чи патайни!
Гада. Зи патайни!!!

ЛАМРАН ЖУЬРЕ

Иштиракчияр:
Салман-базарда кал маса гузвай кас
Селми-Салманан кайвани
Селим- Абурун гада
1-муьтери- савдачи
Бес
2-муьштери

Сад лагьай акт
1-муьтери-Дуст кас, вуна и дана куьн гузва?
Салман- (хъел кваз) Хъфена куь дах галаз хъша! Завай ваз жаваб гуз жедач!
1-муьтери-(мягьтел хьана) Дах галаз хуьквез, зун ваз аял хьиз аквазвани?!
Салман- Вун аял тахьайла, на зи кализ дана вучиз лугьузва?!
1-муьтери- Я дуст кас, ваз хъел къвемир. Им Базар я. Аквар гьаларай вун базардиз савда ийиз сад лагьай сефер я атанвайди.
Салма-Вуна, данадин къимет хабар кьурла, за ваз вад виш манатдай гьикІ лугьуда?
1-муьтери¬- Де хъсан, кал куьн гузва куьне?
Салман- Вад виш манатдай.
1-муьтери-(гъил вугуда) АкІ ятІа, гъил я. Чна кьведа савда ийида.
Салман- (гъил вугудач) Квехъ галаз, вад виш манат анихъ амукьрай, кьве вад виш гайитІани завай кал гуз жедач.
1-муьтери- (мягьтел яз) Вучиз?!
Салман- Вун я зал гьалтай сифте муьштери. Къецин югъ – куьн расанмиш хьана хъсанди хьанач.
1-муьтери- Я дуст касс, акІ жедай туш хьи! Ша, чна гъилер кьан, на ви къимет, за зи къимет лугьун, ахпа юкьван къимет ийида.
Салман-Са жуьредин савдани тувуна, гъиляй-гъилиз вад виш гайитІани, и дана куьн я лагьай касдивай завай калин къимет къачуз къачуз жедач.
2-муьштери (дишегьли) Кал гуз гъанвайди яни?
Салман-Гун тийидай мал – базардиз гъич эхир!
2-муьштери- Зун ламран жуьре я, заз куьн кал гзаф бегенмиш хьанва.
Салман- Я чан вах! Им къе гьикІ хьана? И еке базарда, зал сифте гьалтайди-ягьанатар ийидайди хьана, вун-ламран жуьре. Вун зал гьинай расанмиш хьана?!
2-муьштери-Вув! За акІ лагьайди тушир е! Зун, чан стха, далудал пар алачиз къатламиш жедайди туш. Гьар юкъуз кІвалахал фейила, нянихъ са шеле векьерни далудал ягъиз хквез вердиш хьанвай. Гьаят ацІана векьерин чІехи кьве кІунтІ ава. Заз, гьакІ хьайила, кал къачуз кІанзава.
Салман- Къачу ман. Кал ви вилик ква!
2-муьштери- Мукьвабуруз къачуна кІанзавач эхир!
Салман- ЯтІа, къачумир!(хъел кваз тамашда)
2-муьштери- Заз къачуз кІанзава эхир.(дишегьли, фена а патахъ цуквал ацукьна)
Салман- ЯтІа, къачу!!!
1-муьштери- Я вавай кал масани гуз жедайди туш, я къачузни. Чуькь тавуна ам заз гана тур! Са кьуд виш манатни гуда за ваз!
Салман- Квез за гьикІ лагьанай? За вад анихъ амукьрай, хутахни ийида, ваз ам гудач!
Салми- Дуьньяда герек авачирбур чал гьикІ расанмиш хьанай?
Селим- Бах, ваз минет я, вун рахамир!
3-муьштери- Саламайлейк Салман дуст! Анна гьикІ хьана, базардиз акъатнава хьи?
Салман- Алейк салам, Эмирбег, кал гуз атанвайди я.
3-муьштери- Куьн гуда на заз и кал?
Салман-Ваз-гьавая!
3-муьштери- Гьавая жедайди туш, и кал зи гуьгьуьлди къачунва, къимет лагьа!
Салман- Зи пата инал алай тапан муьштерийрин хъиляй, гьавая, амма, крчара авай еб гъиле авай аялдиз вуч кІандатІа, гьада лугьурай.
3-муьштери- Гьикьван кІанда ваз и калихъ, хва?
Селим- Заз вад виш манат!(хъуьрена)
3-муьштери- Вад виш и калихъ гайитІа, зал и базарда авайбур вири хъуьреда. Чна икІ ийин. Епинин кьил кьуна, и аялди кал муькъуьн атІа кьилиз акъудуй, адав вад виш манатни гана, рахкурда. Рази яни?
Салман. Зун, вуна тагайтІани рази я.
2-муьштери- Вув, чан стха Эмирбег, а кал за къачунвайди я е.
3-муьштери- (дишегьлидиз тамашна) Къачунвайди ятІа, чан вах, чІарчІин кьилиз хийир гудай мал хьурай! (Эмирбег алатна фена. 1-муьштери кал къачуз гьазур хьана, Салманан чина авай чІурувал акурла, адавай агатиз жезвач. Дишегьли, мад хъфена, вичин чкадал ацукь хъувуна)
Салман- Я чан вах! Къачузвайди ятІа, къачу, тахьайтІа, зун инжикли ийимир!
2-муьштери-Къачуз кІанзава хьи, ам за инай ДаркукІушар лугьудай хуьруьз кьилди гьикІ хутахда?
Салман- Ваз за вуч авуна кІанзава?
2-муьштери-Чи хуьруьз кьван, епинин кьилни гъиле аваз и аял атурай манн?
Салман- Вун хъуьрезвайди яни?! И аял анихъ амукьрай, а рехъ чІехи завай кІвачи атІуз жедайди туш! Машинар ацІана ава, Хутахдай пул гвачтІа, за гуда.
2-муьштери- И гьайван – бугъазди я, дана гадрайтІа, вуч ийида?
Салман- Я чан вах, вун зал гьинай расанмиш хьанай?
Селми- Квез и ЦІийи хуьре чидай кас авачни, я вах?
2-муьштери-Ава. Са шумуд!
Селми- Дана хадалди абурун кІвале амукьрай, ахпа хутах!
2-муьштери- Хиве кьадани а касди?
Салман- Вуж я? Са касдин кьванни тІвар яхъ!
2-муьштери-Чи хуьруьнви Асан!
Салман- Ам заз хъсан чидай кас я. Адав за хиве кьаз вугуда. Ша, адан варцел кьван чун хъфида.
2-муьштери- Вув! Эверайди хьиз амни и базарда ава.
Салман- Яда, Асан! Ваз и дишегьли чидайди яни?
Асан- Жуван хуьруьнви чир жедачни? Бес, вуч къал-макъал я? Зун куь къалдин ван атана..
Салман- Къал авайди туш, Асан, и дишегьлидиз кал къачуз кІанзава. Яргъал рекьиз хутахдалди, дана гадриз кичІезва. Дана хадалди куь кІвале туртІа, хуьз жедани вавай?
Асан. Башуьсте, хуьда. Вучиз жедач кьван?
2-муьштери- Вув, я чан стха, ам нехирдай хтун тавуртІа, вуч ийида?
Асан- А жаваб за гуда.
Салман- Я чан вах, вуна а паталлайдаз минетна кІандай чкадал, суаларни гузва. Дуьз лагь! Инал ви хуьруьнви ала. Ваз и кал къачуз кІанзавайди яни, тахьайтІа, вуна лагьайвал, ламран жуьре яни?
2-муьштери- Къачуз кІанзавайди я.
Салман- АкІ ятІа, вуна чара ксар вучиз инжикли ийизвайди я? Вад виш манат зав це, дана хадалди а кал за хуьда. Дана хайила, жуван кал атана хуьах!
Асан- Дуьз лугьузва ваз калин иесиди. Къачуз кІанзавайди ятІа, пул тур.
(2-муьштери кал жагъайдав вад виш манат гуда, гьар са вичин кІвализ рекье гьатда)

Кьвед - акт

РУЬГЬДИН ХАЗИНАДАЙ

ВИКІЕГЬВИЛИКАЙ
Аялар – викІегьбур яз дидейри хазва-дуьз тербия це.
Алчахвилелди амукьдалди-викІегьвилел кьин хъсан я.
ВикІегьбурун тІварар-баркалладив кьада.
ВикІегьбуруз-цаварини куьмек гуда, чилерини.
ВикІегьбур-гьамиша чпихъ агъуна къекъведа.
ВикІегьдак-гуьллени кваз акатдач.
ВикІегьвал-анжах кІеве гьатайла, чир жеда.
ВикІегь касдин беден-гьулдандилай лигим я.
ВикІегьвилел кьейибур-чан алайбур хьиз аквада.
ВикІегьда-вични хуьда, амайбурни.
ВикІегьвилиз-къуватни герек я, акьулни.
ВикІегьбуруз-кьиникьикай кичІе туш.
ВикІегь дишегьли-эркекдав барабар я.
Вич такуна, чарабурун викІегьвилерал хъуьреда.
Гафарал ваъ-краралди викІегь хьана.
Гъавурда авачиз-викІегьвални ийимир.
Гьар садан викІегьвал карда чир жеда.
Гьавайда жув рекьиз тунни-викІегьвал туш.
Душмандихъай кичІеди-фад рекьида.
Дуьнья-викІегьбуру хуьзва.
Далудихъ жемят галайди-гьамиша викІегь жеда.
Женгиниз экъечІзавайбур-викІегьбур я.
Женг-викІегьвал лигимардай чад я.
Лазим атай чкадал чан гудайди-викІегь я.
Уьмуьр-викІегьвилелди фу нез багъишнавай затІ я.
Чешне - викІегьбурулай къачу.
Шадвал-анжах викІегьдавай эркиналди ийиз жеда.
Эгер викІегьвал авачтІа, кичІевални жемир.
Юкъуз-викІегь, йифиз кичІебур жемир.
Яман чІавуз-викІегьвал герек я.

ГЬУЬРМЕТ, БЕРЕКАТ
Хьана кьван, хьанач, са кьуьзуь къужа,
Хизанар – къалин, кар гьатна гужа.
КІвале аваз къал, ксана вири,
Пакамаз гъенал жив къвана кьери.

ЭкъечІна гада экуьнахъ къецел,
КІан хьана адаз малар тухуз цел.
Мягьтел хьана ам акурла гелер,
Тамашна чилиз, экъисна вилер!

-Буба, чи кІваляй хъфенва кьве кас,
Чир хьанач абур вужар ятІа заз.
-Малар амани гьаятда вири?
-Авайвал ама куьлуьни ири!

-АматІа кІвалин затІар саламат,
Им вуч ятІа чаз акур аламат?!
Уях жедалди хуьревай эллер,
Рехъ кьуна алад, фейивал гелер.-

Фена и гада, рехъ кьуна яргъаз,
Кьве кас акуна, булахдал рахаз.
Мукьув атана, регъуьзни кичІез,
Рахана гъилер яна хьиз эчІез:

Жузун, качузун, суалриз – жаваб,
Са вад гаф лугьун авуна тІалаб.
-Чун гьамиша куьн авай тир кІвале,
Вужар ятІа ваз чир хьанвач гьеле.

Сад Гьуьрмет я чун, садни Берекат,
Вуж кІан ятІа чаз лагь кван, гьерекат!-
Гайи жавабрай акъат тавур кьил,
Гадад кІвачерик зарзаз хьана чил.

-Бубадвай жузуз вуж ятІа герек,
Анжах чакай сад хкведа зирек!-
Хци бубадиз лагьайла вири,
Бубади гана жаваб са куьруь:

- Багъишламишун тІалабзава лагь!
Чун ягъалмиш хьун гьисабзава лагь!
Гьуьрметаз хъша лугьузва лагь за!
КІвал, къал авачиз, тхузва лагьа за!-

Гада булахдал хтайла бирдан,
Гьуьрметан патахъ элкъуьрна гардан.
«Садаз за хъша лагьайтІа, муькуь
Вуч ийида, дуст хьайитІа муьскуь?»

-Вун кьванни, халу, гьайиф татана,
Бубадиз – Гьуьрмет кІан я хтана.-
Лугьуз гадади авурла арза,
Берекатак чи акатна къаза!

-Гьина аватІа Гьуьрмет, Берекат
Гьана жедайди - чириз гьерекат!-
Акьул къведалди гададин кьилиз,
Кьведни хтана ислягь тир кІвализ.

Гьа иналди за куьтягьна кьиса,
Квевай ийидай минет ава са:
Къал авай кІвале Берекат, Гьуьрмет
Акъваздач, гьикьван чІугуртІан зегьмет!

ХАЛКЬ АВУНА ЗУН

Дагъдин кIеви рагарикай –
Бармак алай живедин,
Вили цавун рангарикай,
Зерре квачир цифедин
Халкь авунва зун!

Арандавай емишрикай -
Гьар жуьредин дад авай,
Хам ничхиррин еришрикай
Кьуд уьлкведа ад авай,
Халкь авунва зун!

Дагъдин михьи булахрикай,
Ризкьидикай арандин,
Къишлахрикай, яйлахрикай,
Зарбвиликай жейрандин,
Халкь авунва зун!

Намусдикай, гъейратдикай –
Ватан патал чан гудай,
Хъел атайла, жаллатIдикай,
Як атIудай, къван гудай,
Халкь авунва зун!

Махарик квай кьисайрикай –
Мисалрикай бубайрин,
Дагьаррикай,къузайрикай,
Керпичрикай убайрин,
Халкь авунва зун!

Чуьнгуьрдин хуш макьамрикай –
Манийрикай ашукьрин,
Шуьре ципицI галгамрикай,
Багъларикай къурухрин,
Халкь авунва зун!

Диндикайни имандикай-
Зегьметдикай шаирдин,
Кьве жуьредин замандикай,
Эвелрикай эхирдин,
Халкь авунва зун!

Дуствиликай, гьуьрметдикай -
Хайи лезги миллетдин,
Азабдикай, зегьметдикай,
Гужарикай зиллетдин,
Халкь авунва зун!

Экуьникай – рагъ тир цава -
Ишигърикай гъетерин,
Атир хьана, чкIай гьава,
Дагъ-арандин цуькверин,
Халкь авунва зун!

Билбилрин шад нагъмайрикай –
Руьгь цавариз акъуддай,
ФиринекIед къаймахрикай,
Дуьдгъвер хьана, хкудай,
Халкь авунва зун!

Аман дустар, хъуьремир зал,
Арзадикай, шелдикай,
Ивидикай, акьалтай звал.
Шадвиликай, хъелдикай,
Халкь авунва зун!

Шарвилидин турун къилав –
Къванерикай галукьай,
Кас-Бубадин рикIин ялав,
Ракъинин экв алукьай,
Халкь авунва зун!

Сажидинан тIварцIикайни -
Сажидинан кардикай,
Келле хадай кIарцIикайни,
Чуьнгуьрдикай, тардикай,
Халкь авунва зун!

САФАРИ
Шагь дагъларин синераллай хар хьана,
Атай цифер Хазар гьуьлел гар хьана,
Пекдин чIарар къуьнераллай зар хьана,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?

Къизилгуьллер хъуьрез вилер, шад хьана,
Гьар са зерре Мекке Земзем яд хьана.
Лезги чилел алайди ви ад хьана,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?

Женнетдин нур аквазва ви вилерай,
Атирдин ни къвезва яргъи тиллерай.
Лали гевгьер хьиз жагъанвай гьуьлерай,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?

Ван хьайила Аллагьдиз зи гафарин,
Вал бахт къвада цуьквер хьана гатфарин.
Туьтуь къуш тир, тIварни къизил гьарфарин,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?

Сажидинахъ гуьзел гафар мад авай,
Гьар садахъ са ширин нямет-дад авай,
РикIин къене гуьзел гатфар, гад авай,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?
Припев:
Цава гъетер, чиле цуьквер атирдин,
Руьгь кутуна зак и гуьзел гафари.
Лайихлу руш муьгьуьббатдин къадирдин,
Вун Дербентдин марал я жал, Сафари?